همشهری آنلاین - الهام مصدقی راد : در زمان ساسانیان بزرگترین گاو صندوق دنیا در مهریز یزد ساخته شد؛ گاو صندوقی با 8 هزار متر مربع مساحت از جنس خشت و گل . این گاو صندوق ،« قلعه سریزد » است که در روستایی به همین نام در مهریز یزد قرار دارد. یزد عنوان اولین شهر خشتی دنیا و دومین شهر تاریخی بعد از ونیز را به خود اختصاص داده است. شهری با خانه ها و کوچه های خشتی و زیبا ، بادگیرها و طاق های سنتی و بافت تاریخی دست نخورده که همچنان زندگی در آن جریان دارد ؛ روستاهای اطرافش هم ازاین خصوصیات بهره مندند.
اطلاق عنوان گاو صندوق یا صندوق امانات بانکی برای این دژ سریزد به این خاطر است که در زمان حمله دشمنان ، اهالی منطقه، طلا ، اشیا گران قیمت و همچنین غلات خودشان را در اینجا قرار می‌دادند .بر اساس شواهد موجود ، بخش دیگری از قلعه هم محل نگهداری گاو و گوسفندان و انبار علوفه آنها بوده است. زنان و کودکان هم موقع حمله دشمنان در بخشی از این قلعه پنهان می‌شدند. یکی از بخش های مهم این قلعه که هم اکنون دیگر اثری از آن باقی نمانده ،آب انبار است که از طریق مجرایی که به خندق و بیرون قلعه وصل بوده آبگیری می‌شده است اما در زمان هجوم دشمن که احتمال آلوده کردن آب توسط آنها وجود داشته ، آب انبار را با جمع آوری آب پشت بام پر میکردند که با این کار هم نیاز افراد در قلعه به آب برطرف می‌شده و هم ارتباطشان با بیرون از قلعه قطع می‌شده است .
این دژ دارای سه طبقه و 468 حجره یا اتاق است که هر کدام در و کلیدی مجزا برای نگهداری اشیاء گران قیمت اهالی منطقه داشته است. دیواره های خشتی ، شش برج کوچک دفاعی ، راهرو ،طاق های ضربی و.. بخش های این قلعه را تشکیل می‌دهند که به سبک دوره ساسانی است . هر چند این دژ ، کارکرد نظامی نداشته اما نیازمند دفاعی مستحکم برای محافظت از اموال و دارایی ها بوده به همین دلیل دور تا دور آن خندقی با عرض 6 متر و عمقی حدود 4 متر ایجاد شده که اولین بخش دفاعی دژ محسوب می‌شود . ساختمان قلعه هم دو حصار تو در توی مرتفع با برج و باروهای بلند دارد . دو در هم برای این قلعه در نظر گرفته شده بوده که اگر دشمن به هر دلیل توانست در اول را پشت سر بگذارد ، در دوم ، مقابلش بایستد . برج های قلعه ، محل دیده بانی و تیراندازی بوده . در بخش های دیگری هم سوراخ هایی شیب دار به سمت بیرون وجود دارد که از آن برای ریختن قیر مذاب ،آب جوش و .. بر سر دشمن استفاده می‌شده است .صفویان نیز این قلعه را مرمت و بازسازی کردند .قلعه سریزد سال 54 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.
برای دیدن این قلعه تاریخی و زیبا باید به 5 کیلومتری شمال جاده یزد _ کرمان ، روستای سریزد بروید ؛ روستایی تاریخی با بادگیرهای معروف.
بیشتر بدانید :