همشهری آنلاین-مریم جعفری: همه‌گیری ویروس کرونا که از اسفندماه ۱۳۹۸ بر بسیاری از فعالیت‌های اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی کشور در استان‌های مختلف کشور سایه افکنده، فعالان حوزه صنایع‌دستی را نیز تحت‌تأثیر قرار داده و سبب شده بسیاری از هنرمندان این بخش در سراسر کشور ماه‌های سختی را پشت‌سر بگذارند؛ موضوعی که در خوزستان نیز محسوس بود، اما همه فعالان این حوزه و حمایت‌های صورت گرفته سبب شد چراغ صنایع دستی این استان همچنان روشن بماند و حالا هنرمندان خوزستانی خود را برای دوران پسا کرونا آماده می‌کنند.
این موضوع درحالی‌است که برخی صنایع دستی استان‌خوزستان از اهمیت و قدمت بسیار بالایی برخوردارند. ازجمله می‌توان به دست‌بافی در منطقه شوشتر اشاره کرد محصولات نازک‌کاری چوب در دزفول نیز از کیفیت ممتازی برخوردارند و به سبب مناسب بودن قیمت، قابل عرضه در بازارهای مختلف داخلی و خارجی هستند.
با این وجود، صنایع‌دستی موجود در خوزستان، علاوه بر انواع دست‌بافت‌ها، شامل گونه‌های مختلف فراورده‌های چوبی، نمدمالی، گیوه دوزی، ورشوسازی، سبدبافی، ساخت محصولات نقره‌ای و قلم‌زنی روی طلا و نقره است.
صدور مجوزهای جدید
همه این قابلیت‌ها درحالی به‌عنوان توانمندی‌هایی درمسیر توسعه اقتصادی خوزستان مطرح است که تلاش فعالان این عرصه در استان سبب شده در دوران همه‌گیری ویروس کرونا نیز چراغ صنایع‌دستی خوزستان همچنان روشن بماند؛ آمارهای اعلام شده ازسوی اداره‌کل صنایع‌دستی استان نشان می‌دهد درطول سال‌گذشته، ۶۱۷پروانه تولید انفرادی دراین استان صادر و ۳۱۸ پروانه نیز دراین بخش تمدید شده‌است.
علاوه‌براین، دراین مدت برای ۳۸۰ صنعتگر این حوزه نیز کارت شناسایی صادر شده‌است؛ موضوعی که نشان می‌دهد حوزه صنایع‌دستی خوزستان اگرچه در دوران همه‌گیری ویروس کرونا با مشکلات عدیده‌ای در حوزه تولید و فروش مواجه شده، اما نتوانسته هنرمندان و تلاشگران این عرصه را دچار رکود و رخوت کند.
ارائه تسهیلات حمایتی
برهمین اساس هم هست که معاون صنایع‌دستی اداره‌کل میراث‌فرهنگی خوزستان اعلام می‌کند در بازه زمانی سال‌های ۹۷ تا ۹۹، ۱۱۶ نفر از فعالان این حوزه از مزایای بیمه برخوردار شده‌اند؛ موضوعی که نشان می‌دهد حضور علاقه‌مندان به این حوزه دراستان همچنان سیر صعودی دارد.
«شکرالله قاسمی» همچنین از اختصاص تسهیلات حمایتی به فعالان این حوزه در استان خبر می‌دهد و می‌گوید که سال‌گذشته در حوزه مشاغل خانگی (پشتیبان)، ۲۳میلیارد و ۱۰۰میلیون ریال به ۳۶نفر اختصاص یافت و این درحالی‌است که ۴۸نفر هم برای دریافت تسهیلاتی درحدود ۱۰میلیارد ریال، به بنیاد برکت معرفی شده‌اند.
وی ادامه می‌دهد که ۹۷نفر نیز برای دریافت تسهیلات کرونا در انتظار تخصیص هستند. همچنین ۸۰ نفر هم برای تسهیلات بلاعوض معرفی شده‌اند که از این تعداد ۲۳ نفر درمجموع حدود ۹۲۴میلیون ریال دریافت کرده‌اند.
فعالیت‌های انجام شده
این آمارها درحالی ارائه می‌شود که طی یک دو سال‌گذشته طرح‌های مختلفی نیز باهدف توسعه و ترویج تولید صنایع‌دستی در خوزستان اجرا شده یا در دست اجراست که ثبت شهرهای ملی بوریابافی (رفیع) و احرامی‌بافی (شوشتر)، افتتاح بازارچه دائمی صنایع‌دستی «شهید هادی کجباف» در اهواز، طراحی و چاپ تمبر آثار شاخص صنایع‌دستی استان خوزستان و اهدا به موزه‌های تمبر سراسر کشور و تجلیل از پیشکسوتان و حامیان صنایع‌دستی بخشی از این فعالیت‌ها محسوب می‌شود.
همچنین عقد قرارداد در راستای ثبت دزفول به عنوان «شهر جهانی کپوبافی»، طراحی و نمونه‌سازی محصولات صنایع‌دستی در رشته‌های زیورآلات سنتی و دستبافتههای بختیاری، پیگیری باززنده‌سازی رشته ترکه‌بافی، پیگیری روند پروژه ثبت شهرستان اندیکا به عنوان «شهر ملی دستبافتههای عشایر بختیاری» و اجرای پروژه ثبت نشانه جغرافیایی برای ۳ رشته‌شهر کارت‌بافی اندیکا، سفره‌آردی اندیکا و چوقای اندیکا از دیگر اقدام‌هایی است که باهدف توسعه و ترویج تولید صنایع‌دستی درماه‌های اخیر انجام شده‌است.
افزایش صادرات
نگاهی به حوزه‌های فعالیت صنعتگران خوزستانی نشان می‌دهد این استان در عرصه صنایع‌دستی قابلیت‌های متکثری دارد که بهره‌گیری از آنها می‌تواند در توسعه صادرات استان موثر باشد؛ همچنان‌که براساس آمارهای اعلام شده ازسوی اداره‌کل میراث فرهنگی این استان، آمار صادرات صنایع‌دستی خوزستان در سال ۱۳۹۸، ۵میلیون دلار و در رشته‌های گلیم، زیلو، حصیر بوریا، زیورآلات سنتی، سفال، شیشه دست‌ساز و مصنوعات مسی بود که این آمار نسبت به مدت مشابه سال قبل آن حدود یک میلیون‌دلار افزایش داشته است.
دراین میان باید اشاره کرد که دستبافتههای تولید شده دراستان خوزستان شامل ۶ رشته ملحفه بافی، سجاده بافی، چوخابافی، عبابافی، چفیه، مقنعه و جاجیم بافی است که تولید و عرضه بیشتر درفصل‌های مختلف سال، متفاوت است؛ موضوعی که اگرچه پس‌از همه‌گیری ویروس کرونا با چالش‌های عدیده‌ای مواجه شد، اما فعالان این حوزه امیدوارند با حمایت مسئولان مربوط، بتوانند در دوره پسا کرونا سودآوری مناسبی داشته باشند.
ازسوی دیگر خراطی و نازک‌کاری چوب هم از دیگر صنایع‌دستی خوزستان است که در شهرستان‌های دزفول و بهبهان رواج بیشتری دارد. علاوه‌براین چوب قلیان، زیرقلیان، پایه آباژور، شمعدان، چوب لباسی و نمکدان ازجمله محصولات چوبی هنرمندان صنایع‌دستی استان به‌حساب می‌آید که طرفداران بسیاری در نقاط مختلف کشور دارند.
انواع صنایع‌دستی خوزستان
قلم‌زنی طلا و نقره نیز از دیگر محصولات صنایع‌دستی هنرمندان خوزستانی محسوب می‌شود که در اهواز، خرمشهر و آبادان افراد زیادی دراین بخش مشغول فعالیت هستند. درگذشته بیشتر هنرمندان آبادانی به تولید انواع زینت‌آلات طلا می‌پرداختند، اما درسال‌های اخیر در اهواز و خرمشهر نیز تولید این نوع محصولات صنایع‌دستی رونق گرفته‌است و برخی کارگاه‌های فعال دراین بخش، علاوه‌بر قلم‌زنی این نوع محصولات، انواع فراورده‌های نقره‌ای سیاه‌قلم نیز تولید می‌کنند. محصولات این حوزه، بیشتر شامل انواع گردن‌بند، دست‌بند، مدال، گلدان و انواع سرویس‌های چای‌خوری و میوه‌خوری است.
ازسوی دیگر گیوه‌دوزی نیز در شهرهای بهبهان و دزفول متداول است گیوه را زنان درفولی به هنگام فراغت در خانه می‌بافند و سپس به کارگاه‌های گیوه‌دوزی عرضه می‌کنند. در دزفول نوعی گیوه به نام «چتری» تهیه می‌شود که رویه آن از نوعی پارچه دست‌باف به نام پارچه چتری و تخت آن از چرم است.
شورشوسازی نیز از دیگر هنرهای با ارزش دستی دراستان خوزستان است. مراکز عمده ساخت ظرف‌ها و وسایل ورشویی در خوزستان، شهرهای دزفول، شوشتر و بهبهان هستند. با اینکه این صنعت سابقه‌ای طولانی دارد، اما درسال‌های اخیر به‌دلیل رواج استیل از یک سو و عدم عرضه کافی و در نتیجه کمی سطح درآمد و دستمزد دریافتی ازسوی دیگر، سبب شده بیشتر صنعتگران این رشته به کسب دیگری بپردازند.
سبدبافی نیز درخوزستان از صنایع دستی رایج است. دراین استان به‌دلیل فراوانی درخت خرما و وجود نخلستان‌های متعدد، تهیه انواع سبد با استفاده از برگ و خوشه درخت خرما از دیرباز رواج داشته است. تعداد قابل‌توجهی از زنان و مردان خوزستانی هنگام فراغت از کار خانه یا بیرون، به بافت انواع سبد می‌پردازند. تولید این محصول بیش تر در خرمشهر و دزفول متداول است و سفال‌گری نیز بیشتر در شهرهای آبادان و شوشتر رواج دارد.