مرمت‌های نیمه تمام، بناهای فهرست انتظار، هتل‌ها و میهمانسراهای نیمه‌ساخته یا در انتظار ساخت، حفاری‌های غیرمجاز و موارد دیگر، قطعا از نتایج همین قصه تکراری است. جمعه 6 شهریور امسال بود که رئیس سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری، خبر از کاهش اعتبارات سازمان و اولویت‌بندی در اجرای طرح‌های عمرانی و گردشگری داد.
حمید بقایی در سخنرانی قبل از خطبه‌های نماز جمعه قزوین و همچنین در گفت‌وگو با مهر اظهار داشت: مجموع اعتبارات سال گذشته سازمان، 245میلیارد تومان بوده که امسال با کاهش حدود 30درصدی، این میزان به 167میلیارد تومان کاهش یافته که اجرای طرح‌ها را تحت‌تأثیر قرار خواهد داد.البته اعتقاد رئیس سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری این است که با اولویت‌بندی طرح‌ها، کاهش اعتبارات، لطمه‌ای به فعالیت‌های مهم سازمان نمی‌زند. اما از سوی دیگر، نظر و حرف مسئولان استانی و کارشناسان، تفاوت‌هایی با این موضوع دارد.
«کاهش اعتبارات نسبت به سال گذشته(1387) هنوز مشخص نیست چون ما منتظریم بقیه اعتبارات هرچه زودتر به پروژه‌های مختلف میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان اختصاص پیدا کند.»
این سخن رئیس سازمان میراث فرهنگی و گردشگری استان گلستان در اواخر آبان‌ماه امسال است.
فریدون فعالی در گفت‌وگو با ایسنا، اعتبارات را در مرحله نخست، مناسب ارزیابی کرد اما به این نکته نیز اشاره داشت که تاکنون حدود 4میلیارد تومان از اعتبارات 40میلیارد تومانی تصویب شده برای پروژه‌های استان دریافت شده که این اعتبارات، بدون احتساب مناطق نمونه گردشگری و سواحل است.
وی تصریح کرد: در حوزه گردشگری، اعتبارات نسبت به سال گذشته کمتر شده و از محل اعتبارات استانی نیز یک میلیارد و 850 میلیون تومان سهم سازمان است که این میزان نسبت به سال 87، درصدی کاهش یافته است.
البته حدود 2ماه پیش بود که رئیس سازمان میراث فرهنگی و گردشگری استان کردستان نیز در گفت‌وگویی با همین خبرگزاری، از چالش سازمان‌ها در اجرای پروژه‌ها به‌دلیل کاهش اعتبارات سخن گفت.
علی فعله‌گری با اشاره به کاهش حدود ٥/١میلیارد تومانی اعتبارات سازمان متبوعش اظهار‌داشت: سال87، از مجموع اعتبارات استانی و ملی بیش از 6میلیارد تومان اعتبار داشتیم و امسال احتمالا یک تا ٥/١میلیارد تومان از اعتبارات سال گذشته کمتر خواهیم داشت. استان کردستان ١٠٧ اثر ثبتی و تک‌بناهای فراوان دارد که همه آنها به مرمت و نگــــهداری نیاز دارند و مستلزم اعتبارات زیاد هستند.
وی با اشاره به حذف اختصاص 5درصد اعتبارات عمرانی استان‌ها به سازمان‌های میراث فرهنگی و گردشگری در ضوابط برنامه بودجه امسال، ادامه داد: کاهش اعتبارات، استان کردستان را در حوزه مرمت و نگهداری بناها و توسعه زیرساخت‌های گردشگری به‌شدت دچار چالش می‌کند.
فعله‌گری با بیان اینکه سال گذشته، ٢١ پروژه فعال در کردستان اجرا شده، این چنین تصریح کرد که مطمئنا با کاهش اعتبارات در میراث فرهنگی، امسال کمتر از ١٠پروژه فعال اجرا خواهد شد.
برنامه‌های جهانگردی استان‌ها، زیر سلطه اعتبارات
کاهش بودجه گردشگری استان‌ها در سال‌جاری، اثر مستقیمی بر برگزاری برنامه‌ها و جشنواره‌های محلی هم داشته؛ به‌طوری که به مناسبت روز جهانی جهانگردی، مسئولان گردشگری استان کرمانشاه برنامه‌ای را در کنار محوطه تاریخی طاق‌بستان تدارک دیدند که مهم‌ترین محورهای آن به جای پرداختن به مباحث کلان و مرتفع‌ساختن چالش‌ها،
به جشنواره آش و برگزاری مسابقه‌ای بین شرکت‌کنندگان مربوط می‌شد!
در این باب، منوچهر پشنگ، معاون گردشگری استان کرمانشاه در پاسخ به سؤال میراث خبر مبنی بر چرایی تنزل این برنامه‌ها گفته بود که از یک سو اعتبارات گردشگری استان کرمانشاه در سال88 به یک‌سوم تقلیل پیدا کرده و از سوی دیگر حتی اعتبارات سال87 هم به‌طور کامل پرداخت نشده است، در نتیجه برنامه‌ها کمی مختصرتر برگزار شده است!
شهرت‌های ملی و جهانی در انتظار اعتبارات
کار مرمت به‌دلیل شهرت ملی و جهانی برخی از آثار تاریخی، نیازمند ظرافت خاصی است لذا این کار زمان‌بر و طولانی بوده و اعتبارات ویژه‌ای طلب می‌کند.
رئیس سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان اصفهان معتقد است که هر ساله با شناسایی آثار و بناهای تاریخی بیشتر، متعاقباً کار مرمت نیز توسعه می‌یابد و این امر مستلزم افزایش اعتبار و بودجه به سازمان‌های مربوطه است.
اسفندیار حیدری پور درباره اعتبارات استان اصفهان به همشهری گفت: کاهش 30درصدی اعتبار تخصیص داده شده برای مرمت آثار تاریخی، چالش‌های فراوانی ایجاد کرده است. تاکنون 5میلیارد تومان اعتبار برای مرمت آثار تاریخی استان تخصیص یافته درحالی‌که این میزان اعتبار برای مرمت آثار تاریخی با توجه به حجم آثار، متناسب نیست.
وی تبعات حذف اختصاص 5درصد اعتبارات عمرانی استان‌ها به سازمان‌های میراث فرهنگی را متوجه پروژه‌های نیمه‌تمام دانست و خاطرنشان کرد: پروژه‌های نیمه‌تمام یعنی پروژه‌های آسیب‌پذیر یا به عبارت بهتر دوباره‌کاری. این امر به‌خصوص در حوزه میراث فرهنگی نمود بیشتری دارد.حیدری پور، اعتبارات قطره‌چکانی را در بازاریابی گردشگری استان‌ها، مناسب ندانست و یادآورشد: اعتبارات، خیلی جوابگوی تبلیغات نیست. عدم‌رشد تعداد گردشگر با توجه به توسعه زیرساخت‌ها، اقتصادی‌نشدن پروژه‌ها و... از عواقب همین کمبودهاست.
تغییر اعتباری نداشتیم
البته گویا معضل کمبود اعتبار درمیان همه استان‌ها عمومیت ندارد، هرچند که معضل کاهش اعتبارات در استان‌های شاخص در حوزه گردشگری، میراث یا صنایع‌دستی (اصفهان، خوزستان، فارس و...) با استان‌های تازه وارد دراین عرصه، تفاوت‌هایی دارد و قطعا اجرای پروژه‌های مذکور، هزینه و اعتبار بیشتری طلب می‌کند.
تراب محمدی، رئیس سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان آذربایجان‌شرقی در این باب به همشهری این چنین گفت: 75درصد از مجموع 18میلیارد تومان اعتبارات استانی و ملی (13میلیارد استانی و 5میلیارد تومان ملی) به استان آذربایجان شرقی تعلق گرفته است.
وی افزود: از محل اعتبارات ملی امسال افزایش داشته‌ایم ولی در اعتبارات کلی تغییری حاصل نشده است. البته هنوز تا پایان سال‌مالی (تیرماه) زمان باقی است که امیدواریم تمامی اعتبارات مطرح شده، جذب شود.
وی همچنین به اعتبارات پروژه‌های خاص استان اشاره و تصریح کرد: موزه منطقه‌ای و موزه فرش آذربایجان و همچنین بازار تبریز از پروژه‌های بزرگ استان در سال‌جاری است. البته برای بازار تبریز از اعتبارات ملی هزینه می‌شود. همچنین با مصوبه‌ای که دولت در این مورد در نظر گرفته، 3میلیارد تومان برای مرمت این بازار درنظر گرفته شده که تاکنون یک میلیارد و 400میلیون تومان به آن تخصیص یافته است.
پروژه‌ها‌در کش‌و‌قوس اعتبارات
«یونسکو به پروژه نجات بخشی ارگ بم تا فوریه 2010 مهلت داده که برنامه‌ریزی 15ساله خود را ارائه دهد و این دقیقا همان 15سالی است که نماینده میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری شهرستان بم گفته با بودجه سالی 10میلیارد تومان به نتیجه می‌رسد!» خبرگزاری ایلنا، 6/10/88
«اوایل خرداد ماه1388، هفتصد و پنجاهمین سالگرد فعالیت رصدخانه قدیمی مراغه در حالی برگزار شد که به‌دلیل بی‌توجهی مسئولان تنها بقایای یکی از قدیمی‌ترین و بزرگ‌ترین رصدخانه‌های جهان در دوره قبل از اختراع تلسکوپ باقی مانده بود!» خبرگزاری مهر 16/1/88
«مسجد تاریخی قزوین زندانی دیرین داربست‌هاست!» جام‌جم آنلاین 15/3/88
اینها مشت‌هایی نمونه خروار است؛ مشت‌هایی که زیر سایه اعتبارات ناکافی و بی‌توجهی مسئولان، زیر خروارها خاک مدفون شده و هنوز هم تدبیری برای حفظ آنچه از آنها باقی مانده، اندیشیده نشده است.
متأسفانه در حال حاضر روند بازسازی و مرمت آثار تاریخی به دلایل مختلف، بالاخص کمبود اعتبارات، سال‌ها به طول می‌انجامد و این گذشت زمان موجب شده تا این آثار، دوباره نیاز به مرمت داشته باشند. البته کمبود اعتبارات تنها به گذر میراث ختم نمی‌شود.
اعتبار؛ راه در‌روی اصلی!
از سوی دیگر در سال‌های اخیر و در محافل مختلف و نشست‌های خبری مسئولان میراث فرهنگی (به‌خصوص نشست‌های ابتدای هر سال) به دفعات خبرهایی از اجرای پروژه‌های حفاظت و مرمت بناهای تاریخی یا طرح‌های توسعه گردشگری شنیده شده؛ گزارش‌هایی که با اعداد، ارقام و واژه «اعتبار» آمیخته شده و همه کم‌کاری‌ها و سهل‌انگاری‌ها را به گردن این کلمه 6حرفی می‌اندازد!
اما به واقع چه کسی می‌اندیشد که در موضوع اجرای پروژه‌ها و طرح‌های میراث فرهنگی و گردشگری- که بیانگرهویت یک ملت یا شرایط توسعه یک کشور است- از دست دادن «زمان»، می‌تواند به قیمت از دست دادن میراث و امکانی برای توسعه باشد که تکرار دوباره آن محال است؟ اعتبارناکافی یعنی زمان از دست رفته؛ یعنی دوباره عقب ماندن از کاروان درآمدزای گردشگری؛ یعنی سبقت رقبای کوچک و یعنی طرح‌های برکاغذ مانده، مهمانسراهای ساخته نشده، تپه‌های کند‌و‌کاو شده یا توسعه گردشگری به اغما فرورفته.این پرونده فقط یک متهم ردیف اول دارد: اعتبار ناکافی!
