كنكور نظام آموزش و پرورش را به‌شدت تحت‌تأثير قرار داده است؛ آنقدر كه خيلي از خانواده‌ها از دوره ابتدايي به فكر كنكور فرزند‌انشان هستند و سعي مي‌كنند آنها را در مدرسه‌اي ثبت‌نام كنند كه در آينده مشكل كنكور نداشته باشند.
از بدو ورود دانش‌آموز به مدرسه توصيه كتاب‌هاي غيردرسي شروع مي‌شود. در پايه‌هاي بالاتر كتاب درسي به‌تدريج به حاشيه رانده شده و تدريس كتاب‌هاي مرتبط با كنكور و تست زني آغاز مي‌شود. گردش مالي صدها ميليارد توماني بازار كنكور موجب شده تا شركت تعاوني سازمان سنجش و صداو سيما نيز وارد اين صنعت شود. آنچه مي‌خوانيد گفت‌وگويي با دكتر مهدي نويدادهم، دبيركل شوراي‌عالي آموزش و پرورش و رئيس سابق سازمان پژوهش و برنامه‌ريزي آموزشي درباره كنكور و تأثير آن در آموزش و پرورش است.
- الان ما كنكور را چطور برگزار مي‌كنيم؟ آيا اين روش عادلانه است ؟
كنكور حلقه وصل بين 2دستگاه آموزش و پرورش و آموزش عالي است اما مسئوليت طراحي و اجراي اين حلقه وصل به آموزش عالي يعني سازمان سنجش سپرده شده است. در قانون سازمان سنجش سازمان مستقل ديده شده ولي عملا بخشي از وزارت علوم شده و زيرنظر وزير علوم است. رئيس سازمان سنجش و آموزش كشور توسط وزير علوم منصوب مي‌شود. چون مسئوليت تدوين، طراحي و اجراي كنكور به اين سازمان وابسته به آموزش عالي سپرده شده لذا به‌گونه‌اي طراحي شده كه منافع و ضوابط مورد نياز وزارت علوم را تأمين مي‌كند.آنها دنبال اين هستند كه مكانيسمي عدالت‌گستر داشته باشند كه قابل دفاع باشد و به زعم خودشان بهترين گزينه را انتخاب كنند . ولي از منظر ما كه از زاويه آموز ش و پرورش به موضوع نگاه مي‌كنيم چنين چيزي نيست.
- در قانون سنجش و پذيرش دانشجو، سازمان سنجش به‌عنوان دبيرخانه شورا يا كميته سنجش و پذيرش دانشجو و رئيس اين سازمان نيز به‌عنوان دبير اين شورا معرفي شده‌است، آيا اين با فلسفه وجودي سازمان مغايرت ندارد؟
حتما مغايرت دارد. اگر مي‌خواهيم سند تحول بنيادين آموزش و پرورش را عملياتي كنيم قطعا بايد اين سد را از سر راه برداريم. همچنين اگر مي‌خواهيم آموزش و پرورش فعلي را بهينه كنيم بايد مشكل كنكور را حل كنيم.البته يك موضوع سوم هم در اين ميان مداخله مي‌كند كه بازي را بر هم مي‌زند و آن هم بخش خصوصي است كه گاهي از عملكرد اين بخش خصوصي تحت عنوان «مافياي كنكور» ياد مي‌شود.
- اين مافيا شامل آموزشگاه‌هاي علمي آزاد هم مي‌شود؟
من احترام قائل هستم براي آموزشگاه‌ها و مؤسسات خصوصي كه كار علمي مي‌كنند و ضعف آموزش و پرورش و آموزش عالي را جبران مي‌كنند.
- آيا فقط اينها مجوز دارند؟
اينها مجوز معتبر دارند، البته بقيه هم مجوز دارند ولي علمي نيستند، فقط ظاهر علمي دارند. آنهايي كه واقعا كار علمي توجيه‌پذير مي‌كنند ما حمايت‌شان مي‌كنيم. الان هم در دستور كار داريم تا بررسي كنيم كه چگونه مي‌توان از ظرفيت اين مؤسسات بيشتر استفاده كرد.
اكثريت قريب به اتفاق آموزشگاه‌هاي علمي آزاد و مؤسسات خصوصي به صنعت كنكور روي آورده‌اند كه فقط گردش مالي برايشان مهم است. براي اين مؤسسات، علم و دانش و دانش‌آموز و خانواده آنان اهميت ندارد و صرفا به سود بيشتر مي‌انديشند. اينها همان عنصر سومي هستند كه قاعده بازي را برهم مي‌زنند،چون پشتوانه مالي دارند.
- چطور؟
با استفاده از ظرفيت‌ها و پشتوانه‌هاي اقتصادي قوي كه تجلي آن را با استفاده از ابزار قوي رسانه‌ها مي‌بينيم. رسانه ملي برنامه‌هايي را پخش مي‌كند كه خلاف اصول آموزش و تربيتي ماست. از شخصيت‌ها و شبكه‌هاي مختلف و حتي از افراد بانفوذي كه در برخي مراجع تصميم‌گيري و سياستگذاري دارند براي سود بيشتر بهره مي‌برند.برخي از اين افراد راه سود بيشتر را آموخته‌اند و گاهي خود را در قالب خيران و يا چهره‌هاي مذهبي معرفي مي‌كنند كه برخورد با آنها را دشوارتر مي‌كند.
- آقاي دكتر! مي‌پذيريد كه برخي از كارشناسان مجرب شما هم به طرق مختلف در آموزشگاه‌ها و در واقع در صنعت كنكور مشاركت و منافعي دارند؟
اين مؤسسات چون توان مالي بسيار بالايي دارند مي‌توانند كارشناسان آموزش و پرورش را هم جذب كنند. حتي كتاب هاي درسي را تغيير دادند. همچنين مي‌توانند مدير يا معلم مدرسه ما را هم تحت‌تأثير قرار بدهند.اين موضوع را نبايد به 4تا كارشناس سازمان تاليف كتاب‌هاي درسي محدود ببينيم. كل سيستم آموزش و پرورش تحت‌تأثير صنعت كنكور قرار گرفته است.
به همه مدارس اعلام كرده‌ايم هيچ كتابي بدون تأييد سازمان پژوهش و برنامه‌ريزي آموزشي حق ورود به مدارس ندارد. اين مصوبه شوراي‌عالي آموزش و پرورش است ولي گزارش‌هاي زيادي داريم مبني بر اينكه تعداد كتاب‌هاي كنكور در كيف دانش‌آموزان به‌مراتب بيش از كتاب‌هاي درسي است. معلم كتاب درسي را مي‌بندد و كنار مي‌گذارد و كتاب كنكور را تدريس مي‌كند و مي‌گويد اين كتاب درسي را يكي، دوماه آخر سال به شما درس مي‌دهم. صنعت كنكور به‌دليل برخورداري از پشتوانه مالي قوي همه‌‌چيز آموزش و پرورش را تحت‌تأثير خودش قرار داده و كتاب‌هاي درسي، شيوه ارزشيابي و معلم ما را تغيير داده است. الان در سيستم آموزش و پرورش معلم موفق كسي است كه در كنكور قبولي بيشتري داشته باشد.شأن، شايستگي و مهارت معلمي را بر هم زده اند. در يك كلام كنكور به شيوه فعلي آموزش و پرورش را زمينگير كرده است.
- حل اين مشكل با آموزش و پرورش است؟
خير، حل اين مشكل دست آموزش و پرورش نيست.ما در آموزش و پرورش و شوراي‌عالي آموزش و پرورش قدرت تصميم‌گيري نداريم. در كميته يا شوراي سنجش و پذيرش دانشجو كه مجلس تعيين كرده فقط يك عضو از آموزش و پرورش حضور دارد تا در كنار 5عضو ديگر مسائل را بررسي كند. به اين ترتيب هيچ وقت رأي ما حاكم نخواهدشد.
- انتقادات جدي به تركيب اين شورا وارد است، وزير علوم رئيس شورا و معاون او يعني رئيس سازمان سنجش نيز دبير شورا هستند. فلسفه وجودي اين سازمان زير سؤال است؛ از طرفي شركت تعاوني خدمات آموزشي كاركنان سازمان سنجش هم در زمينه كنكور فعاليت‌هاي زيادي دارد، آيا اينها مانع اجراي قانون نمي‌شود؟
به همين دلايلي كه شما اشاره كرديد هر وقت آموزش و پرورش خواسته روش گزينش دانشجو را اصلاح كند با مقاومت روبه‌رو شده است؛ ادله‌اي كه دوستان دارند بخشي كارشناسي و به ضعف ما در آموزش و پرورش برمي‌گردد كه مي‌گويند نمرات معتبر نيست و در سطح كشور نمي‌توان نمره واحد گرفت. اشكالاتي گرفته مي‌شود كه من بخشي از آن را قبول دارم.
- شما براي اصلاح اين اشكالات اقدامي كرده‌ايد؟
بله، شما وضعيت امروز را با 5يا 10سال پيش مقايسه كنيد. بانك اطلاعاتي كه الان ما از نمرات دانش‌آموزان داريم 5سال پيش نداشتيم، پس مي‌توانيم پاسخگو باشيم. برگزاري امتحانات هماهنگ و استانداردسازي سؤالات نيز از اقدامات مهم در اين زمينه است. بخش مهم‌تر به طرف ديگر مسئله يعني وزارت علوم بر مي‌گردد، مدلي را براي پذيرش دانشجو طراحي كرده‌اند كه اقتضايش تجلي ضعف‌هاي آموزش و پرورش است. مي‌توان مدل ديگري براي پذيرش دانشجو طراحي كرد كه براساس محاسن آموزش و پرورش باشد و نه به‌گونه‌اي كه بخواهند ضعف ما را به رخ بكشند و بعد بگويند چون نمي‌شود پس همان تست‌زني را دنبال كنيم.
- در واقع از مسئولان گله مي‌كنيد؟
من از نمايندگان مجلس و اعضاي شوراي‌عالي انقلاب فرهنگي گلايه دارم. يك‌بار به اعضا و دبير محترم شوراي‌عالي انقلاب فرهنگي گفتم كه شما ما را مكلف كرده‌ايد قانون مترقي سند تحول بنيادين آموزش و پرورش را اجرا كنيم. خب حمايت لازم را انجام دهيد و مانع را بر طرف كنيد، ما نمي‌توانيم مانع كنكور را بر طرف كنيم. مانع را شما به‌عنوان شوراي بالادستي بر طرف كنيد تا ما به طرف سند تحول حركت كنيم. از ما مي‌پرسيد سند تحول چه شد ولي مانع را رفع نمي‌كنيد، اين مشكل و مانع را بايد شوراي‌عالي انقلاب فرهنگي از سر راه اجراي سند تحول بردارد و به‌طور جدي وارد ماجرا شود تا مدل ديگري براي پذيرش دانشجو اجرا شود. مجلس شوراي اسلامي وارد شد ولي آن چيزي نشد كه انتظار مي‌رفت تا مدلي طراحي و اين مشكل رفع شود.
- وزارت علوم البته اصرار دارد الان براي حذف كنكور اقدام كرده است!
دوستان مدعي‌اند پذيرش بدون كنكور دارند؛ در كجا؟ در فوق ديپلم؟ كجا؟ در پيام نور و دانشگاه‌هاي دور افتاده؟ آنجاها كه مشكل نداريم. من 5سال پيش هنگامي كه قانون فعلي در مجلس مطرح بود اعلام كردم چند صندلي ويژه در دانشگاه‌هايي مثل تهران، شريف، اميركبير، شهيد بهشتي، صنعتي اصفهان و... داريد، بيشتر از 10هزار صندلي كه نيست. همه دعوا بر سر اين 10هزار صندلي است و همه دوست دارند در دانشگاه تهران يا دانشگاه شريف درس بخوانند.خب ما تعدادي داوطلب، مثلا100هزار داوطلب به شما معرفي مي‌كنيم و شما از بين آنها 10هزار دانشجو انتخاب كنيد. چرا يك ميليون داوطلب را اسير مي‌كنيد؟ ما مي‌توانيم براساس مكانيسمي، 100هزار نفر از بين داوطلبان معرفي كنيم تا ويژگي‌هايي كه شما مي‌خواهيد داشته باشند و از بين هر 10نفر يك نفر را طي 2مرحله انتخاب كنيد.
مكانيسم ما براساس معدل و نظر معلم خواهد بود كه حكايت از اعتبار سيستم امتحانات آموزش و پرورش دارد. افزون بر علم بچه‌ها، رفتار، منش، شخصيت، سواد و همه جوانب شخصيتي دانش‌آموز در آن سنجش شده است.
نظر شما