زین‌العابدین قزوینی از استادان خط نسخ و کاتب مخصوص فتحعلی شاه است که در اقامت این پادشاه در شیراز به دربار او راه یافت و آثاری از 1213 تا 1247 قمری از او به یادگار مانده و لقبش معجزنگار و ملقب به مفتخر بوده است.
قرآن نفیسی که به خط مرحوم زین‌العابدین قزوینی بوده و هم اکنون در کتابخانه ملی ایران نگهداري مي‌شود، مربوط به دوره فتحعلی شاه قاجار است و اواخر دوره پهلوی در خاندان قاجار دست به دست می‌چرخد و به دست فردی می‌افتد که تلاش داشته آن را در ایران نگهداری کند و با وجود درخواست‌های فراوان در خارج از کشور، آن هم به قیمت‌های گزاف، باز هم این فرد راضی نمی‌شود آن را از ایران خارج کند و این قرآن نفیس را به قیمت 660 میلیون تومان در سال 1387 به کتابخانه ملی فروخته و واگذار می‌کند.
فتحعلی شاه پیش از مرگش، این نسخه را به یکی از نوادگان دختری خود می‌بخشد و در سال 1250 یا 1251 قمری ادیب برومند آن را از نوادگان فتحعلی شاه، خریداری می‌کند که بعدها این قرآن شهرت جهانی یافت.
سال کتابت این قرآن نفیس به سال 1219 قمری یعنی 216 سال قبل برمی‌گردد که در شهر شیراز کار شده و 35 استاد هنرمند و نگارگر در مدت 8 تا 10 سال بر روی آن کار کرده‌اند.
این اثر هنری نفیس دارای 547 صفحه است که هر صفحه دارای تذهیب بوده و 600 تذهیب و تشعیر دارد، یعنی در هر صفحه یک تذهیب مجزا به کار رفته و هر مکتب تذهیبی که در ایران وجود داشته در این قرآن به کار رفته و آن را تبدیل به اثری منحصر به فرد کرده است.
این قرآن دارای جلد لاکی روغنی بوده و جلدساز آن محمد زمان از جلدسازان برتر است و تاریخی که بر روی جلد درج شده، سال 1222 قمری را نشان می‌دهد.
خط نسخ جلدی به قلم سیاهی، کاغذ سپاهانی ضخیم و آهار مهره، مذهّب، مرصّع و مجدول با همه عناصر کتاب‌آرایی ایرانی و عثمانی عصر قاجار، همراه با رنگه‌نویسی و حواشی تشعیری، ابری‌سازی، طلااندازی در فواصل سطور، سر سوره‌ها مذهّب و مرصّع با بوم لاجورد، شنگرف و عناوین به قلم زر و ... از ویژگی‌های دیگر این اثر است.
نقش مُهر با کتیبه «ناصرالدین شاه قاجار» در سال 1270 قمری به نشانه ورود نسخه، به کتابخانه شاه قاجار همراه با تزئینات اسلیمی نیز در این اثر نفیس دیده می‌شود.
در تذهیب این قرآن نفیس قزوینی از 4 کیلو طلای ناب و سنگ‌های قیمتی و کانی استفاده شده است، همچنین مروارید و اشرفی نیز در این اثر به کار رفته است و آنچه از طلای ناب و سنگ‌های قیمتی در این قرآن استفاده شده، صفحه‌ای نیست که از طلا و سنگ‌های ارزشمند نباشد و نحوه کار این گونه بوده که سنگ‌های کانی را تبدیل به پودر کرده و آن را با رنگ مخلوط می‌کردند و سپس طی مراحل بعدی از آن در تذهیب بهره می‌گرفتند و این امر سبب شده با وجود گذشت دو سده از نگارش این کار، هنوز همان درخشندگی در رنگ‌ها به چشم می‌خورد.
همانند این قرآن نفیس در تاریخ نوشته نشده و به دلیل همین ویژگی‌های مهم است که آوازه جهانی دارد و قبل از خریداری کتابخانه ملی، از کشورهای عربستان و انگلستان مشتریانی داشته است.
- منبع: ايكنا
نظر شما