اما در این میان صداهایی از پرورش بُز به گوشمان رسیده، آن‌هم نه هر بزی! یک نژاد خاص از بز به نام «بز سانِن»؛ بزی فرانسوی که به چرا در علفزارهای کوهپایه‌ای سوئیس و به‌تدریج مزرعه‌های پرورش بز در تمام جهان مشغول است! بزی که در مثل‌ها آن را گاو فقرا هم نامیده‌اند؛ چرا که واقعا بزرگ است، چند قلوزاست و با 10ماه شیردهی دوبرابر معمول در سال، حسابی سود‌آور است. به همین دلیل، با دیدی اقتصادی بررسی کرده‌ایم که راه انداختن یک دامداری که به‌طور خاص بز سانن پرورش می‌دهد، چه نکته‌هایی دارد؛ خرج نگهداری و پرورش بزها چقدر است؟ محصولات این بزها چه هستند و اینکه در نهایت چقدر گیرمان می‌آید؟ ما در اینجا فقط به بحث بزهای شیرده می‌پردازیم. فروش گوشت و پرورش بزهای سانن کمی تخصصی و از این بحث خارج است. نکته دوم آنکه فرض این کسب و کار را کسب و کاری خانوادگی قرار دادیم. پس قرار نیست کسی دیگر به‌طور مستقیم از این راه در‌آمد داشته باشد، لذا طبیعی است که در میان افراد و خرج‌های جاری هزینه کارگر مشاهده نشود!
به چه نیاز داریم؟ خرجش چقدر است؟
بیایید تکلیف را مشخص کنیم، نمی‌خواهیم سه، چهارم نیاز شیر بز ایران را تولید کنیم! ما فقط یک پرورش‌دهنده تازه کار هستیم که می‌خواهیم زندگی‌مان را بچرخانیم. حال در همین سطح محدود هم می‌توان 2 کار را پیش گرفت؛ اول، خرید بزهای تازه به دنیا آمده به قیمت کمتر و پرورش آنها برای شیردهی و دوم، خرید بزهای شیرده ماده و استحصال شیر بز! ما راه دوم را انتخاب می‌کنیم. این شما و این هم نیازهای کسب و کارتان.
مجوز
نباید غیرقانونی کار کنیم. پس نیاز به مجوز داریم. برای گرفتن مجوز تاسیس دامداری باید 4 شرط رعایت شود؛ اول اینکه دولت امکان واگذاری مجوز به کسب و کار ما را داشته باشد. شرط دوم توان اقتصادی یا داشتن همان سرمایه اولیه مکفی است(که در ادامه حساب می‌کنیم)، شرط سوم مساعد بودن عوامل محیطی و منطقه‌ای و چهارمی علاقه‌مندی به‌کار است.
زمین
طبیعی است که به یک زمین نیاز داریم. البته اهمیتی ندارد که دامداری حتما در محیط بسته باشد. بزهای سانن نسبت به سرما مقاوم‌اند، تنها مسئله این است که در هوای گرم دچار مشکل می‌شوند. پس به‌عنوان مثال، به نوعی شرایط محیطی مانند دامنه‌های شمالی تهران نیاز داریم. دقت کنید! بزهای سانن را در کویر لوت نمی‌شود پرورش داد. قیمت زمین هم در محلی مانند آبسرد دماوند متری 200هزار تومان است. اما سؤال اینجاست که چرا آبسرد دماوند؟ پاسخ آنکه آبسرد دماوند به‌عنوان منطقه‌ای با آب و هوای مناسب پرورش بز سانن و البته قیمت‌های نه چندان متورم، بهترین مثال ممکن بود.
مسقف کردن
درست است که بزهای ما به سرما مقاوم‌اند اما این دلیل نمی‌شود که آنها را به امان خدا زیر باد و باران رها کنیم!باید محیطی مسقف برای دام آماده کنیم که درصورت ایجاد یخبندان و هوای زیر صفر، بتوانیم دورش را بپوشانیم. نصب ستون و سقف‌دار کردن بخشی از زمین‌مان که محل پرورش بزهاست با احتساب استفاده از ورق‌های ایرانیتی گالوانیزه و ضدزنگ حدود متری 80هزار تومان آب می‌خورد.
شیردوش صنعتی
با اینکه تعداد بزها خیلی زیاد نیستند اما نمی‌توان تک‌تک آنها را با دست دوشید؛ به‌ویژه که هر بز در دوره شیردهی خود روزی 3/5 الی 4 لیتر شیر تولید می‌کند و این دوره حدود 300روز یا تقریبا 10ماه طول می‌کشد. یک شیردوش متحرک صنعتی که کارمان را راه بیندازد حدود یک‌میلیون و500 هزارتومان خرج دارد.
خوراک
آن دوره گذشت که یک زمین چند هکتاری پر از علف وجود داشت و دام در آنها می‌چرید. ما از آنها بیشترین و بهترین شیر را می‌خواهیم. پس نیاز داریم که برایشان خوراک تهیه کنیم و البته گاهی هم به راه رفتن و چریدن مشغولشان کنیم. خوراک معمولی دام شیرده که شامل تمام مواد مورد نیاز ازجمله غلات می‌شود، کیلویی حدود هزار و پانصد تومان است.
واکسیناسیون
بزهای سانن بیماری خیلی خاصی ندارند و کمتر به بیماری‌های مسری مشترک بین دام‌های دیگر دچار می‌شوند. هزینه واکسیناسیون آنها هم خیلی گران نیست. حدود 3هزار تومان به ازای هر بز که برای یک سال کافی‌است. چقدر نازنین‌اند این بزها!
قیمت خود بز!
می‌شود بدون وجود بز، کار دامداری و استحصال شیر را انجام داد؟ بدیهی است که نه! این تنها نقطه تاریک ماجرای بزهای ماست. آنها به طرز جالبی گران‌تر و البته بزرگ‌تر و سنگین‌تر از بزهای بومی هستند. قیمت آنها حدود یک و نیم تا 2میلیون تومان به ازای هر بز نر و 2 میلیون‌و 500 الی 3 میلیون به ازای بزهای شیرده ماده است که ما این دومی‌ها را لازم داریم.
چند ویژگی
بزهای سانن به‌طور متوسط 60کیلو وزن دارند.
هر بز شیرده هرروز 5درصد وزنش، غذا می‌خورد که می‌شود 3کیلوگرم خوراک در هر روز.
هر بز برای تولید یک لیتر شیر، 10 لیتر آب می‌نوشد.
شیر، گوشت، کرک، پشم و حتی روده این بزها قابل استفاده است.
قابلیت بچه‌زایی این نوع بز بسیار بالاست. آنها در هر سال 3 بزغاله به دنیا می‌آورند.
بزهای سانن از دوقلو‌زا‌ترین موجودات روی زمین‌اند! از هر دو بار آبستنی یک بز سانن معمولا یکی دوقلوزایی است.
توانایی سازگاری نژادی این بز بسیار قابل‌توجه است. آنها بدون هیچ مشکلی با نژاد‌های بومی ترکیب می‌شوند و نژاد‌های دورگه پایدار به‌وجود می‌آورند.
چه در جیب‌مان می‌رود؟
قلم فرسودیم و از نیاز‌ها گفتیم که به همین بحث شیرین حساب و کتاب برسیم؛ اینکه چقدر خرج داریم و چقدر پول به‌دست می‌آوریم مهم‌ترین بخش و هدف اصلی ماست.
خرج
براساس استاندارد‌ها هر بُز باید یک متر و نیم فضا داشته باشد. اگر ما 30بز داشته باشیم حداقل به حدود 50مترمربع فضای نیاز است. البته ما نمی‌توانیم چنین زمینی را هیچ‌جا پیدا کنیم. حداقل متراژی که می‌توانیم بگیریم 100متر است که با احتساب قیمت پیش‌فرض 200هزار تومانی زمین، می‌شود 20میلیون تومان ناقابل.
حداقل 50متر از زمین را باید مسقف کنیم که قیمتش متری 80هزار تومان است و 4 میلیون تومان می‌شود.
یک شیردوش که یک میلیون و 500هزارتومان بود هم به این خرج‌ها اضافه می‌کنیم و می‌رویم مرحله بعدی که خوراک باشد.
30بز که هرکدام روزی 3 کیلو غذا می‌خورند و 300روز (در دوران شیردهی) هم این کار مفصل را انجام می‌دهند؛ هرکیلو از خوراک هزار و 500تومان است که در نهایت می‌شود به‌عبارتی 40میلیون و 500هزار تومان. البته قاعدتا 30بز ماده هم می‌خریم که 2 میلیون و 500هزار تومان پول هر کدام‌شان است و می‌شوند 75میلیون تومان. شما فرض بگیرید که در طول 10ماه دوره شیردهی مبلغ آب و برق و سایر هزینه‌های دامداری‌‌مان به علاوه واکسیناسیون هم بشود 4میلیون تومان. همه اینها در نهایت به مبلغ 145میلیون تومان می‌رسند که پول‌های خرج شده ما هستند. ضمن اینکه قرار نیست در 2ماهی که بزها شیر نمی‌دهند آنها را گرسنه نگه دارید یا خار بیابان بهشان بدهید. با این حساب مبلغ نهایی هزینه‌های اولیه را 160میلیون تومان حساب کنید. البته خرج‌هایی مانند خرید زمین، مسقف کردن فضا، شیردوش و... در دوره‌های شیردهی بعدی حذف می‌شوند.
دخل
رسیدیم به بخش خوب ماجرا! 30بز داریم که هر کدام روزی 3 لیترونیم شیر می‌دهند؛ این یعنی 105 لیتر در روز. بله! دامداری ما در طول دوره 10ماهه شیردهی، 31/500 لیتر شیر تولید می‌کند که قیمت هر لیتر آن 3 هزار و 500 تومان است و دخل نهایی‌مان به‌طور متوسط 110میلیون تومان می‌شود. بله. در سال اول تقریباً 50میلیون تومان ضرر کرده‌ایم. اما در سال دوم، شما دیگر هزینه زمین و سقف و شیردوش ندارید. اما بزها همچنان شیر می‌دهند. پس در سال دوم منتظر سودتان باشید.
