شماره‌ 2829‏‎ ‎‏‏،‏‎ Sep.3 ,2002 شهريور 1381 ، ‏‎ شنبه‌ 12‏‎ سه‌‏‎
Front Page
Internal Politics
International
Across Iran
Economy
Oil
Banking and Stocks
World Economy
Business
Councils
Transportation
Thought
Metropolitan
Life
Business
Stocks
Sports
World Sports
Science/Culture
Musical
Policy Globe
Art World
Sport World
Culture World
Internal Politics
Life World
Economy World
Informatic
Last Page
كنت‌‏‎ اگوست‌‏‎ و‏‎ ابن‌خلدون‌‏‎


جامعه‌شناسي‌‏‎ علم‌‏‎ هويت‌يابي‌‏‎ در‏‎ سيري‌‏‎
:اشاره‌‏‎
شكل‌گيري‌‏‎ تاريخ‌‏‎ از‏‎ بحث‌‏‎ لذا‏‎ است‌ ، ‏‎ آن‌‏‎ تاريخ‌‏‎ به‌‏‎ وابسته‌‏‎ حدي‌‏‎ تا‏‎ علمي‌‏‎ هر‏‎ هويت‌‏‎ كه‌‏‎ آنجايي‌‏‎ از‏‎
تحول‌‏‎ و‏‎ پيدايي‌‏‎ تاريخ‌‏‎ از‏‎ بحث‌‏‎ نيز‏‎ جامعه‌شناسي‌‏‎ در‏‎.‎است‌‏‎ مربوط‏‎ پژوهشهاي‌‏‎ مهمترين‌‏‎ از‏‎ يكي‌‏‎ آن‌‏‎
مي‌دانند‏‎ جامعه‌شناسي‌‏‎ واضع‌‏‎ نخستين‌‏‎ را‏‎ ابن‌خلدون‌‏‎ معمولا‏‎ رو‏‎ اين‌‏‎ از‏‎.‎دارد‏‎ ادامه‌‏‎ هنوز‏‎ آن‌‏‎
.مي‌شناسند‏‎ مدرن‌‏‎ جامعه‌شناسي‌‏‎ بنيانگذار‏‎ را‏‎ كنت‌‏‎ اگوست‌‏‎ و‏‎
و‏‎ نگرش‌‏‎ جايگاه‌ ، ‏‎ انديشمند‏‎ دو‏‎ اين‌‏‎ نظريه‌هاي‌‏‎ بامقايسه‌‏‎ كه‌‏‎ است‌‏‎ اين‌‏‎ بر‏‎ زير‏‎ مقاله‌‏‎ كوشش‌‏‎
:مي‌خوانيم‌‏‎ باهم‌‏‎بگذارد‏‎ بحث‌‏‎ به‌‏‎ را‏‎ كدام‌‏‎ هر‏‎ روش‌شناسي‌‏‎
انديشه‌‏‎ و‏‎ فرهنگ‌‏‎ گروه‌‏‎

جامعه‌شناسي‌‏‎ اما‏‎ كرد ، ‏‎ رديابي‌‏‎ مي‌توان‌‏‎ بشر‏‎ اوليه‌‏‎ تاريخ‌‏‎ جامعه‌شناختي‌راتا‏‎ گرچه‌افكار‏‎
علم‌‏‎ اين‌‏‎ پيدايش‌‏‎ در‏‎ حال‌‏‎.‎ندارد‏‎ قرن‌‏‎ يك‌‏‎ از‏‎ بيش‌‏‎ چندان‌‏‎ عمري‌‏‎ متمايز ، ‏‎ علمي‌‏‎ رشته‌‏‎ يك‌‏‎ عنوان‌‏‎ به‌‏‎
نقش‌‏‎ به‌‏‎ گرديد ، ريتزر‏‎ جامعه‌شناختي‌‏‎ نظريات‌‏‎ رشد‏‎ و‏‎ تحول‌‏‎ باعث‌‏‎ عواملي‌‏‎ و‏‎ شرايط‏‎ چه‌‏‎ جديد‏‎
:قبيل‌‏‎ از‏‎ اجتماعي‌‏‎ نيروهاي‌‏‎.دارد‏‎ تاكيد‏‎ رابطه‌‏‎ اين‌‏‎ در‏‎ فكري‌‏‎ نيروهاي‌‏‎ نقش‌‏‎ و‏‎ اجتماعي‌‏‎ نيروهاي‌‏‎
نظام‌‏‎ يك‌‏‎ از‏‎ را‏‎ غرب‏‎ جهان‌‏‎ كه‌‏‎)سرمايه‌داري‌‏‎ پيدايش‌‏‎ و‏‎ صنعتي‌‏‎ انقلاب‏‎ سياسي‌ ، ‏‎ انقلابهاي‌‏‎
كه‌‏‎ (‎دگرگوني‌ها‏‎)‎آن‌‏‎ برابر‏‎ در‏‎ واكنش‌‏‎ و‏‎ ساخت‌‏‎ دگرگون‌‏‎ صنعتي‌‏‎ كاملا‏‎ نظام‌‏‎ به‌‏‎ كشاورزي‌‏‎
به‌‏‎ آرمان‌‏‎ اين‌‏‎ از‏‎ برخي‌‏‎ طرفداري‌‏‎ و‏‎)‎ سوسياليسم‌‏‎ پيدايش‌‏‎ ‎‏‏،‏‎(ساخت‌‏‎ متاثر‏‎ بسيار‏‎ را‏‎ جامعه‌شناسان‌‏‎
زندگي‌‏‎ ماهيت‌‏‎ و‏‎ شهرگرايي‌‏‎ ‎‏‏،‏‎(‎ديگر‏‎ گروهي‌‏‎ مخالفت‌‏‎ و‏‎ صنعتي‌‏‎ نظام‌‏‎ مسائل‌‏‎ براي‌‏‎ راه‌حلي‌‏‎ عنوان‌‏‎
.بود‏‎ شده‌‏‎ برخوردار‏‎ بالايي‌‏‎ حيثيت‌‏‎ از‏‎ جامعه‌‏‎ در‏‎ كه‌‏‎ علم‌‏‎ رشد‏‎ و‏‎ مذهبي‌‏‎ دگرگوني‌‏‎ همچنين‌‏‎ و‏‎ شهري‌‏‎
بشري‌‏‎ معرفت‌‏‎ الگوي‌‏‎ به‌‏‎ را‏‎ طبيعت‌‏‎ از‏‎ معرفت‌‏‎ الگوي‌‏‎ كه‌‏‎ مي‌كرد‏‎ روشن‌انديشي‌سعي‌‏‎ جنبش‌‏‎ همچنين‌‏‎
.كند‏‎ تبديل‌‏‎
فرانسه‌‏‎ فكري‌‏‎ بنياد‏‎ كه‌‏‎ گرفت‌‏‎ صورت‌‏‎ روشن‌انديشي‌‏‎ برابر‏‎ در‏‎ محافظه‌كارانه‌اي‌‏‎ واكنشهاي‌‏‎ البته‌‏‎
نظريه‌‏‎ پيدايش‌‏‎ و‏‎ تحول‌‏‎ باعث‌‏‎ كه‌‏‎ بود‏‎ شرايطي‌‏‎ شد‏‎ مطرح‌‏‎ آنچه‌‏‎ساخت‌‏‎ متحول‌‏‎ را‏‎ جامعه‌شناسي‌‏‎ علم‌‏‎ و‏‎
فكري‌‏‎ و‏‎ اجتماعي‌‏‎ شرايط‏‎ آفريقا‏‎ شمال‌‏‎ جامعه‌‏‎ آن‌ ، ‏‎ از‏‎ قبل‌‏‎ قرن‌‏‎ چند‏‎ اما‏‎شد‏‎ غرب‏‎ در‏‎ جامعه‌شناسي‌‏‎
جامعه‌شناسي‌‏‎ نظريه‌‏‎ و‏‎ جامعه‌شناسانه‌‏‎ تفكرات‌‏‎ مهمترين‌‏‎ از‏‎ يكي‌‏‎ شكل‌گيري‌‏‎ باعث‌‏‎ كه‌‏‎ داشت‌‏‎ خاصي‌‏‎
را‏‎ امروز‏‎ جامعه‌شناسي‌‏‎ قطعا‏‎ مي‌يافت‌‏‎ ادامه‌‏‎ روند‏‎ اين‌‏‎ اگر‏‎ كه‌‏‎ شد‏‎ ابن‌خلدون‌‏‎ توسط‏‎ زمان‌ ، ‏‎ آن‌‏‎
و‏‎ نوين‌‏‎ علم‌‏‎ ابداع‌‏‎ افتخار‏‎ و‏‎ مي‌كرديم‌‏‎ جستجو‏‎ زمان‌‏‎ آن‌‏‎ آرا‏‎ در‏‎ بايد‏‎ جهاني‌‏‎ و‏‎ رسمي‌‏‎ صورت‌‏‎ به‌‏‎
اصطلاح‌‏‎ واضع‌‏‎ اگر‏‎ ابن‌خلدون‌‏‎ حال‌‏‎ هر‏‎ به‌‏‎.‎مي‌دانستيم‌‏‎ مسلمانان‌‏‎ آن‌‏‎ از‏‎ را‏‎ جامعه‌‏‎ پيچيده‌‏‎
دانست‌‏‎ بايد‏‎ نيز‏‎ را‏‎ نكته‌‏‎ اين‌‏‎.است‌‏‎ جامعه‌شناسي‌‏‎ جديد‏‎ علم‌‏‎ بنيانگذار‏‎ اما‏‎ نيست‌ ، ‏‎ جامعه‌شناسي‌‏‎
كه‌‏‎ نيست‌‏‎ اين‌‏‎ معناي‌‏‎ به‌‏‎ جامعه‌شناسي‌‏‎ در‏‎ ابن‌خلدون‌‏‎ آمدن‌‏‎ شمار‏‎ به‌‏‎ بنيانگذار‏‎ حتي‌‏‎ كه‌‏‎
شرايط‏‎ و‏‎ جامعه‌‏‎ ثمره‌‏‎ جامعه‌شناسي‌‏‎ بلكه‌‏‎ است‌ ، ‏‎ تاريخ‌‏‎ به‌‏‎ مربوط‏‎ و‏‎ قديمي‌‏‎ رشته‌اي‌‏‎ جامعه‌شناسي‌‏‎
نمي‌توان‌‏‎ تفكر‏‎ و‏‎ علم‌‏‎ گونه‌‏‎ اين‌‏‎ از‏‎ سراغي‌‏‎ ابن‌خلدون‌ ، ‏‎ از‏‎ قبل‌‏‎ كه‌‏‎ است‌‏‎ جديدي‌‏‎ اجتماعي‌‏‎ -فكري‌‏‎
.گرفت‌‏‎
ترتيب‏‎ اين‌‏‎ به‌‏‎.‎است‌‏‎ جديد‏‎ علم‌‏‎ موجد‏‎ جديد ، ‏‎ جامعه‌‏‎ كه‌‏‎ بودند‏‎ معتقد‏‎ جامعه‌شناسي‌‏‎ بنيانگذاران‌‏‎
در‏‎ روشنگري‌‏‎ كه‌‏‎ است‌‏‎ مقوله‌اي‌‏‎ عقلاني‌‏‎ و‏‎ نقادانه‌‏‎ سنجش‌‏‎ حتي‌‏‎ است‌ ، ‏‎ روشنگري‌‏‎ زاده‌‏‎ جامعه‌شناسي‌‏‎
ميسر‏‎ كنت‌‏‎ جامعه‌شناسي‌‏‎ و‏‎ كانت‌‏‎ فلسفه‌‏‎ آن‌‏‎ بدون‌‏‎ كه‌‏‎ مقوله‌اي‌‏‎.‎است‌‏‎ داده‌‏‎ قرار‏‎ ما‏‎ اختيار‏‎
.نمي‌شد‏‎
جديد‏‎ و‏‎ پيچيده‌‏‎ مسائل‌‏‎ با‏‎ جامعه‌اي‌‏‎ در‏‎ را‏‎ جديد‏‎ روشنگر‏‎ علم‌‏‎ يك‌‏‎ ايجاد‏‎ ضرورت‌‏‎ هم‌‏‎ ابن‌خلدون‌‏‎
. ورزيد‏‎ مي‌‏‎ تاكيد‏‎ جامعه‌اش‌‏‎ مسائل‌‏‎ عقلاني‌‏‎ نقادانه‌و‏‎ سنجش‌‏‎ به‌‏‎ و‏‎ كرد‏‎ حس‌‏‎
كنت‌‏‎ و‏‎ ابن‌خلدون‌‏‎ به‌‏‎ راجع‌‏‎ كلياتي‌‏‎
:خلدون‌‏‎ ابن‌‏‎ (الف‌‏‎
(ق‌‏‎.‎_ه‏‎ ‎‏‏806‏‎-‎‎‏‏732‏‎)ميلادي‌‏‎ مه‌ 1332‏‎ در 27‏‎ شمالي‌‏‎ آفريقاي‌‏‎ كشورهاي‌‏‎ از‏‎ يكي‌‏‎ تونس‌ ، ‏‎ در‏‎ ابن‌خلدون‌‏‎
و‏‎ رياضيات‌‏‎ قرآني‌ ، ‏‎ علوم‌‏‎ در‏‎ و‏‎ آمد‏‎ دنيا‏‎ به‌‏‎ فضل‌‏‎ صاحب‏‎ خانواده‌‏‎ يك‌‏‎ در‏‎ او‏‎.‎گشود‏‎ جهان‌‏‎ به‌‏‎ چشم‌‏‎
استقبال‌‏‎ با‏‎ كه‌‏‎ جامعه‌شناسي‌‏‎ و‏‎ جامعه‌‏‎ درباره‌‏‎ خطابه‌هايش‌‏‎ در‏‎ ابن‌خلدون‌‏‎.‎ديد‏‎ آموزش‌‏‎ تاريخ‌‏‎
تاكيد‏‎ تاريخي‌‏‎ ملاحظات‌‏‎ و‏‎ جامعه‌شناختي‌‏‎ انديشه‌‏‎ پيوند‏‎ اهميت‌‏‎ بر‏‎ بود‏‎ شده‌‏‎ روبه‌رو‏‎ خوبي‌‏‎
پايبند‏‎ اجتماعي‌‏‎ پديده‌هاي‌‏‎ علل‌‏‎ جستجوي‌‏‎ و‏‎ تجربي‌‏‎ تحقيقي‌‏‎ جامعه‌ ، ‏‎ علمي‌‏‎ بررسي‌‏‎ به‌‏‎ وي‌‏‎مي‌ورزيد‏‎
و‏‎ مي‌كنند‏‎ كشف‌‏‎ بيشتر‏‎ را‏‎ كارهايش‌‏‎ اسلامي‌‏‎ محققان‌‏‎ به‌ويژه‌‏‎ پژوهشگر‏‎ عموم‌‏‎ چه‌‏‎ هر‏‎ امروزه‌‏‎.بود‏‎
بيشتر‏‎ جامعه‌شناسي‌‏‎ در‏‎ او‏‎ اهميت‌‏‎ مي‌دهند ، ‏‎ تشخيص‌‏‎ بيشتر‏‎ معاصر‏‎ جامعه‌شناسي‌‏‎ با‏‎ را‏‎ آن‌‏‎ ارتباط‏‎
كتاب‏‎ اين‌‏‎ بر‏‎ كه‌‏‎ مقدمه‌اي‌‏‎ لحاظ‏‎ به‌‏‎ و‏‎ است‌‏‎ "العبر‏‎" كتاب‏‎ ابن‌خلدون‌‏‎ اثر‏‎ مهمترين‌‏‎.مي‌شود‏‎
.است‌‏‎ شده‌‏‎ شناخته‌‏‎ عالم‌‏‎ بزرگ‌‏‎ متفكرين‌‏‎ از‏‎ يكي‌‏‎ عنوان‌‏‎ به‌‏‎ همه‌‏‎ از‏‎ بيش‌‏‎ نوشته‌‏‎
وسيله‌‏‎ به‌‏‎ سال‌ 1878‏‎ در‏‎ ابن‌خلدون‌‏‎ مقدمه‌‏‎ ترجمه‌‏‎.‎ناميده‌اند‏‎ مشرق‌‏‎ مونتسكيوي‌‏‎ را‏‎ او‏‎
عقايد‏‎ اهميت‌‏‎ متوجه‌‏‎ ترجمه‌‏‎ از‏‎ پس‌‏‎ و‏‎ پذيرفت‌‏‎ انجام‌‏‎ فرانسه‌‏‎ زبان‌‏‎ به‌‏‎ سلان‌‏‎ و‏‎ بارون‌‏‎ خاورشناسان‌‏‎
.شدند‏‎ وي‌‏‎ ابتكاري‌‏‎
يك‌‏‎" عنوان‌‏‎ تحت‌‏‎ فصلي‌‏‎ در‏‎ شد‏‎ منتشر‏‎ سال‌ 1899‏‎ در‏‎ كه‌‏‎ جامعه‌شناختي‌‏‎ مقالات‌‏‎ كتاب‏‎ در‏‎ گمپلويچ‌‏‎
جامعه‌شناسي‌‏‎ در‏‎ ابن‌خلدون‌‏‎ شامخ‌‏‎ پايگاه‌‏‎ به‌‏‎ بار‏‎ اولين‌‏‎ براي‌‏‎ "چهاردهم‌‏‎ قرن‌‏‎ عرب‏‎ جامعه‌شناس‌‏‎
.كرد‏‎ اشاره‌‏‎
وجوه‌‏‎ از‏‎ برخي‌‏‎ خود‏‎ نگرش‌‏‎ اقتضاي‌‏‎ به‌‏‎.‎.‎.و‏‎ اپن‌هايمر‏‎ لستروارد ، ‏‎ هوفر ، ‏‎ راتزن‌‏‎ بعدها‏‎
.نهادند‏‎ بحث‌‏‎ رابه‌‏‎ ابن‌خلدون‌‏‎ جامعه‌شناسي‌‏‎
بر‏‎ حاكم‌‏‎ قوانين‌‏‎ كشف‌‏‎ دنبال‌‏‎ به‌‏‎ (مقايسه‌اي‌‏‎) تاريخي‌‏‎ و‏‎ تطبيقي‌‏‎ روش‌‏‎ از‏‎ استفاده‌‏‎ با‏‎ خلدون‌‏‎ ابن‌‏‎
معتقد‏‎ ابن‌خلدون‌‏‎" كه‌‏‎ است‌‏‎ باور‏‎ اين‌‏‎ بر‏‎ علم‌الاجتماع‌‏‎ فلسفه‌‏‎ كتاب‏‎ در‏‎ سروش‌‏‎ دكتر‏‎.بود‏‎ جامعه‌‏‎
و‏‎ نداشته‌‏‎ قبول‌‏‎ را‏‎ قديم‌‏‎ فلسفه‌‏‎ ابن‌خلدون‌‏‎.‎"داشت‌‏‎ تاريخ‌‏‎ نمي‌توان‌‏‎ جامعه‌شناسي‌‏‎ بدون‌‏‎ كه‌‏‎ بود‏‎
.است‌‏‎ كرده‌‏‎ توجه‌‏‎ هم‌‏‎ پديده‌ها‏‎ (‎غيرطبيعي‌‏‎)‎ خارجي‌‏‎ علل‌‏‎ به‌‏‎ (‎ذاتي‌‏‎) طبيعي‌‏‎ علل‌‏‎ به‌‏‎ توجه‌‏‎ بر‏‎ علاوه‌‏‎
بناي‌‏‎ و‏‎ گذاشته‌‏‎ كنار‏‎ (‎اجتماعي‌‏‎ پديده‌هاي‌‏‎ و‏‎)‎ رويدادها‏‎ در‏‎ را‏‎ طبيعي‌‏‎ فوق‌‏‎ تاثيرعوامل‌‏‎ وي‌‏‎
كه‌‏‎ فهميد‏‎ مي‌توان‌‏‎ نكات‌‏‎ اين‌‏‎ به‌‏‎ توجه‌‏‎ با‏‎.‎گذاشت‌‏‎ را‏‎ دنيايي‌‏‎ -تحليلي‌‏‎ و‏‎ سكولار‏‎ تاريخ‌نويسي‌‏‎
تحليل‌‏‎ در‏‎ او‏‎"باشد ، ‏‎ تاريخي‌‏‎ وقايع‌‏‎ ثبت‌‏‎ انديشه‌‏‎ در‏‎ تنها‏‎ كه‌‏‎ نيست‌‏‎ پردازي‌‏‎ نظريه‌‏‎ ابن‌خلدون‌‏‎
عمران‌‏‎ علم‌‏‎ را‏‎ آن‌‏‎ خود‏‎ او‏‎ كه‌‏‎ مي‌خواند‏‎ فرا‏‎ اجتماع‌‏‎ بر‏‎ حاكم‌‏‎ قوانين‌‏‎ در‏‎ كنكاش‌‏‎ به‌‏‎ را‏‎ ما‏‎ تاريخ‌‏‎
."است‌‏‎ ناميده‌‏‎
:كنت‌‏‎ اگوست‌‏‎ (‎ب‏‎
و‏‎ جديد‏‎ جامعه‌شناسي‌‏‎ بنيانگذار‏‎ و‏‎ اجتماعي‌‏‎ علوم‌‏‎ در‏‎ اثبات‌گرايي‌‏‎ طراح‌‏‎" كنت‌‏‎ اگوست‌‏‎
."است‌‏‎ جامعه‌شناسي‌‏‎ لغت‌‏‎ ابداع‌كننده‌‏‎
هم‌‏‎ و‏‎ كند‏‎ تبيين‌‏‎ را‏‎ بشر‏‎ نوع‌‏‎ گذشته‌‏‎ تحول‌‏‎ هم‌‏‎ بتواند‏‎ كه‌‏‎ بود‏‎ جامعه‌‏‎ طبيعي‌‏‎ علم‌‏‎ آفرينش‌‏‎ كنت‌‏‎ هدف‌‏‎
قوانين‌‏‎ كشف‌‏‎ دنبال‌‏‎ به‌‏‎ امور‏‎ و‏‎ پديده‌ها‏‎ تحليل‌‏‎ در‏‎ وي‌‏‎.‎نمايد‏‎ پيش‌بيني‌‏‎ را‏‎ آن‌‏‎ آينده‌‏‎ مسير‏‎
هراس‌‏‎ در‏‎ اجتماعي‌‏‎ سامان‌‏‎ فروريختگي‌‏‎ از‏‎ خويش‌‏‎ روزگار‏‎ در‏‎ كه‌‏‎ كنت‌‏‎.‎است‌‏‎ بوده‌‏‎ جامعه‌‏‎ بنيادي‌‏‎
بازسازي‌‏‎ خواستار‏‎ بود ، ‏‎ شده‌‏‎ بيزار‏‎"جامعه‌‏‎ روزافزون‌‏‎ بي‌ساماني‌‏‎" از‏‎ عبارتي‌‏‎ به‌‏‎ و‏‎ بود‏‎ افتاده‌‏‎
پايان‌‏‎ را‏‎ خود‏‎ تفكر‏‎ كه‌‏‎ بود‏‎ متفكري‌‏‎ و‏‎ بود‏‎ روشن‌انديشي‌‏‎ عصر‏‎ فرزند‏‎ كنت‌‏‎.‎شد‏‎ اجتماع‌‏‎ اخلاقي‌‏‎
درواقع‌‏‎ علمي‌‏‎ و‏‎ مابعدالطبيعي‌‏‎ رباني‌ ، ‏‎ سه‌گانه‌‏‎ مراحل‌‏‎.مي‌دانست‌‏‎ غرب‏‎ (فلسفي‌‏‎)‎ انديشه‌‏‎ سنت‌‏‎
جامعه‌‏‎ دادن‌‏‎ سازمان‌‏‎ را‏‎ باقيمانده‌‏‎ وظيفه‌‏‎ يگانه‌‏‎ وي‌‏‎مي‌شوند‏‎ محسوب‏‎ غربي‌‏‎ فكري‌‏‎ سنت‌‏‎ ختم‌‏‎
جامعه‌‏‎ اغتشاش‌‏‎ و‏‎ بحران‌‏‎ كه‌‏‎ شد‏‎ متوجه‌‏‎ عمر‏‎ اواخر‏‎ در‏‎ وي‌‏‎ خود‏‎ اما‏‎.‎مي‌دانست‌‏‎ علم‌‏‎ احكام‌‏‎ برمبناي‌‏‎
سبب‏‎ همين‌‏‎ به‌‏‎.‎نمود‏‎ رفع‌‏‎ و‏‎ حل‌‏‎ را‏‎ آن‌‏‎ جديد‏‎ علم‌‏‎ به‌‏‎ توسل‌‏‎ با‏‎ بتوان‌‏‎ كه‌‏‎ است‌‏‎ آن‌‏‎ از‏‎ عميقتر‏‎ جديد‏‎
پر‏‎ را‏‎ مسيحيت‌‏‎ فروپاشي‌‏‎ از‏‎ ناشي‌‏‎ معنوي‌‏‎ خلاهاي‌‏‎ تا‏‎ برآمد ، ‏‎ بشريت‌‏‎ دين‌‏‎ "اختراع‌‏‎"درصدد‏‎ كه‌‏‎ بود‏‎
. داد‏‎ دست‌‏‎ از‏‎ نيز‏‎ را‏‎ خود‏‎ عقلگرايي‌‏‎ پيروان‌‏‎ از‏‎ بسياري‌‏‎ ترتيب‏‎ اين‌‏‎ به‌‏‎.‎كند‏‎
ابن‌خلدون‌‏‎ اجتماعي‌‏‎ نظريه‌‏‎ پيدايش‌‏‎ چگونگي‌‏‎ و‏‎ شرايط‏‎
جامعه‌‏‎ برابر‏‎ در‏‎ او‏‎ انديشه‌‏‎ شكل‌گيري‌‏‎ باعث‌‏‎ كه‌‏‎ شرايطي‌‏‎ و‏‎ كنت‌‏‎ فكري‌‏‎ زمينه‌هاي‌‏‎ به‌‏‎ اشاره‌‏‎ بعداز‏‎
اين‌‏‎ در‏‎.است‌‏‎ بوده‌‏‎ چه‌‏‎ ابن‌خلدون‌‏‎ انديشه‌‏‎ ظهور‏‎ شرايط‏‎ ديد‏‎ بايد‏‎ حال‌‏‎ شد ، ‏‎ روزگار‏‎ آن‌‏‎ بي‌سامان‌‏‎
دليل‌‏‎ اين‌‏‎ به‌‏‎ ابن‌خلدون‌‏‎ كه‌‏‎ است‌‏‎ كرده‌‏‎ اظهار‏‎ ايولاگوست‌‏‎است‌‏‎ شده‌‏‎ ايراد‏‎ متفاوتي‌‏‎ نظرات‌‏‎ رابطه‌‏‎
برداشتهاي‌‏‎ با‏‎ دهد‏‎ ارائه‌‏‎ غرب‏‎ در‏‎ اجتماعي‌‏‎ نظريات‌‏‎ با‏‎ همسان‌‏‎ اجتماعي‌‏‎ نظريه‌اي‌‏‎ توانسته‌‏‎
عامل‌‏‎ يك‌‏‎ روي‌‏‎ بر‏‎ صرفا‏‎ متفكران‌‏‎ از‏‎ ديگري‌‏‎ گروه‌‏‎.‎است‌‏‎ بوده‌‏‎ متفاوت‌‏‎ جامعه‌اش‌‏‎ در‏‎ رايج‌‏‎ اسلامي‌‏‎
ورزيده‌اند‏‎ اجتناب‏‎ ديگر‏‎ عوامل‌‏‎ از‏‎ و‏‎ نموده‌‏‎ تاكيد‏‎ ابن‌خلدون‌‏‎ اجتماعي‌‏‎ انديشه‌‏‎ شكل‌گيري‌‏‎ در‏‎
مكتب‏‎ در‏‎ موجود‏‎ روش‌‏‎ و‏‎ سبك‌‏‎ به‌‏‎ فيشل‌‏‎ و‏‎ جغرافيايي‌‏‎ صرفا‏‎ عوامل‌‏‎ اثر‏‎ به‌‏‎ مثال‌الازمه‌‏‎ عنوان‌‏‎ به‌‏‎
دليل‌‏‎ به‌‏‎ ابن‌خلدون‌‏‎ كه‌‏‎ نموده‌اند‏‎ تاكيد‏‎ امر‏‎ اين‌‏‎ بر‏‎ ولانا‏‎ بدفور‏‎.‎كرده‌اند‏‎ تاكيد‏‎ قاهره‌‏‎
توانسته‌‏‎ اسپانيايي‌ ، ‏‎ فرهنگ‌‏‎ در‏‎ اجدادش‌‏‎ گذشته‌‏‎ با‏‎ ارتباط‏‎ و‏‎ يوناني‌‏‎ و‏‎ رومي‌‏‎ نظريات‌‏‎ با‏‎ نزديكي‌‏‎
.كند‏‎ مطرح‌‏‎ جديدي‌‏‎ اجتماعي‌‏‎ نظريه‌‏‎ است‌‏‎
به‌‏‎ كه‌‏‎ روزگار‏‎ آن‌‏‎ در‏‎ آفريقا‏‎ شمال‌‏‎ جامعه‌‏‎ به‌‏‎ بايد‏‎ ابن‌خلدون‌‏‎ نگرش‌‏‎ بر‏‎ موثر‏‎ اجتماعي‌‏‎ شرايط‏‎ از‏‎
-اجتماعي‌‏‎ عوامل‌‏‎ قسمت‌‏‎ در‏‎ ريتزر‏‎ ازجمله‌‏‎.‎داشت‌‏‎ اشاره‌‏‎ بود‏‎ افتاده‌‏‎ فرو‏‎ انحطاط‏‎ و‏‎ ضعف‌‏‎ ورطه‌‏‎
قلمرو‏‎ سطح‌‏‎ تقليل‌‏‎ مالياتي‌ ، ‏‎ سيستم‌‏‎ ضعف‌‏‎ طاعون‌ ، ‏‎ بيماري‌‏‎ مغول‌ ، ‏‎ حمله‌‏‎:‎چون‌‏‎ شرايطي‌‏‎ به‌‏‎ بيروني‌‏‎
سطح‌‏‎ تقليل‌‏‎ و‏‎ تضعيف‌‏‎ موجب‏‎ كه‌‏‎ قمري‌‏‎ هجري‌‏‎ پنجم‌‏‎ قرن‌‏‎ از‏‎ بربر‏‎ و‏‎ عرب‏‎ بين‌‏‎ تعارض‌‏‎ و‏‎ اسلامي‌‏‎ حكومت‌‏‎
سامان‌دهي‌‏‎ و‏‎ نظم‌‏‎ دنبال‌‏‎ به‌‏‎ هم‌‏‎ ابن‌خلدون‌‏‎.‎است‌‏‎ كرده‌‏‎ ياد‏‎ است‌‏‎ اسلامي‌‏‎ دولت‌‏‎ سلطه‌‏‎ و‏‎ تمدن‌‏‎
روبه‌‏‎ دوران‌‏‎ اين‌‏‎ در‏‎ كه‌‏‎ را ، ‏‎ قومي‌‏‎ وحميت‌‏‎ عصبيت‌‏‎ وي‌‏‎.‎بود‏‎ نابساماني‌‏‎ اين‌‏‎ ريشه‌يابي‌‏‎ و‏‎ جامعه‌‏‎
حول‌‏‎ بعدي‌اش‌‏‎ مباحث‌‏‎ همه‌‏‎ تقريبا‏‎ و‏‎ گرفت‌‏‎ به‌كار‏‎ خود‏‎ تحليل‌‏‎ كليد‏‎ عنوان‌‏‎ به‌‏‎ بود ، ‏‎ گرائيده‌‏‎ ضعف‌‏‎
.خورد‏‎ رقم‌‏‎ (‎عصبيت‌‏‎) مفهوم‌‏‎ اين‌‏‎ محور‏‎
چنين‌‏‎ در‏‎ است‌‏‎ اجتماعي‌‏‎ دقيق‌مسائل‌‏‎ ارزيابي‌‏‎ و‏‎ نقد‏‎ براي‌‏‎ لازم‌‏‎ اركان‌‏‎ از‏‎ يكي‌‏‎ كه‌‏‎ بيان‌‏‎ آزادي‌‏‎
.گرفت‌‏‎ شكل‌‏‎ خوبي‌‏‎ به‌‏‎ (‎بي‌ساماني‌‏‎)‎ اجتماعي‌‏‎ متن‌‏‎ و‏‎ زمينه‌‏‎
:ب‏‎ نظريه‌اجتماعي‌ ، ‏‎:‎الف‌‏‎ بخش‌‏‎ سه‌‏‎ در‏‎ را‏‎ ابن‌خلدون‌‏‎ اساسي‌‏‎ نظريه‌هاي‌‏‎ انصاري‌‏‎ ابراهيم‌‏‎ دكتر‏‎
اجتماع‌ ، ‏‎ و‏‎ انسان‌‏‎:‎چون‌‏‎ مباحثي‌‏‎.است‌‏‎ نموده‌‏‎ فرموله‌‏‎ سياسي‌‏‎ نظريه‌هاي‌‏‎:ج‌‏‎ و‏‎ اقتصادي‌‏‎ نظريه‌هاي‌‏‎
و‏‎ اجتماعي‌‏‎ نظريه‌‏‎ قسمت‌‏‎ در‏‎ عصبيت‌‏‎ و‏‎ (جامعه‌‏‎ علم‌‏‎)‎ عمران‌‏‎ ‎‏‏،‏‎(حضري‌‏‎ بدوي‌ ، ‏‎)‎ اجتماعات‌‏‎ انواع‌‏‎
و‏‎ دولتها‏‎ سقوط‏‎ و‏‎ ظهور‏‎ مبحث‌‏‎ و‏‎ اقتصادي‌‏‎ نظريه‌‏‎ قسمت‌‏‎ در‏‎ كار‏‎ تقسيم‌‏‎ و‏‎ كار‏‎ و‏‎ مالكيت‌‏‎ مباحث‌‏‎
عنوان‌‏‎ سياسي‌ ، ‏‎ نظريه‌هاي‌‏‎ قسمت‌‏‎ در‏‎ بحث‌‏‎ مورد‏‎ عناصر‏‎ از‏‎ را‏‎ تاريخ‌‏‎ دوراني‌‏‎ يا‏‎ سيكلي‌‏‎ نظريه‌‏‎
فئودالي‌‏‎ نظام‌‏‎ زوال‌‏‎:چون‌‏‎ شرايطي‌‏‎ و‏‎ عوامل‌‏‎ نيز‏‎ اگوست‌كنت‌‏‎ دوره‌‏‎ و‏‎ هجدهم‌‏‎ قرن‌‏‎ در‏‎.‎است‌‏‎ كرده‌‏‎
روشهاي‌‏‎ و‏‎ روشنگري‌‏‎ سنت‌‏‎ بيان‌ ، ‏‎ آزادي‌‏‎ آن‌ ، ‏‎ از‏‎ حاصل‌‏‎ دگرگونيهاي‌‏‎ و‏‎ صنعتي‌‏‎ انقلاب‏‎ اروپا ، ‏‎ در‏‎
و‏‎ شده‌‏‎ ادغام‌‏‎ يكديگر‏‎ با‏‎ بالضروره‌‏‎ كه‌‏‎ بودند‏‎ عواملي‌‏‎ از‏‎ همگي‌‏‎ جامعه‌ ، ‏‎ درباره‌‏‎ تحقيق‌‏‎ جديد‏‎
.كردند‏‎ ايجاد‏‎ را‏‎ جامعه‌‏‎ پيچيده‌‏‎ مشكلات‌‏‎ درك‌‏‎ و‏‎ ايضاح‌‏‎ به‌‏‎ علاقه‌‏‎
جامعه‌شناختي‌‏‎ اثر‏‎ نخستين‌‏‎ و‏‎ جامعه‌شناس‌‏‎ اولين‌‏‎
علم‌‏‎ واضع‌‏‎ يا‏‎ جامعه‌شناس‌‏‎ اولين‌‏‎ ابن‌خلدون‌‏‎ كه‌‏‎ اعتقادند‏‎ اين‌‏‎ بر‏‎ صاحبنظران‌‏‎ از‏‎ بسياري‌‏‎
را‏‎ خلدون‌‏‎ ابن‌‏‎ "اتوپيا‏‎ جامعه‌شناسي‌ ، ‏‎ قرآن‌ ، ‏‎" كتاب‏‎ در‏‎ رادمنش‌‏‎ عزت‌الله‌‏‎.‎است‌‏‎ جامعه‌شناسي‌‏‎
در‏‎ سروش‌‏‎ عبدالكريم‌‏‎.‎مي‌داند‏‎ جامعه‌شناسي‌‏‎ علم‌‏‎ واضع‌‏‎ و‏‎ بزرگ‌‏‎ جامعه‌شناس‌‏‎ و‏‎ فيلسوف‌‏‎ مورخ‌ ، ‏‎
جامعه‌شناسي‌را‏‎ امروزي‌‏‎ معناي‌‏‎ به‌‏‎ درواقع‌‏‎ ابن‌خلدون‌‏‎":‎است‌‏‎ آورده‌‏‎ علم‌الاجتماع‌‏‎ فلسفه‌‏‎ كتاب‏‎
از‏‎ مجموعه‌اي‌‏‎ ابن‌خلدون‌‏‎:‎مي‌گويد‏‎ جامعه‌شناختي‌‏‎ بنيانهاي‌‏‎ كتاب‏‎ در‏‎ ريتزر‏‎.‎"است‌‏‎ كرده‌‏‎ علمي‌‏‎
تطبيقي‌‏‎ مطالعه‌‏‎ به‌‏‎ وي‌‏‎.است‌‏‎ معمول‌‏‎ معاصر‏‎ جامعه‌شناسي‌‏‎ در‏‎ كه‌‏‎ آورد‏‎ به‌وجود‏‎ را‏‎ مطالعات‌‏‎
.داشت‌‏‎ زيادي‌‏‎ توجه‌‏‎ خود‏‎ زمان‌‏‎ جوامع‌‏‎ با‏‎ ابتدايي‌‏‎ جوامع‌‏‎ مقايسه‌‏‎ به‌ويژه‌‏‎ اجتماعي‌‏‎
تحليل‌هايش‌‏‎ و‏‎ جامعه‌شناختي‌‏‎ حال‌‏‎ هر‏‎ به‌‏‎ ابن‌خلدون‌‏‎ اجتماعي‌‏‎ انديشه‌‏‎ كه‌‏‎ اوصاف‌‏‎ اين‌‏‎ با‏‎
خود‏‎ كه‌‏‎ مي‌داند‏‎ جديدي‌‏‎ علم‌‏‎ را‏‎ خود‏‎ خاص‌‏‎ تحليل‌‏‎ آيا‏‎ وي‌‏‎ خود‏‎ كه‌‏‎ ديد‏‎ بايد‏‎ است‌ ، ‏‎ جامعه‌شناسانه‌‏‎
ايولاگوست‌‏‎ داشته‌اند؟‏‎ تحليل‌هايي‌‏‎ چنين‌‏‎ كساني‌‏‎ هم‌‏‎ او‏‎ از‏‎ قبل‌‏‎ اينكه‌‏‎ يا‏‎ بوده‌‏‎ آن‌‏‎ مبتكر‏‎ وي‌‏‎
مقدمه‌‏‎ در‏‎ خود‏‎ ابن‌خلدون‌‏‎.‎"است‌‏‎ قائم‌‏‎ خويش‌‏‎ ذات‌‏‎ به‌‏‎ و‏‎ يافته‌‏‎ هستي‌‏‎ ازخود‏‎ مقدمه‌‏‎":است‌‏‎ آورده‌‏‎
.براند‏‎ سخن‌‏‎ هدف‌‏‎ اين‌‏‎ مقاصد‏‎ در‏‎ هيچكس‌‏‎ نشده‌ام‌‏‎ آگاه‌‏‎ من‌‏‎ كه‌‏‎ مي‌كنم‌‏‎ ياد‏‎ سوگند‏‎":‎مي‌گويد‏‎
يا‏‎ -‎برد‏‎ ايشان‌‏‎ به‌‏‎ نمي‌تواند‏‎ گماني‌‏‎ چنين‌‏‎ كه‌‏‎ صورتي‌‏‎ در‏‎.ورزيده‌اند‏‎ غفلت‌‏‎ آن‌‏‎ از‏‎ نمي‌دانم‌‏‎
."است‌‏‎ نرسيده‌‏‎ ما‏‎ به‌‏‎ ليكن‌‏‎ -رسانده‌اند‏‎ هم‌‏‎ كمال‌‏‎ به‌‏‎ را‏‎ آن‌‏‎ و‏‎ نوشته‌‏‎ مطالبي‌‏‎ باره‌‏‎ اين‌‏‎ در‏‎ شايد‏‎
قبل‌‏‎ و‏‎ است‌‏‎ (علم‌الاجتماع‌‏‎)‎ جديد‏‎ علم‌‏‎ واضع‌‏‎ كند‏‎ اثبات‌‏‎ اينكه‌‏‎ براي‌‏‎ تواضع‌‏‎ كمال‌‏‎ در‏‎ خلدون‌‏‎ ابن‌‏‎
چند‏‎ نقد‏‎ به‌‏‎ است‌ ، ‏‎ نياموخته‌‏‎ را‏‎ سخن‌‏‎ اين‌‏‎ كسي‌‏‎ از‏‎ نيز‏‎ او‏‎ و‏‎ نپرداخته‌‏‎ علم‌‏‎ اين‌‏‎ به‌‏‎ كسي‌‏‎ او‏‎ از‏‎
ادا‏‎ را‏‎ مطلب‏‎ حق‌‏‎ هرگز‏‎ اما‏‎ كرده‌اند ، ‏‎ آن‌‏‎ قوانين‌‏‎ و‏‎ اجتماع‌‏‎ از‏‎ سخن‌‏‎ كه‌‏‎ مي‌پردازد‏‎ كتاب‏‎
روش‌‏‎ گرفته‌اند‏‎ پيش‌‏‎ اجتماعي‌‏‎ مسائل‌‏‎ تحليل‌‏‎ براي‌‏‎ كه‌‏‎ روشي‌‏‎ و‏‎ نيست‌‏‎ كافي‌‏‎ دلايلشان‌‏‎ و‏‎ نكرده‌اند‏‎
او‏‎ از‏‎ روش‌شناسانه‌‏‎ انتقاد‏‎ به‌‏‎ و‏‎ مي‌كند‏‎ صحبت‌‏‎ ارسطو‏‎ از‏‎ ابتدا‏‎ او‏‎.‎نمي‌باشد‏‎ كاملي‌‏‎
او‏‎ تحليل‌‏‎ روش‌‏‎ و‏‎ اجتماعي‌‏‎ مسائل‌‏‎ به‌‏‎ ابن‌خلدون‌‏‎ نگاه‌‏‎ نوع‌‏‎ كه‌‏‎ مي‌بينيم‌‏‎ بنابراين‌‏‎.‎مي‌پردازد‏‎
و‏‎ عصر‏‎ آن‌‏‎ تاريخ‌نويسان‌‏‎ از‏‎ عمده‌اي‌‏‎ انتقادهاي‌‏‎ خود‏‎ روزگار‏‎ در‏‎ و‏‎ بوده‌‏‎ پيشينيان‌‏‎ با‏‎ مغاير‏‎
.مي‌كند‏‎ آنها‏‎ جايگزين‌‏‎ را‏‎ علمي‌‏‎ -تحليلي‌‏‎ نگاه‌‏‎ نوعي‌‏‎ و‏‎ داده‌‏‎ انجام‌‏‎ پيشين‌‏‎ فيلسوفان‌‏‎
بر‏‎ علاوه‌‏‎ كه‌‏‎ راند‏‎ سخن‌‏‎ قرآني‌‏‎ علوم‌‏‎ با‏‎ وي‌‏‎ آشنايي‌‏‎ به‌‏‎ بايد‏‎ خلدون‌‏‎ ابن‌‏‎ فكري‌‏‎ زمينه‌هاي‌‏‎ از‏‎
تاثير‏‎ وي‌‏‎ جامعه‌شناسانه‌‏‎ انديشه‌‏‎ پيدايش‌‏‎ در‏‎ (آنوميك‌‏‎ و‏‎ بحران‌زده‌‏‎ جامعه‌‏‎)‎ اجتماعي‌‏‎ شرايط‏‎
متفاوت‌‏‎ زمينه‌‏‎ اين‌‏‎ در‏‎ يونان‌‏‎ علوم‌‏‎ با‏‎ آن‌‏‎ مسائل‌‏‎ و‏‎ جامعه‌‏‎ به‌‏‎ اسلامي‌‏‎ نگاه‌‏‎ نوع‌‏‎".‎داشت‌‏‎ زيادي‌‏‎
و‏‎ آزمايش‌‏‎ در‏‎ اسلام‌‏‎ نيز‏‎ و‏‎ عملي‌‏‎ اسلامي‌ ، ‏‎ علوم‌‏‎ كه‌‏‎ حالي‌‏‎ در‏‎ بود‏‎ نظري‌‏‎ يونان‌‏‎ علوم‌‏‎ چنانچه‌‏‎ است‌‏‎
."بود‏‎ متمادي‌‏‎ قرون‌‏‎ در‏‎ خود‏‎ روزگار‏‎ سرآمد‏‎ صناعت‌‏‎ و‏‎ حرفه‌وفن‌‏‎ و‏‎ تجربه‌‏‎
و‏‎ خود‏‎ زمان‌‏‎ نقلي‌‏‎ علوم‌‏‎ و‏‎ ارسطو‏‎ و‏‎ افلاطون‌‏‎ دوره‌‏‎ روش‌شناسي‌‏‎ از‏‎ انتقاد‏‎ با‏‎ وي‌‏‎ ترتيب‏‎ اين‌‏‎ به‌‏‎
علوم‌‏‎ در‏‎ خود‏‎ خاص‌‏‎ روش‌شناسي‌‏‎ ابداع‌‏‎ به‌‏‎ موفق‌‏‎ خود‏‎ اسلامي‌‏‎ و‏‎ ديني‌‏‎ خاص‌‏‎ آموزشهاي‌‏‎ به‌‏‎ توجه‌‏‎ با‏‎
خلدون‌‏‎ ابن‌‏‎" كه‌‏‎ تاآنجا‏‎.‎ دهد‏‎ ترقي‌‏‎ جديد‏‎ علم‌‏‎ مرحله‌‏‎ تا‏‎ را‏‎ آن‌‏‎ توانست‌‏‎ كه‌‏‎ بود‏‎ خود‏‎ زمان‌‏‎
."شگفت‌انگيز‏‎ و‏‎ پرسود‏‎ و‏‎ است‌‏‎ نوظهور‏‎ كه‌‏‎ است‌‏‎ جديدي‌‏‎ علم‌‏‎ آورنده‌‏‎ بوجود‏‎ كه‌‏‎ دارد‏‎ ادعا‏‎
جامعه‌شناختي‌‏‎ تفكر‏‎ در‏‎ كنت‌‏‎ و‏‎ خلدون‌‏‎ ابن‌‏‎ اشتراكات‌‏‎
امور‏‎ از‏‎ بيش‌‏‎ اجتماعي‌‏‎ امور‏‎ و‏‎ پديده‌ها‏‎ اهميت‌‏‎ بر‏‎ اجتماعي‌‏‎ امور‏‎ بررسي‌‏‎ و‏‎ تحليل‌‏‎ در‏‎ خلدون‌‏‎ ابن‌‏‎
بزرگتري‌‏‎ پديده‌هاي‌‏‎ بلكه‌‏‎ ندارد ، ‏‎ تاكيد‏‎ فرد‏‎ بر‏‎ نيز‏‎ كنت‌‏‎ جامعه‌شناسي‌‏‎.‎دارد‏‎ تاكيد‏‎ رواني‌‏‎
استدلال‌‏‎ همچنين‌‏‎ او‏‎.‎مي‌گيرد‏‎ نظر‏‎ در‏‎ خود‏‎ تحليل‌‏‎ بنيادي‌‏‎ واحد‏‎ عنوان‌‏‎ به‌‏‎ را‏‎ خانواده‌‏‎ همچون‌‏‎
به‌‏‎ كنت‌‏‎ آيين‌‏‎.داشت‌‏‎ توجه‌‏‎ اجتماعي‌‏‎ دگرگوني‌‏‎ به‌‏‎ هم‌‏‎ و‏‎ اجتماعي‌‏‎ ساختار‏‎ به‌‏‎ هم‌‏‎ بايد‏‎ كه‌‏‎ مي‌كرد‏‎
در‏‎ و‏‎ (كندورسه‌‏‎ برخلاف‌‏‎) بود‏‎ برابرخواهي‌‏‎ ضد‏‎ و‏‎ فردگرايي‌‏‎ ضد‏‎ و‏‎ مراتب‏‎ سلسله‌‏‎ بر‏‎ مبتني‌‏‎ شدت‌‏‎
ترتيب ، ‏‎ اين‌‏‎ به‌‏‎.‎بود‏‎ سنت‌پرست‌‏‎ انديشمندان‌‏‎ و‏‎ سيمون‌‏‎ سن‌‏‎ تاثير‏‎ تحت‌‏‎ روش‌‏‎ اين‌‏‎ اتخاذ‏‎
كه‌‏‎ موضوع‌خود‏‎ بررسي‌‏‎ به‌‏‎ تحليل‌‏‎ بر‏‎ تركيب‏‎ برتري‌‏‎ و‏‎ جزء‏‎ بر‏‎ كل‌‏‎ تقدم‌‏‎ با‏‎ كنت‌‏‎ جامعه‌شناسي‌‏‎
.است‌ ، مي‌پردازد‏‎ نوع‌بشر‏‎ تاريخ‌‏‎
مقدميان‌‏‎ ابراهيمي‌‏‎ محمود‏‎


Copyright 1996-2002 HAMSHAHRI, All rights reserved.
HTML Production by Hamshahri Computer Center.