حرکت پروانه‌های زرین در آسمان همدان

این جشنواره که تا 15 مرداد ادامه دارد،  سومین دوره است که در این استان برپا می‌شود.

جشنواره در دو بخش مسابقه سینمای ایران و بین‌الملل برگزار خواهد شد و پروانه‌‌های سیمین و زرین خود را به بهترین فیلم‌ها، کارگردانان و بازیگران کودک و نوجوان اهدا خواهد کرد. در کنار فیلم‌های کوتاه و بلندی که برای دریافت جوایز با همدیگر رقابت می‌کنند، فیلم‌های ویدیویی هم در یک بخش مسابقه‌ای شرکت می‌کنند. در بخش‌های جنبی جشنواره، بخش «کودکان غزه» هم هست که به مسائل و مشکلات کودکان و نوجوانان فلسطینی اختصاص دارد. 51 فیلم بلند خارجی در بخش مسابقه بین‌الملل به نمایش در می‌آیند و بیش از 10 فیلم ایرانی در بخش مسابقه سینمای ایران با یکدیگر رقابت خواهند کرد. از بین آنها می‌توان به «پرواز مرغابی‌ها» (علی شاه‌حاتمی)، «هم‌بازی» (غلامرضا رمضانی)، «پریا» (حسین قاسمی‌جامی)، «ترانه کوچک من» (مسعود کرامتی)، «راند هفتم» (سامان استرکی)، «نخودی» (جلال فاطمی)و «خواب‌های دنباله‌دار» (پوران درخشنده) اشاره کرد. در کنار داوران کودک و نوجوان- که در دو دسته داخلی و بین‌المللی فیلم‌های بخش مسابقه سینمای ایران و بین‌الملل را داوری  می‌کنند- دو گروه داوران بزرگسال ایرانی و بین‌المللی هم به کار داوری فیلم‌های بخش مسابقه ایران و بین‌الملل می‌پردازند. 40 داور کودک و نوجوان از همدان در کنار 30 داور از سایر استان‌های کشور، تیم 70 نفره داوران کودک و نوجوان جشنواره امسال را تشکیل می‌دهند.قبل از این اکبر نبوی روزنامه نگار قدیمی به عنوان دبیر جشنواره انتخاب شده بود،اما وی مدتی پس از برپایی جلسه مطبوعاتی با نمایندگان رسانه های گروهی ،به دلیل برخی مشکلات از سمت خود استعفا داد. مسعود اکبریان دبیر جدید جشنواره که بیشتر سمت های اجرایی داشته است، نویسنده فیلم نامه «جعبه موسیقی » (فرزاد مؤتمن ) نیز هست.

  پیش‌بینی می‌شود بچه‌های همدانی استقبال خیلی خوبی از جشنواره و برنامه‌های مختلف و متنوع آن کنند.

گفت و گو با علی شاه حاتمی ، کارگردان «پرواز مرغابی ها»؛

حس و حال خاطره‌انگیز یک اتفاق

علی شاه‌حاتمی در فیلم تازه‌اش، «پرواز مرغابی‌ها» دوباره به سینمای کودک و نوجوان برگشته است. او فیلم را براساس فیلم‌نامه‌ای از دخترش، زهرا شاه‌حاتمی کارگردانی کرده است. قصه فیلم در مورد رحمان، یک محیط‌بان است که مرغابی زخمی‌ای را برای مداوا به پسرش، علی می‌سپارد. در طول درمان، علاقه شدیدی بین علی و مرغابی ایجاد می‌شود. این علاقه، ماجراهایی را به دنبال دارد. رضا ناجی، کیهان ملکی، مهران غفوریان، مهران رجبی، رحمان باقریان، نیلوفر محمودی، حسین قاسمی‌فر و شاهین حیدری بازیگران «پرواز مرغابی‌ها» هستند.

شاه‌حاتمی در گفت‌وگو با دوچرخه درباره فیلم‌نامه، جلوه‌های ویژه آن و علت انتخاب روستایی در همدان به عنوان محل فیلم‌برداری (لوکیشن) صحبت می‌کند.

• به نظر می‌رسد «پرواز مرغابی‌ها» تفاوت‌هایی با ساخته‌های قبلی‌تان در سینمای کودک و نوجوان دارد.

خب، قبل از این «ترکش‌های صلح»، «کولی» و «آوای زندگی» (که سال قبل ساخته شد) را برای این قشر سنی ساخته‌ام. فیلم‌سازی برای کودکان و نوجوانان هنوز هم دل‌مشغولی من است. اما این بار انگیزه بیشتری برای کار داشتم، زیرا فیلم‌نامه را دخترم، زهرا نوشته بود. او چند سال است که دارد فیلم‌نامه می‌نویسد. وقتی نوشته او را- که در آغاز «اردک» نام داشت- خواندم، سوژه‌اش به نظرم خیلی جذاب آمد. احساس کردم با بسیاری از فیلم‌نامه‌هایی که برای بچه‌ها نوشته می‌شود فرق  دارد. از جمله حس و حال خاطره‌انگیزی در خودش داشت. همه ما در دوران کودکی و نوجوانی پرنده یا حیوانی داشته‌ایم که علاقه ویژه‌ای به آن پیدا کرده‌ایم و بعدها آن را از دست داده‌ایم. آن لحظات دوستی و همراهی با این موجود، بسیار زیباست. من هم ‌چنین حالتی در آن زمان‌ها داشته‌ام. این خاطره خوش همیشه در کنار ما مانده و حتی حالا هم گاهی از آن یاد می‌کنیم.

علی شاه‌حاتمی

• فیلم‌نامه زمان ساخت، تغییراتی هم کرد؟

آن را بازنویسی کردم، ولی هسته اصلی و اولیه آن که شامل سادگی، لطافت و روح شاعرانه می‌شد، در فیلم‌نامه نهایی حفظ شد.

• خیلی جالب است که همدان را به عنوان لوکیشن انتخاب کردید.

قرار بود «پرواز مرغابی‌ها» را در شمال فیلم‌برداری کنیم. طی دو سال اخیر که مهمان جشنواره همدان بودم، نقاط مختلف آن را دیده بودم. به همین دلیل، وقتی پیشنهاد شد که لوکیشن‌های همدان را هم ببینم، فکر کردم می‌توانم از مکان‌های مختلف و متفاوت این محل استفاده کنم. وقتی  لوکیشن‌های مورد نظرم را دیدم، احساس کردم فیلم‌نامه اصلاً برای این محل نوشته شده است. فضاهایی را که در فیلم‌نامه توصیف شده بود (خانه‌های چوبی، دشت، جنگل، تپه) در همدان پیدا کردم. یک ویژگی خیلی خوبی هم که همدان دارد، این است که در آن‌جا برخلاف شمال، مرغابی خیلی کم است. این نکته، ویژگی خاصی به قضیه می‌داد و عشق شخصیت اصلی به مرغابی اهمیت زیادی پیدا می‌کرد.

• تغییری هم در فضاهای طبیعی دادید؟

تا حدود زیادی بله، یعنی مجبور شدیم چند تا از  لوکیشن‌های اصلی را بازسازی کنیم. ما یک مدرسه حیاط‌دار می‌خواستیم و مجبور شدیم یک حیاط برای مدرسه بسازیم. امام‌زاده بالای کوه هم جدید و امروزی بود، ولی ما یک امام زاده قدیمی و سنتی مورد نیازمان بود. آرزوی هر کارگردانی این است که  لوکیشن‌‌هایی که می‌بیند شبیه فیلم‌نامه‌ای باشد که در دست دارد.  لوکیشن‌‌های همدان این حال و هوا را داشت.

• پس بد نمی‌شود اگر در روزهای برگزاری جشنواره، همراه بچه‌های مهمان جشنواره به دیدن آن لوکیشن‌ها برویم.

حتماً. خیلی دلم می‌خواهد این کار را بکنیم. آن لوکیشن‌‌ها به شدت زیبا و عجیب و غریب هستند. بافت روستا از سنگ‌های تیشه‌ای است. کوچه‌های آن سنگ‌فرش است و درهای چوبی قدیمی دارد. تپه‌ای هم دارد که مشرف به روستاست و یک جنگل در بین آن وجود دارد.

• اینها در فیلم هم هستند دیگر؟

بله.

• شنیده‌ایم که فیلم جلوه‌های ویژه هم دارد.

بله، ولی خیلی زیاد نیست. ما در دو سکانس اول و آخر از جلوه‌های ویژه استفاده می‌کنیم. این دو سکانس را به دو صورت گرفته‌ایم: یکی با جلوه‌های ویژه و یکی هم بدون آن. اگر نتوانیم آنها را به کمک جلوه‌های ویژه آماده کنیم، آنها را به همان شکل ساده در فیلم خواهیم آورد. بود و نبود این جلوه‌های ویژه لطمه زیادی به کل فیلم نمی‌زند، ولی اگر باشد جذابیت‌ خواهد داشت.

پای صحبت پوران درخشنده ، کارگردان «خواب های دنباله دار»

در خواب به رؤیای یکدیگر می رویم

پوران درخشنده دو سال پس از ساخت «بچه‌های ابدی»، با «خواب‌های دنباله‌دار» دوباره قصه‌ای را برای کودکان و نوجوانان تعریف می‌کند. قصه فیلم درباره دختری هشت ساله به نام ریحانه است که باعث پیدا شدن معلم گم‌شده‌اش می‌شود. با پیدا شدن معلم حوادثی به وجود می‌آید، که قصه فیلم را به جلو می‌برد. پانته‌آ بهرام، علیرضا خمسه،  مهران احمدی، عزت‌الله رمضانی‌فر و فرشته صدرعرفایی بازیگران بزرگسال فیلم هستند. نقش‌های کودک و نوجوان فیلم را آرمیتا مرادی، زیبا هاشمی و کیمیا کرمانیان بازی می‌کنند.

درخشنده در گفت‌وگو با دوچرخه در باره تازه‌ترین ساخته سینمایی خود صحبت می‌کند.

• خیلی جالب است که هنوز هم سینمای کودک و نوجوان را پیگیری می‌کنید و برای بچه‌ها فیلم می‌سازید.

همیشه دنیای آنها را دوست داشته‌ام و هر وقت که شرایط برای ساخت فیلمی برای آنها فراهم شده، پشت دوربین رفته و فیلمی را برایشان ساخته‌ام. خودم را از دنیای کودکان و نوجوانان دور نمی‌بینم و به محض آن که کوچک‌ترین روزنه‌ای در این زمینه پیدا کنم، از آن استفاده می کنم و با بچه‌ها حرف می‌زنم.

• چه چیز قصه فیلم بیشتر توجه شما را به خودش جلب کرد؟

این نکته که در همه حال باید بچه‌ها را جدی بگیریم و حق تحصیل و یاد گرفتن را برای آنها قائل باشیم. دانستن حق تمام بچه‌ها است و باید به آنها فرصت یادگیری داد. در عین حال، آدم‌های فراموش شده که در قصه فیلم‌های قبلی‌ام هم حضور داشتند، در قصه این فیلم هم نقش و حضور دارند.

• آدم‌های فراموش شده «خواب‌های دنباله‌دار» چه کسانی هستند؟

این‌ بار با کودکان و نوجوانانی سروکار داریم که از نعمت سواد محروم هستند. به همین دلیل، یک جورهایی بحث سوادآموزی هم در قصه فیلم وجود دارد. در این‌جا، ما با شخصیتی سروکار داریم که تلاش می‌کند شرایطی را به وجود آورد که بتواند براساس آن با سواد شود. از این نظر، می‌توان گفت قصه «خواب‌های دنباله‌دار» در باره انسان و تلاش او برای به وجود آوردن یک آینده بهتر است.

• بعد از «پرنده کوچک خوشبختی» که شخصیت اصلی آن یک دختر بود، دیگر به سراغ این قشر سنی نرفتید و در کارهای بعدی‌تان («رابطه»، «رؤیای خیس» و «بچه‌های ابدی») پسرها نقش اصلی را داشتند. چه‌طور شد که دوباره نقش اصلی قصه فیلمتان را به یک دختر دادید؟

موضوع فیلم طلب می‌کرد که شخصیت اصلی دختر باشد. معمولاً محرومیت دخترها در زمینه تحصیل بیشتر از پسرهاست. آنها معصوم‌تر هستند و بیشتر از پسرها قربانی می‌شوند. به همین دلیل، احساس کردم حضور شخصیت های دختر می‌تواند لحن متفاوت‌تری به قصه و ماجراهای فیلم بدهد.

• حضور علیرضا خمسه در فیلم این حس را به وجود می‌آورد که «خواب‌های دنباله‌دار» حال و هوایی کمدی دارد.

خیر. «خواب‌های دنباله‌دار» یک کار کمدی نیست. علیرضا خمسه هم در این فیلم جدی‌تر از کارهای قبلی‌اش است. او در فیلم نقش خاصی دارد.

• این روزها فیلم‌سازان در فیلم هایشان به این بازیگر و کمدین قدیمی نقش‌های  ویژه‌ای می‌دهند که کمدی نیست.

فکر می‌کنم به این دلیل است که وی توانایی اجرای نقش‌های متفاوت را دارد و در آنها، ‌«بازی‌های خوبی» ارائه می‌دهد.

حسین قاسمی جامی از «پریا» می گوید؛

نزدیک به فضای زندگی بچه‌ها

حسین قاسمی جامی فیلم تازه‌اش، «پریا» را برای کودکان و نوجوانان ساخته است. فیلم که براساس فیلم‌نامه‌ای از خود او ساخته شده، بازیگرانی مثل رضا شفیعی‌جم، الیزابت امینی، ترلان پروانه و مرتضی ضرابی دارد. قصه فیلم در باره زن نویسنده‌ای است که  برای کودکان و نوجوانان قصه می نویسد و دختری به نام پریا دارد. یک روز، یکی از شخصیت‌های داستان نویسنده، با بیرون آمدن از کتاب و ورود به دنیای واقعی، او را می‌دزدد. پریا برای این‌که جان مادرش را از بند نجات بدهد، همراه تعدادی از دوستانش وارد عمل می‌شود. بخش مهمی از صحنه‌های فیلم در جنگل‌های شمال و روستاهای اطراف آن فیلم‌برداری شده است.

قاسمی جامی در حال هدایت ترلان پروانه / عکس ها: گلناز منوچهری

« پریا» بعد از «زمزمه بودا» دومین فیلم قاسمی جامی در نوع (ژانر) کودک و نوجوان است. این فیلم حال و هوایی فانتزی دارد. قاسمی جامی که فعالیت فیلم‌سازی را از حدود بیست سال قبل شروع کرده، قبل از این در ژانر سینمای جنگ تعدادی فیلم‌سینمایی ساخته است.

• قصه «پریا» را به چه دلیلی برای فیلم جدید خود انتخاب کردید؟

قبل از این در زمینه سینمای جنگی، خیلی زیاد کار کرده‌ام. آن فیلم‌های دفاع مقدس، بخشی از ذهنیت من بوده است. در عین حال، سینمای کودک و نوجوان و کارهای فانتزی هم  مورد علاقه ام است. چند طرح در این باره داشتم که به کناری گذاشته بودم تا در یک موقعیت خوب، آنها را بسازم. منتظر بودم موقعیت ساخت آنها فراهم شود. این‌طوری نبود که ناگهان وارد دنیای کودکان و نوجوانان بشوم. کارگردانی فیلمی برای آنها همیشه در ذهنم بود، همان‌طور که ساخت فیلمی فانتزی هم جزو علاقه‌هایم بوده و هست.

• یعنی از کودکی به این‌جور فیلم‌ها علاقه داشتید؟

می‌توانم این طوری پاسخ بدهم که دوران کودکی و نوجوانی‌ام همیشه همراهم هست. آن دوران را فراموش نکرده‌ام و با آن زندگی می‌کنم. همیشه ارتباط خوبی با بچه‌ها داشته‌ام. می‌خواستم این ارتباط را بیشتر و گسترده کنم. به همین دلیل، احساس کردم کارگردانی فیلمی جذاب برای آنها می‌تواند به برقراری این ارتباط نزدیک‌تر، کمک زیادی کند.

• فیلمی که ساختید همان چیزی است که در ذهن خود داشتید و می‌خواستید بسازید؟

یکی از مشکلات ما در کار فیلم‌سازی این است که آنچه یک فیلم‌ساز در ذهن خودش دارد، همیشه  به مرحله عمل نمی‌رسد. وقتی به مرحله تصویرسازی می‌رسیم، مشکلات شروع می‌شود و تصورات ذهنی ما دچار ضرر و زیان می‌شود. مشکلاتی که وجود دارد، نمی‌گذارد آنچه را که می‌خواهیم، عملی کنیم. خیلی وقت‌ها، از آن‌چیزی که قرار است بگیریم کوتاه می‌آییم. البته من همیشه سعی دارم که در مقابل مشکلات پیش‌بینی شده و نشده مقاومت کنم و تلاشم این است که آن تصویری را که در ذهنم است، در جلوی دوربین خلق و ضبط کنم.

• از قرار معلوم، «پریا» جلوه‌های ویژه کامپیوتری زیادی دارد.

حال و هوای قصه فیلم طوری است که ضرورت داشت از جلوه‌های ویژه استفاده کنم. این جلوه‌های ویژه کمک کرد تا صحنه‌ها را به آن صورتی که می‌‌خواهم کار کنم. قبل از شروع فیلم‌برداری، تعدادی از این صحنه‌ها را تست کردم و نتیجه خوبی از آن گرفتم. حضور این جلوه‌ها، قصه فیلم را به شکل جذاب‌تری پیش می‌برد. سعی کردم صحنه‌های مربوط به جلوه‌های ویژه را طوری کار کنم که توی ذوق نزند. قرار نبود این جلوه‌ها شکل و حال‌وهوای اغراق‌آمیز داشته باشند.

• چند درصد فیلم از جلوه‌های ویژه بهره گرفته است؟

حدود بیست درصد.