به گزارش همشهری آنلاین، تعاملات اقتصادی ایران و سوریه در سال‌های اخیر به عنوان بخشی از روابط کلان استراتژیک ۲ کشور در حوزه‌های سیاسی و امنیتی مطرح بوده است. در واقع منافع استراتژیک بین ایران و سوریه، بر مبادلات تجاری ۲ کشور سایه افکنده بود، اما سوریه فرصت‌های بکری هم برای اقتصاد ایران ازجمله در مسیرهای ترانزیتی داشت. ضمن اینکه اگر یک دهه قبل، داعش در سوریه پیروز شده بود، قطعا خسارات اقتصادی سنگینی برای ایران به دنبال داشت.
تحولات اخیر سوریه و تغییر حکومت این کشور هم‌اکنون در صدر اخبار جهان است و طبعا ایران به عنوان شریک راهبردی حکومت قبلی سوریه، از این تغییرات، تأثیرپذیری زیادی خواهد داشت. به طور کلی سوریه پس از یک دهه جنگ داخلی با ظهور داعش، همچنان با بحران‌های سیاسی، اجتماعی و اقتصادی عمیقی دست‌وپنجه نرم می‌کرد. این در حالی است که دولت بشار اسد تلاش می‌کرد با حمایت کشورهای هم‌پیمان مانند ایران و روسیه به بازسازی زیرساخت‌ها و احیای اقتصاد بپردازد، اما موانع جدی همچنان بر سر راه توسعه پایدار اقتصادی این کشور قرار داشت.
سوریه ازجمله کشورهایی است که کالاها و خدمات ایرانی به آنجا صادر می‌شود. هرچند سوریه در این سال‌ها جزو مقاصد بزرگ و اصلی صادراتی کشورمان نبوده، اما وجود دولتی متحد با ایران در دمشق، آثار غیرمستقیمی بر توسعه مبادلات تجاری ایران با سایر کشورها هم داشت. به علاوه اینکه روابط دوستانه سیاسی ایران و سوریه در کاهش ریسک‌های سیاسی و امنیتی برای ایران مؤثر بود.
احتمال توقف تجارت آزاد
ایران و سوریه در چند سال اخیر، توافق تجارت آزاد را پیگیری می‌کردند. توافق تجارت آزاد، بالاترین سطح همکاری تجاری بین کشورها در عرصه اقتصاد بین‌الملل محسوب می‌شود. موافقتنامه تجارت آزاد با سوریه از سال ۱۳۸۹ اجرا شد و به دنبال اجرای این موافقتنامه دو طرف خواهان این بودند که موافقتنامه تجارت آزاد شامل همه کالاهایی باشند که میان ۲ کشور مبادله می‌شود.
آیا ایران از همکاری سیاسی با سوریه ضرر اقتصادی کرده است؟
فرشید شکرخدایی، عضو اتاق بازرگانی، در پاسخ به اینکه آیا ایران همان قدر که در سوریه هزینه کرد منفعت برد؟ می‌گوید: ما برای سود از سوریه حمایت نکردیم که اکنون با سود ارزیابی‌اش کنیم. به‌نظر من ارزیابی با سود و زیان در مورد سرمایه‌گذاری که هدفش سود و زیان نبوده است، واقع بینانه نیست. بالاخره در یک مقطعی ما تصمیم گرفتیم که از دولت بشاراسد حمایت کنیم و هزینه‌هایی هم بابت آن پرداخت کردیم. حال جمع بندی حکمرانی در ایران این بوده که این روند قابل ادامه دادن نیست؛ بنابراین من به‌عنوان یک فرد اقتصادی نمی‌توانم این تصمیم غیراقتصادی را ارزیابی کنم.
توسعه تدریجی تجارت ایران با سوریه
روابط تجاری ایران و سوریه با وجود استحکام روابط سیاسی میان ۲کشور با چالش‌های جدی مواجه بوده است. صادرات ایران به سوریه که در سال ۱۳۸۹به ۵۱۶میلیون دلار رسیده بود با کاهش شدید در سال‌های اخیر به حدود ۱۰۰میلیون دلار رسیده است.
ایران و سوریه پس از نابودی داعش، برنامه‌های راهبردی و بلندمدتی برای توسعه روابط تجاری در پیش گرفتند. بازسازی زیرساخت‌های سوریه پس از نابودی داعش، یکی از فرصت‌های بزرگ برای حضور شرکت‌های پیمانکاری ایران بود. شرکت‌های ایرانی با تخصص و سوابق بالا در حوزه‌های ساخت نیروگاه، پالایشگاه، پتروشیمی، کارخانجات مختلف همچون خودروسازی، تمایل به حضور در بازار سوریه داشتند، اما ضعف مالی سوریه، مانع بزرگ در این حوزه به شمار می‌رفت.
ایران ۲ مرکز تجاری در سوریه راه‌اندازی کرد؛ یک مرکز را بخش خصوصی و مرکز دیگر را اتاق مشترک بازرگانی ایران و سوریه در اختیار داشتند و شرکت‌های فنی و مهندسی ایران در بخش‌های خصوصی و دولتی پروژه‌های گوناگونی را در این کشور اجرا می‌کردند.
فرصت‌های اقتصادی کشور سوریه
سوریه پیش از جنگ، بیش از ۸۵درصد از احتیاجات داخلی خود را تأمین می‌کرد. این کشور جزو ۵کشور اول جهان در تولید پنبه، غلات و پرورش دام و طیور بود که سالانه بیش از ۶میلیون تن تولید داشت و مازاد بازار داخلی خود را صادر می‌کرد.
جاذبه‌های گردشگری در سوریه سالانه ۸میلیون گردشگر را به‌خود جذب می‌کرد. این کشور تمام نیاز خود را در زمینه نیرو و انرژی تأمین و مازاد بازار داخلی خود را به کشورهای همسایه مانند عراق، لبنان و اردن صادر می‌کرد. سوریه به عنوان کشوری صنعتی با درجه متوسط شناخته می‌شد که صنعت آن ۶۰درصد از سرانه درآمد داخلی سوریه را تأمین می‌کرد، اما صنعت سوریه به دلیل جنگ فلج شده و بسیاری از زیرساخت‌های آن به‌خصوص برق، نفت و گاز به شکل کامل دچار آسیب و قطع شده است.
تولیدکنندگان و سرمایه‌گذاران خارجی نیز با تعطیلی کارخانه‌های خود و اخذ سرمایه و فرار از کشور خسارت‌های زیادی به اقتصاد ملی این کشور وارد کردند که طبق برخی آمار میزان آن بیش از ۴۰درصد است. این پروسه، سبب شده نزدیک به ۳.۷میلیون فرصت شغلی نیز در این کشور از بین برود.
مسیر ترانزیتی سوریه
یکی از فرصت‌های بالقوه سوریه برای اقتصاد ایران، ارتباط ترانزیتی کشورمان با مدیترانه است که در چارچوب کریدور شرق به غرب در حال پیگیری بود. قرار بود با ایجاد این مسیر ترانزیتی از طریق کشورهای تاجیکستان، افغانستان، ایران، عراق و سوریه، کشورهای منطقه به دریای مدیترانه متصل شوند.
با فروپاشی دولت سوریه به نظر می‌رسد رویای این کریدور از دست رفته باشد؛ چرا که اگر سوریه درگیر جنگ داخلی طولانی‌مدت هم نشود، باز هم مدت‌ها زمان نیاز است که دولت مستقر در این کشور شکل بگیرد تا بتواند زیرساخت‌ها را احیا کند. ضمن اینکه مشخص نیست حکومت جدید سوریه با ایجاد این کریدور که به ضرر رژیم صهیونیستی است، موافقت کند.
ایران چه کالاهایی به سوریه صادر می‌کرد؟
شیرخشک، کره بسته‌بندی شده، آب‌پنیر، سیب‌زمینی، سیب قرمز، گوجه‌فرنگی، لوبیا، خیار، بادمجان، فلفل، سیر خشک شده، خرما، لیمو، هندوانه، نارنگی، گلابی، انگور، به تازه، هلو، آلو، رب گوجه، وافل و ویفر، پسته، قهوه فوری، نمک، روغن موتور، آجر، کاشی، کولر آبی، یخچال خانگی، کود معدنی، لوله و شیلنگ، رادیو، دارو، ماشین لباسشویی، مسواک، پشم شیشه، شیرآلات بهداشتی حمام و دستشویی، اجزا و قطعات توربین‌های بخار و اگزوز.