همشهری- راحله مهرمنش: قیمت گوشت قرمز این روزها سر به فلک گذاشته و به کیلویی ۱۷۰ هزار برای ران و ۱۶۵ هزار تومان برای دست گوسفندی رسیده است. همزمان با گرانی قیمت گوشت، دنبه نیز افزایش قیمت داشته و کیلویی ۹۰ هزار تومان به‌فروش می‌رسد! افزایش قیمت مرغ هم البته دست کمی از قیمت گوشت قرمز ندارد، مرغ هم‌اکنون بین ۴۰ تا ۴۳ هزار تومان (بسته به مناطق مختلف) به فروش می‌رسد. قیمت این دو کالای اساسی از سال ۹۷ تاکنون روندی افزایشی را تجربه کرده و همواره در نوسان بوده است.
در سال ۹۷، گوشت قرمز ناگهان با کمبود و رشد ۱۲۰ درصدی قیمت مواجه شد و گوشت گوسفند از ۴۲ هزار تومان به ۹۵ هزار تومان رسید. قیمت این کالا در سال ۹۸ به کیلویی ۱۰۰ هزار تومان و در اواسط سال ۹۹ به ۱۲۰ هزار تومان رسید. گوشت گاو نیز از ۳۹ هزار تومان در سال ۹۷ به ۸۱ هزار تومان در سال ۹۸ و با افزایش ۴۱ درصدی، به ۱۱۳ هزار تومان در بهمن ۱۳۹۹ رسید. گوشت مرغ نیز از کیلویی ۸ هزار تومان در سال ۹۷ به ۱۲ هزار و ۵۰۰ تومان در سال ۹۸ و با ۹۵ درصد افزایش به ۲۴ هزار تومان در بهمن ۱۳۹۹ رسید.
کارشناسان و مسئولین از سال ۹۷ به این سو در توضیح علت افزایش قیمت فزاینده گوشت و مرغ به دلایلی از قاچاق دام گرفته تا سودبری دلالان و مسئله نهاده‌های دام و طیور اشاره کرده‌اند. مسائل مربوط به نهاده‌های دامی، از کمبود به‌دلیل خشکسالی گرفته تا فساد و ناکارآمدی در شبکه توزیع این نهاده‌ها، مهم‌ترین دلیل افزایش قیمت گوشت و مرغ در سال‌های اخیر است. خشکسالی بی‌سابقه‌ای که در پی تداوم سال‌های کم‌بارش رخ داده، با خشک کردن مراتع و علفزارها، دامداران را در دامداری‌های سنتی و صنعتی، با کمبود خوراک دام مواجه کرده و بسیاری از آنها را به تعطیلی کسب‌وکارشان وادار کرده، قیمت خوراک دام نیز به همین اعتبار در چند سال اخیر چند برابر شده است.
در کنار عامل خشکی مراتع، دشواری دسترسی به نهاده‌های دامی به‌دلیل تحریم و سختی جابه‌جایی ارز، مهم‌ترین دلیل گرانی قیمت گوشت و مرغ است. میزان نهاده‌ای که در کشور تولید می‌شود، اعم از گندم، جو، سویا و کنجاله، بسیار کمتر از نیاز دامداران است. در نتیجه، ایران همواره بخش اعظم نیاز خود را از طریق واردات تأمین می‌کرد که این مسیر با وجود تحریم با دشواری مواجه شده. البته اینطور نیست که کشورهای واردکننده، نهاده‌های دامی و طیور را در اختیار خریداران ایرانی قرار ندهند، تأثیر تحریم در بخش اختصاص ارز برای خرید این نهاده‌هاست؛ یعنی چون بانک‌های کشور تحریم است، انتقال و جابه‌جایی ارز برای خرید نهاده با دشواری مواجه و این مسئله سبب شده که نهاده‌ها بموقع در اختیار مرغداران و دامداران قرار نگیرد و قیمت گوشت و مرغ به‌دلیل کمیاب‌شدن نهاده افزایش یابد. سازوکار نامناسب در شبکه توزیع نیز نقش بسیار مهمی در تخصیص نیافتن نهاده‌ها به دامدار و مرغدار دارد. وقتی شبکه توزیع نامناسب باشد فاصله خرید گوشت از دامدار تا مصرف‌کننده را برخی دلالان پر می‌کنند و هزینه تمام‌شده گوشت متحمل هزینه‌های سربار می‌شود.
راهکار کارشناس
اصلاح سیستم توزیع نهاده راهکار کنترل قیمت گوشت
فرهاد اکبری ـ رئیس هیأت مدیره اتحادیه سراسری تعاونی‌های دامداران
افزایش قیمت گوشت در چند سال اخیر نه‌تنها باعث شده است بسیاری از خانوارهای بی‌بضاعت و طبقه متوسط رو به پایین توان خرید خود را از دست بدهند و به‌ناچار مصرف مواد پروتئینی را کاهش دهند بلکه دامداران را نیز نگران کرده است، زیرا گوشتی که با قیمت کیلویی ۱۶۸ و ۱۷۰ هزار تومان به‌دست مصرف‌کننده می‌رسد، از دامدار بسیار ارزان یعنی کیلویی تنها ۵۰هزار تومان خریداری می‌شود که بعد از کشتار ۱۰۰ یا در نهایت ۱۱۰ هزار تومان قیمت می‌گیرد اما می‌بینیم که به قیمت ۱۶۰ هزار تومان به‌دست مصرف‌کننده می‌رسد. این تفاوت ۶۰ هزار تومانی سودی است که به جیب دلال می‌رود که خود نتیجه فساد و ناکارآمدی در شبکه توزیع است. بخش دیگری از این فساد به فروش نهاده‌ها در بازار آزاد برمی‌گردد، یعنی دامدار و مرغدار نهاده‌ای که با ارز ۴۲۰۰ تومانی وارد شده را به چند برابر قیمت می‌فروشد درحالی‌که نهاده دولتی است و بدون همکاری عده‌ای که صاحب نفوذ هستند این امکان وجود ندارد. در نتیجه راهکار در جلوگیری از فساد و سودبری دلالان است.
راهکاری که برای جلوگیری از افزایش قیمت گوشت می‌تواند مؤثر واقع شود، تلاش برای خودکفایی در تولید نهاده‌های دامی است. در ماه‌های اخیر حتی نهاده دولتی نیز به چند برابر قیمت رسیده، یعنی از ۱۲۰۰ تومان به ۴۳۰۰ تومان رسیده و گران‌تر نیز خواهد شد، در نتیجه اگر ما در تأمین نهاده‌ها بی‌نیاز از واردات حداقل در حجم زیاد باشیم، افزایش قیمت گوشت با شیب ملایم‌تری خواهد بود. مسئله دیگری که اصلاح آن می‌تواند به کاهش قیمت گوشت کمک کند، سیاست توزیع نهاده‌های دامی است. وزارت کشاورزی برای تأمین نهاده اقدام به افتتاح یک بازارگاه اینترنتی کرد و اعلام کرد که دامدار و مرغدار براساس مقدار دام و طیور خود برای دریافت نهاده اعلام نیاز و ثبت‌نام کند و سهمیه خود را براساس نیاز، خریداری کند. این سامانه اما دارای ایرادات زیادی است که بر افزایش قیمت گوشت و مرغ اثر داشته، به‌عنوان مثال، زمان ثبت‌نام تا تحویل نهاده طولانی است و بیش از ۲ ماه طول می‌کشد تا نهاده به‌دست دامدار برسد. در این میان البته امکان فساد در بازارگاه نیز وجود دارد و به‌دلیل عدم‌نظارت مناسب بر بازارگاه و وجود فساد، نهاده‌ها در بازار آزاد به فروش می‌رسد و کمبود نهاده با قیمت مناسب ایجاد می‌شود. در نتیجه اصلاح سیستم بازارگاه و شیوه توزیع نهاده در کاهش قیمت‌ها مؤثر است.