او در نخستين واكنش به اعلام برنده شدنش اظهار كرد: تلاش مي‌كنم جايزه‌ام را به غيرعقلايي‌ترين شكل ممكن خرج كنم! اين پاسخي است كه برنده جايزه نوبل اقتصاد در سال2017 به خبرنگاران داد و با اين شوخي هوشمندانه از نظريات اقتصادي خود دفاع كرد. پروفسور ريچارد تيلر (Richard H. Thaler) استاد 72ساله دانشكده كسب‌وكار بوت در دانشگاه شيكاگو كه از سوي آكادمي سلطنتي علوم سوئد به‌عنوان برنده جايزه يادبود نوبل در اقتصاد برگزيده شده است، بنا بر اعلام كميته جايزه نوبل جزو اقتصاددانان پيشرو در بهره‌گيري از مفاهيم روانشناختي براي توجيه رفتارهاي اقتصادي به شمار مي‌رود. مطالعات ارزشمند وي در حوزه اقتصاد رفتاري، در روشن شدن اين واقعيت كه تصميمات اقتصادي عموم مردم لزوماً عقلايي نيست نقش بسزايي داشته است.
در بسياري از كتاب‌هاي درسي اقتصاد خرد و كلان كه امروزه در دانشگاه‌هاي سراسر دنيا تدريس مي‌شوند فرض غالب بر اين است كه عوامل اقتصادي (خانوارها و بنگاه‌ها) همواره قادرند تصميمات عقلايي اتخاذ كنند و مطلوبيت يا سود خود را به حداكثر برسانند. البته از اواسط قرن بيستم به بعد بسياري از اقتصاددانان پذيرفته‌اند كه فرض انتظارات عقلايي كاملاً مبتني بر واقعيت نيست اما آنها همچنان اصرار دارند كه اين فرض حداقل به واقعيت نزديك است. اقتصاددانان رفتاري كه پروفسور تيلر نيز يكي از آنهاست اما انديشه‌هاي متفاوتي دارند؛ آنها معتقدند فرضيه انتظارات عقلايي يك فرضيه ساده‌انگارانه است و با واقعيت فاصله زيادي دارد.
ريچارد تيلر در طول سال‌هاي طولاني فعاليتش در حوزه تحقيقات اقتصادي و مالي همواره تلاش كرده است تا اقتصاددانان را از فرضيه انتظارات عقلايي دور كند. وي معتقد است انسان‌ها اغلب رفتارهاي اقتصادي غيرعقلايي از خود نشان مي‌دهند و اين يك واقعيت روشن و انكارناپذير است. البته وي تأكيد مي‌كند كه مصرف‌كنندگان و بنگاه‌هاي اقتصادي معمولاً به‌گونه‌اي يكنواخت و قابل پيش‌بيني از عقلانيت فاصله مي‌گيرند و به همين دليل پذيرفتن اينكه انسان‌ها رفتارهاي غيرعقلايي دارند، به‌هيچ‌وجه معنايش اين نيست كه نمي‌توان رفتار اقتصادي آنها را پيش‌بيني كرد. در نظريه‌هاي مكاتب غالب اقتصادي آنقدر بر 2مفهوم مطلوبيت (براي مصرف‌كنندگان) و سود (براي بنگاه‌ها) تأكيد شده است كه گويي اقتصاددانان اين مكاتب به‌كلي فراموش كرده‌اند كه در اقتصاد اساساً با انسان‌ها سر و كار دارند و بايد عوامل ديگري را نيز در پيش‌بيني‌هاي خود لحاظ كنند. مثلاً طبق نظريه‌هاي متعارف اقتصادي، يك مغازه چترفروشي هنگام بارندگي شديد قيمت چترهاي خود را حداكثر خواهد كرد تا سود خود را به بالاترين حد ممكن برساند؛ در دنياي واقعي اما چنين افزايش قيمتي يا رخ نمي‌دهد يا اينكه ميزان آن بسيار كمتر از حدي است كه يك اقتصاددان پيرو مكاتب متعارف انتظار دارد.
تيلر در مطالعات خود دريافت كه مردم مسائلي مانند نوعدوستي، انصاف و... را نيز در تصميمات خود لحاظ مي‌كنند و مثلاً در قضيه مغازه چترفروشي، فروشنده به‌خوبي مي‌داند كه مردم ترجيح مي‌دهند زير باران خيس شوند اما به كسي كه از نظر آنها بي‌انصاف و زورگوست، پاداش ندهند. در زمينه تصميمات مرتبط با مصرف و پس‌انداز در طول زندگي نيز پروفسور تيلر با تكيه بر مطالعات گسترده خود به اين نتيجه رسيده است كه در دنياي واقعي بسياري از افراد تسليم وسوسه‌هاي زودگذر شده و گويي فراموش مي‌كنند كه بايد براي سنين پيري خود پس‌اندازي داشته باشند يا از سبك زندگي سالمي پيروي كنند تا به بيماري‌هاي سخت و پرهزينه مبتلا نشوند. وي براي حل اين معضل پيشنهاد مي‌كند كه سياستگذاران (دولتي يا غيردولتي) هر از گاهي اصطلاحاً به مردم سقلمه (nudge) بزنند تا رفتار غيرعقلايي خود را اصلاح كرده و مثلاً اقدام به پس‌انداز براي دوران بازنشستگي كنند. ريچارد تيلر برگزيت (خروج بريتانيا از اتحاديه اروپا) را يكي از بهترين مثال‌ها براي تصميم‌گيري غيرعقلاني دانسته است. به عقيده كميته نوبل، «سقلمه» - اصطلاحي كه ريچارد تيلر ابداع كرده است - «ممكن است به مردم كمك كند تا كنترل بيشتري بر تصميم‌هاي خود داشته باشند.»
- درباره نظريه سقلمه
پروفسور تيلر به دولت ديويد كامرون نخست وزير سابق اين كشور كمك كرد تا واحدي را به‌نام واحد بينش رفتاري راه‌اندازي كند كه به «واحد سقلمه» معروف شد. اين واحد در سال۲۰۱۰ شروع به‌كار كرد تا راه‌هايي ابتكاري براي تغيير رفتار مردم پيدا كند. پر استرومبرگ، يكي از داوران كميته نوبل مي‌گويد كه كارهاي پروفسور تيلر نشان داده كه روانشناسي انسان چگونه بر تصميم‌هاي اقتصادي او تأثير مي‌گذارد: «يافته‌هاي تيلر الهام بخش بسياري از پژوهشگران ديگر شده تا پا جاي پاي او بگذارند و همچنين راه را براي شاخه‌اي جديد در اقتصاد باز كرده است كه ما به نام اقتصاد رفتاري مي‌شناسيم.»
نظر شما