این سخن سیدجعفر تشکری هاشمی، معاون حمل‌ونقل و ترافیک شهرداری تهران در حاشیه برگزاری تور بازدید از پروژه‌های ترافیکی با حضور خبرنگاران بود.
شواهد نشان می‌دهد که شهر تهران روزانه بیش از 10میلیون سفر درون‌شهری را تجربه می‌کند و در این اقیانوس جابه‌جایی شهروندان، مسافرت سیاحتی- تفریحی گزینه‌ای خالی است. بر همین اساس، عده‌ای از کارشناسان توریسم معتقدند که توریسم شهری زیربنای توسعه گردشگری محسوب می‌شود. به عبارت دیگر اگر به جای سرگردانی مردم در خیابان‌های شهر، بتوان سفرهای هدفمندی را برای آنها طراحی کرد که هم شهروندان را با فرهنگ آن شهر آشنا کند و هم فرهنگ سفر را نهادینه کند، پس از مدتی می‌توان به توسعه سفرها از درون شهرها به درون کشور امیدوار بود و این حرکت گام به گام می‌تواند در نهادینه کردن توریسم و توجه به زیرساخت‌های آن مؤثرباشد.*
از سال1980 میلادی، گردشگری شهری وارد چرخه صنعت توریسم شد، به‌طوری‌که امروزه این نوع گردشگری برای بسیاری از مدیران و مسئولان، به‌صورت یک امر اقتصادی و نمادین و با اهمیت درآمده که مستلزم ارزیابی صحنه رقابت، تعریف و تعیین اهداف و ایجاد ساختار مدیریتی مناسب و تجارتی کردن فراورده‌های گردشگری شهری است؛ امری که به‌خوبی در شهرهایی همچون لندن، پاریس، 9شهر از آلمان، آتلانتا و شهرهای تایلند، اثر مثبت و نمود کامل داشته است. در عصر گردشگری و توریسم، شهرها، مهم‌ترین فضاهایی هستند که در میان مقاصد گوناگون، مورد توجه و بازدید گردشگران داخلی و خارجی قرار می‌گیرند و غالبا گستره وسیع و عظیمی از جاذبه‌های تاریخی و فرهنگی، خرید و جنب و جوش شهری را ارائه می‌کنند.**
گزینه خالی
غالبا مفاهیمی که شرایط را برای یک شهر گردشگرپذیر مساعد می‌کند، جاذبه‌های منحصر به فرد و خاص آن شهر یا امکانات آن مکان است؛ مثلا شهرهای تاریخی، فرصت‌های گردشگری براساس منابع موروثی و باستانی، ارائـــه می‌کنند (اصفهان، شیراز و...) و شهرهای تجاری، ارزش افزوده‌ای هستند که لذت خرید آسان، با صرفه و قابل دسترس بودن را به گردشگر هدیه می‌دهند(کیش، قشم و... .)
معجزه خاموش
در تعریف می‌گویند گردشگری شهری یا تفریح شهری بخشی از گذراندن اوقات فراغت شهروندان است؛ آن قسمتی که در محدوده سکونت شهروندان در فضاهای باز درون‌شهری محقق می‌شود و به‌عنوان بخشی از نیازها و فعالیت‌های فراغتی مستمر عموم شهروندان به‌صورت روزانه یا هفتگی به شمار می‌آید. اما از سوی دیگر می‌توان به این نکته توجه کرد که صنعت توریسم این روزها به مثابه معجزه‌ای است که برای مداوای بیماری شهرهایی تلقی می‌شود که خواهان بهره‌مندی از رشد اقتصادی مثبت و با ثبات هستند.
به عقیده صاحب‌نظران، ایجاد و توسعه فضاهای شهری مناسب و بازسازی فضاهای به ظاهر متروک و مرده- به قصد زنده کردن جنبه‌های کهن جامعه- از جمله آثار توسعه گردشگری شهری است که در کنار گسترش فضاهای جمعی باز و ایجاد مراکز فراغتی، علاوه بر تأمین اهداف اقتصادی و زیست‌محیطی، نقش مؤثری در تعادل بخشی و تأمین سلامت جسمی و روانی جوامع دارد و بدین سبب، برنامه‌ریزی و مدیریت گردشگری از امور حساس، پیچیده و چندوجهی‌ای است که توجه ویژه مدیران فرهنگی، شهری و گردشگری را می‌طلبد. البته باید به این نکته توجه کرد که این روزها پیشینه کهن شهری، اماکن تفریحی و میراث‌های فرهنگی و تاریخی برای موفقیت در این عرصه و جلب توجه گردشگران کافی نیست بلکه وجود زیرساخت‌های مناسب و مدیریت صحیح در عرصه‌های فرهنگی، اجتماعی و حتی سیاسی، لازم و ضروری است.
در این باب، معاون گردشگری استان تهران در گفت‌وگو با همشهری، مهم‌ترین ابعاد و اثرات توسعه گردشگری شهری را علاوه بر معرفی شهر و تبادلات فرهنگی، ایجاد اشتغال و افزایش درآمد به واسطه حضور گردشگران می‌خواند.شهرام علی محمدی، درباره عدم‌بهبود جذب گردشگر با وجود آهنگ رشد و توسعه در شهرهای ایران معتقد است: عدم‌تبلیغ مناسب و بازاریابی مطلوب در معرفی کشور، مهم‌ترین عامل مهجورماندن گردشگری شهری است؛ عاملی که به سادگی می‌توان از آن بهره برد!سکونت در محیط‌های شهری برای انجام فعالیت‌های روزانه، اقامت اجباری است و فرار و گریز از این سکونتگاه و تماس با محیط طبیعی در ساعت فراغت از کار، امری الزامی است؛ محیط‌هایی که در آرامش خاطر و بازیابی تعادل روانی انسان‌ها اثر انکار‌ناپذیری دارند.اما چرا غالب شهروندان در ایام فراغت و تعطیلات، گزینه‌های خارج از محدوده سکونت خویش را انتخاب می‌کنند و به عبارت بهتر، از پتانسیل‌های محدوده جغرافیایی خویش، غافلند.
معاون گردشگری استان تهران در پاسخ به این سؤال، این‌چنین اظهار می‌دارد: 2عامل می‌تواند در این امر دخیل باشد؛ تمایل بیشتر مردم به جاذبه‌های طبیعی که بیشتر خارج از شهرها هستند و نیاز فطری انسان‌ها به استفاده از محیط‌های متفاوت از محل سکونت‌شان. البته نقش مدیریت صحیح مدیران و برنامه‌ریزانی که بی‌توجه به ظرفیت‌های اجتماعی و شرایط جامعه، خود با برنامه‌ریزی‌های غلط، امکان استفاده از امکانات موجود را برای بسیاری غیرممکن ساخته‌اند نیز انکارناپذیر است. در این میان گروهی نیز معتقدند که گرفتاری‌های روزمره زندگی و تصویرهای رؤیایی از گردشگری، عوامل فراموشی مردمانی هستند که نمی‌دانند همین‌جایی که زندگی می‌کنند نیز بخشی از وطن‌شان است.
تحول دیگر
طرح‌های گردشگری رابطه مستقیمی با محیط‌زیست و کیفیت آن دارد.توریسم،
تحول آفرین است؛ در بسیاری از محل‌های رها شده شهری، با اندکی تغییر، شرایط تازه‌ای می‌سازد؛ کارخانه‌ها و کارگاه‌های متروک را به بوستان و فرهنگسرا تبدیل می‌کند (تبدیل کشتارگاه قدیمی تهران به فرهنگسرای کنونی بهمن) یا به اماکن قدیمی حیات دوباره می‌بخشد، (هتل‌ها و رستوران‌های سنتی یزد.)محورهای گردشگری را به محورهای پیاده‌راه تبدیل می‌کند (باغ فردوس تهران) یا گام‌هایی برای ساماندهی بناهای تاریخی، به‌ویژه آن دسته از بناهایی که واجد ارزش‌های تاریخی و فرهنگی شاخص هستند بر می‌دارد (خانه‌های فرهنگی و محلی از این دسته است).
به گفته احمددیناری، کارشناس مسئول در حوزه بازاریابی و تبلیغات گردشگری، رونق گردشگری موجب بازسازی مراکز باستانی شهرهای کهن می‌شود و با ایجاد همبستگی میان گردشگری و نگهداری از چشم‌اندازهای زیبای شهری، پایداری گردشگری شهری را رقم می‌زند.شهرهایی که پذیرای گردشگران هستند معمولا شکل خاصی از خدمات گردشگری را ارائه می‌دهند.
برخی از شهرها در ابعاد تاریخی و برخی دیگر در بعد اقلیمی یا فرهنگی فعالیت می‌کنند. البته گاه نمونه‌های کاملی که همه موارد را در بر بگیرد نیز برای جذب گردشگران و تأمین درآمد عمده‌ای از این راه، صورت گرفته است.یوکوهاما، دومین شهر بزرگ ژاپن با اجرای پروژه‌های معماری متجدد، دوبی با ایجاد مراکز خرید و استفاده از امکانات بالقوه طبیعی، رم، ونیز و فلورانس با بهره‌گیری از امکانات تاریخی و اقلیمی، نیویورک با داشتن مکان‌های مورد علاقه و دیدنی و کوالامپور با جاذبه‌های دیدنی خود از هر آنچه دارند، بهترین بهره را برده‌اند.
خروج از بن بست
کارشناسان اقتصادی، گردشگری ایران را یکی از 10قطب گردشگری مهم در دنیا به شمار آورده‌اند که با برخورداری از سابقه دیرین تمدن و فرهنگ، طبیعت و شرایط اقلیمی گوناگون و عوامل دیگر از این دست، توانایی قرارگیری در جایگاه مناسب نقاط پر‌جاذبه گردشگری در جهان را داراست. اما با این توصیف کشور ایران با وجود در اختیار داشتن جاذبه‌های قابل توجه، از جایگاه مناسبی در بازارهای گردشگری برخوردار نیست.***
منابع و ماخذ:
* مهندس محمدحسن اکبرزاده ابراهیمی: ماهنامه شماره78 شهرداری‌ها، فروردین1386
** احمددیناری: گردشگری شهری در ایران و جهان، انتشارات واژگان خرد، سال1384
*** همان منبع اول
