اندیشه اولیه نظام ملی کتابخانه‌ای در آمریکا و اروپا، به قرن نوزدهم و حتی پیش از آن باز می‌گردد؛ یعنی زمانی که امانت بین‌کتابخانه‌ای در این کشورها امکان‌پذیر شد.
در 1930 کنیون در گزارش خود پیشنهاد کرد به منظور تشکیل یک دستگاه ملی اطلاع‌رسانی، کتابخانه ملی مرکزی بریتانیا تأسیس شود.
جنگ جهانی دوم عرصه‌های جدیدی برای فعالیت‌های پژوهشی گشود و متعاقب آن وجود یک شبکه ملی اطلاع‌رسانی، عمدتآ متکی بر منابع اطلاعاتی مکتوب و موضوعات مختلف، به‌ویژه حوزه‌های علوم، مهندسی، و فناوری ضرورت پیداکرد.
در اواخر دهه 1960 شورای بین‌المللی انجمن‌های علمی به موضوع رشد انتشارات علمی پرداخت. در 1971 این شورا با همکاری یونسکو همایشی بین‌الدولی در مورد نظام جهانی اطلاع‌رسانی در حوزه علوم و فناوری (یونیسیست) برگزار کرد.
در 1974، بخش سندپردازی، کتابخانه و آرشیوهای سازمان یونسکو همایش بین‌الدولی دیگری (همایش ناتیس National Information System - NATIS) برگزار کرد که موضوع آن طراحی زیرساخت‌های ایجاد مراکز سندپردازی، کتابخانه‌ها و آرشیوهای ملی بود.
مباحث این همایش حول 5 محور بود:
- بررسی پیشنهادهای متخصصان در گردهمایی‌های منطقه‌ای گذشته
- طراحی یکپارچه ساختارهای تمامی مراکز سندپردازی، کتابخانه‌ها و آرشیوها
- کنترل جهانی کتابشناختی
- برنامه‌ریزی برای فناوری اطلاعات
- برنامه‌ریزی در مورد نیروی انسانی حوزه اطلاع‌رسانی
علی‌رغم اینکه اطلاعات یکی از حیاتی‌ترین منابع هر کشور محسوب می‌شود، اما در این همایش سازماندهی و اشاعه منظم اطلاعات چندان مورد توجه قرار نگرفت. این همایش اتخاذ سیاست ملی اطلاع‌رسانی را توصیه کرد، اما کنترل جهانی کتابشناختی را باید برنامه‌ای درازمدت در یک نظام اطلاعاتی جهان شمول تلقی کرد که هدف آن کنترل و تبادل اطلاعات کتابشناختی خواهد بود. کنترل جهانی کتابشناختی به‌واسطه تأسیس یک مرکز بین‌المللی صورت واقعیت به خود می‌گرفت. این مرکز که بعدها در کتابخانه بریتانیا تأسیس شد، گزارش مربوط به برنامه‌ریزی نیروی انسانی، گرایش‌های موجود در آموزش و تربیت نیروی انسانی را ارزیابی کرد و در نهایت به‌منظور بهره‌گیری در برنامه‌های آموزشی مراکز سندپردازی، کتابخانه‌ها، و آرشیوها، یک برنامه درسی پایه مورد توافق بین‌المللی را پیشنهاد کرد.
اهداف همایش ناتیس:
- تدوین یک سیاست ملی
- جلب نظر کاربران
- ترویج عادات خواندن
- ارزیابی نیازهای کاربران
- تحلیل منابع اطلاعاتی موجود
- تحلیل منابع انسانی
- طراحی ساختار سازمانی
- تدارک نیروی انسانی برای ناتیس
- برنامه‌ریزی در مورد ملزومات فنی مورد نیاز ناتیس
- تدوین چارچوپ قانون‌گذاری در ناتیس
- حمایت مالی از ناتیس
- کنترل جهانی کتابشناختی
- کمک به دولت‌های عضو، به‌ویژه ارائه پیشنهادهایی در زمینه روش‌های مناسب، کاربرد فناوری اطلاعات و رشد و گسترش آموزش و تربیت حرفه‌ای
- پیشبرد کنترل جهانی کتابشناختی
- تدوین برنامه عملی درازمدت برای برنامه‌ریزی‌های نظام‌های ملی و منسجم اطلاع‌رسانی
- تشکیل همایش دیگری در سال 1978 (که در عمل در 1979 برگزار شد)
بعد از همایش سال 1974، متخصصان در سال 1975 با هدف طراحی برنامه‌ای عملی جهت کنترل جهانی کتابشناختی گرد هم آمدند. در 1978 نیز همایش جامعی در همین زمینه برگزار شد. در نخستین شماره خبرنامه ناتیس (که بعدها در خبرنامه یونیسیست ادغام شد) مفهوم ناتیس بیشتر شرح داده شد. مفهوم ناتیس ضرورت تأسیس نظام‌های ملی اطلاع‌رسانی با استفاده از خدمات مراکز سندپردازی، کتابخانه‌ها و آرشیوها را به دولت‌ها گوشزد می‌کرد تا اطلاعات با سهولت بیشتر در دسترس قرار گیرد.
به‌علاوه، خبرنامه از آنها می‌خواست تا مسئولیت آموزش شهروندان را برعهده گیرند. هسته‌های مرکزی در تعدادی از کشورها، عمومآ در کتابخانه‌های ملی، تأسیس شد؛ هرچند که در بسیاری از کشورها کتابخانه‌های ملی برای مواجهه با رشد و گسترش خدمات اطلاع‌رسانی به‌میزان مورد انتظار تجهیز نشده بودند. این همایش نتوانست اهداف درازمدت خود را توجیه کند. اندیشه سیاست ملی اطلاع‌رسانی در کشورهای صنعتی توسط صاحبان دیرینه منافع و در کشورهای در حال توسعه به‌واسطه حسادت‌های حقیر ناکام ماند. فقط کشور جامائیکا برنامه ناتیس را واقعآ اجرا کرد؛ هرچند که برخی تجربیات آزمایشی در بعضی از کشورهای دیگر نیز به اجرا درآمد.
کشورهای صنعتی و کشورهای در حال توسعه، به برنامه‌های یونیسیست و ناتیس به‌عنوان برنامه‌های رقیب یکدیگر (و نه به‌عنوان برنامه‌های مکمل) نگریستند.
با این وجود، همایش ناتیس به رشد و گسترش کنترل جهانی کتابشناختی و ساماندهی بهتر فهرستنویسی بین‌المللی منجر شد.
همچنین همایش ناتیس موجب تحرک جدیدی در زمینه ساماندهی وضعیت آموزش و تربیت حرفه‌ای شد و برای حرفه کتابداری و اطلاع‌رسانی به‌عنوان حرفه‌ای بین‌المللی، شالوده‌ای فراهم کرد.
برگزاری این همایش به افزایش حجم انتشارات در موضوع‌های مربوط در دهه‌های 1970 و 1980 کمک کرد.
به‌سبب رقابت‌های داخلی یونسکو و کناره‌گیری ایالات متحده امریکا و انگلستان از یونسکو در سال‌های 1984-1985، و نیز به‌سبب رکود جهانی اقتصاد، میزان تلاش یونسکو در استمرار برنامه ناتیس به حداقل رسید.
در 1978 یونیسیست و ناتیس با هدف تشکیل برنامه عمومی اطلاع‌رسانی (جی.آی.پی) در هم ادغام شدند. کمیته برنامه عمومی اطلاع‌رسانی کتابخانه بریتانیا که در دهه 1970 فعال شده بود، در اوایل دهه 1980 به‌تدریج منحل شد.
در 1988، برنامه عمومی اطلاع‌رسانی و کتابخانه، مرکز سندپردازی و آرشیوهای یونسکو با هدف تشکیل دفتر برنامه‌ها و خدمات اطلاع‌رسانی در هم ادغام شدند.
به‌تدریج، ناتیس نیز به نفع یونیسیست حذف شد. در برنامه میان مدت اخیر یونسکو نیز تمامی اشارات به یونیسیست حذف شده است. با این همه، به تازگی کتابی به قلم مایکل هیل در بریتانیا منتشر شده که در آن نویسنده چشم‌انداز گسترده‌تری از مفهوم ناتیس به‌دست می‌دهد و در آن به جای نظام‌ها، به سیاست‌ها پرداخته است.
منبع مورد استفاده برای این مدخل
