رده پستانداران با 194 گونه شناسایی شده طیف وسیعی از جانوران را از نظر جثه در بر می‌گیرد؛ به‌طوری که پستاندار بسیار کوچکی که حشره‌خوار کوتوله نامیده می‌شود و فقط حدود 2 گرم وزن دارد و نهنگ‌های بزرگی که طول بیش از 30متر و 130تن وزن دارند در آب‌های دریای جنوب را می‌توان در این رده مشاهده کرد. از میان‌گونه‌های شناخته شده گونه‌های زیادی وجود دارند که فقط در ایران زیست می‌کنند و در سایر نقاط دنیا یا وجود ندارند یا با مهاجرت و دستکاری‌های بشر و روش‌های دیگر انتقال یافته‌اند. از جمله این‌گونه‌ها می‌توان به یوزپلنگ، گوزن زرد و گورخر ایرانی اشاره کرد.
از میان پستانداران کشورمان، راسته جوندگان با 69گونه (بیش از یک سوم کل پستانداران ایران ) به‌علت اهمیت در انتشار بیماری‌ها، خسارات وارده بر محصولات زراعی، سهولت جمع‌آوری و نگهداری، بیشتر مورد توجه و مطالعه قرار گرفته‌اند؛ البته عمده این مطالعات بر پایه ریخت‌شناسی صورت پذیرفته اما ضرورت مطالعات نوین نظیر مطالعات کروموزومی، بیوشیمیایی، مولکولی و رفتارشناسی نیز به‌شدت احساس می‌شود.
غنای گونه‌ای پستانداران ایران نباید موجب غرور شود؛ چرا که از گونه‌هایی همچون شیر ایرانی و ببر مازندران امروز جز نامی باقی نمانده است و اگر برنامه مدون و جامعی برای حفظ و صیانت از گونه‌های ارزشمند دیگری از پستانداران همچون گور ایرانی، یوزپلنگ ایرانی، خرس سیاه و گوزن زرد وجود نداشته باشد در آینده نه‌چندان دور نیز شاهد نابودی این‌گونه‌های نادر کشورمان خواهیم بود.
ماهیان آب‌های داخلی ایران شامل 180گونه است که در 27خانواده جای گرفته‌اند. در گروه ماهیان آب‌های داخلی، خانواده کپور ماهیان فون غالب ماهیان را تشکیل می‌دهد که به تنهایی دارای31جنس و 74گونه است و ماهی کورغار، قزل‌آلای خال‌قرمز و ماهی آفینیوس از جمله گونه‌های منحصر به ایران به‌شمار می‌روند و دارای ارزش زیستی بالایی هستند. متأسفانه به‌دلیل بی‌توجهی به حفظ و مدیریت آبزیان آب‌های داخلی طی 2دهه اخیر مطالعات جامعی برای شناخت ماهیان در اکوسیستم‌های آبی مختلف صورت نگرفته و از فراوانی و پراکنش بسیاری از گونه‌ها اطلاعات و آمار دقیقی در دسترس نیست یا جمعیت برخی گونه‌ها نظیر ماهی کورغار در معرض تهدید است. از رده خزندگان در 5راسته لاک‌پشت‌ها، کروکودیل‌سانان، سوسمارها، کرم سوسمارها و مارها تاکنون 204گونه مورد شناسایی قرار گرفته است اما اطلاعات مفید و قابل دسترس در مورد این جانوران بسیار اندک است. کمبود مطالعات جامع و عمیق در مورد بیولوژی و حفاظت این جانوران از یک طرف و جمعیت رو به زوال با توجه به تخریب زیستگاه‌های آنها در سال‌های اخیر موجب نگرانی نسبتاً زیادی در مورد تعدادی از گونه‌های ارزشمند خزنده کشورمان شده است.
متأسفانه شکار و صید بی‌رویه صدها و هزاران مار سمی، بسیاری از گونه‌های مار سمی از جمله افعی شاخدار و افعی دماوندی را در معرض خطر انقراض قرار داده است. خشکسالی‌های چند ساله در استان سیستان و بلوچستان که زیستگاه تنها گونه تمساح تالابی ایران است، نگرانی را در مورد کاهش جمعیت این‌گونه به‌وجود آورده است. از رده دوزیستان نیز (وزغ‌ها، قورباغه‌ها و سمندرها ) در کشورمان 20گونه تاکنون گزارش شده که در بین آنها سمندرها از درجه اهمیت بیشتری برخوردار هستند و اطلاعات بسیار کم و جزئی از بیولوژی و اکولوژی آنها در دست است و گونه‌هایی نظیر سمندر لرستان، سمندر کردستان، سمندرغارزی ایرانی و سمندر آذربایجان در وضعیت بحرانی یا در معرض خطر انقراض قرار دارند.
عوامل تهدیدکننده
1- تخریب و جزیره‌ای شدن زیستگاه‌ها
2- عدم‌رعایت حقابه ضروری برای حفظ تعادل محیط‌زیست در رودخانه‌های کشور
3- ورود انواع آلودگی‌های صنعتی، کشاورزی و شهری به اکوسیستم‌های آبی و خشکی کشور
4- ورود و معرفی غیراصولی و مهار‌نشده گونه‌های غیربومی به کشور
5- شکار غیرقانونی و وجود سلاح‌های غیرمجاز
6- حضور دام بیش از ظرفیت در زیستگاه‌های حیات وحش
7- عدم‌وجود قوانین و مقررات کافی
8- بی‌توجهی به ارزش‌های گوناگون حیات وحش در برنامه‌ریزی‌های توسعه
9- کمبود آمار و اطلاعات در زمینه حیات وحش
10- زنده‌گیری و تجارت غیرقانونی گونه‌های جانوری
11- بهره‌برداری بی‌رویه از منابع آبی و تهدید تالاب‌ها
12- عدم‌امکانات، تجهیزات و نیروی کمی و کیفی لازم و کافی
13- خشکسالی‌های متوالی
راهکارها
1- تهیه، تدوین و اجرای برنامه‌های جامع مدیریت گونه‌های جانوری در معرض خطر و تهدید
2- رفع تعارضات و تهدیدات موجود در زیستگاه‌های حیات وحش
3- جلوگیری از بروز انواع آلودگی‌ها در زیستگاه جانوران
4- توسعه و به‌کارگیری تکنولوژی‌های نوین برای مدیریت و حفاظت گونه‌های جانوری
5- جمع‌آوری سلاح‌های غیرمجاز و صدور پروانه حمل سلاح شکاری متناسب با جمعیت حیات وحش قابل برداشت
6- ســرشماری و پــایش مداوم حیات وحش کشور
7- پیشگـیری از بیــماری‌هــای حیات وحش
8- جلوگیری از ورود گونه‌های جانوری غیربومی مهاجم به کشور
9- وضعیت قوانین و مقررات جدید و متناسب
10- ایجاد زمینه مشارکت فعال بخش خصوصی در مدیریت و حفاظت حیات وحش
11- لحاظ کردن ارزش‌های متنوع گونه‌های جانوری در برنامه‌های توسعه و فعالیت‌های عمرانی کشور
12- حفظ یکپارچگی زیستگاه‌ها و جلوگیری از جزیره‌ای شدن آنها
13- ارتقای سطح دانش کارشناسان سازمان حفاظت محیط‌زیست
14- ملحوظ کردن ارزش‌های تنوع زیستی، توان طبیعی و ظرفیت تحمل زیستبوم‌ها در طرح‌های توسعه
15- استقرار مدیریت زیستبومی
16- بازسازی و احیای گونه‌های آسیب‌دیده
17- احیای زیستگاه‌های خسارت‌دیده ناشی از اثرات تخریب و خشکسالی
