همشهری آنلاین: آمارهای بانک مرکزی و مرکز آمار کشور نشان می‌دهد دست‌کم هفت دهک ابتدایی جامعه از لحاظ شاخص دسترسی به مسکن وضعیت نامطلوبی دارند و نه فقط خرید بلکه اجاره مسکن مناسب نیز برای بخش زیادی از جامعه به معضل بزرگی تبدیل شده است. این مشکل که عمدتا به دلیل رکود ساخت و ساز در سال‌های گذشته و نبود تناسب میان عرضه و تقاضا در بخش مسکن ایجاد شده، افزایش حاشیه‌نشینی و محکم‌تر شدن گره بافت‌های فرسوده بر دست و پای ساکنان این مناطق را به دنبال داشته است. از این‌رو مدیریت شهری از ابتدای دوره ششم، تصمیم گرفت با مداخله‌ای تعریف شده در بحث مسکن برای کاهش مشکلات این بخش تلاش کند.
مدیریت شهری برای شکستن قفل ساخت و ساز چه کرد؟
شهرداری تهران بدون این‌که وظیفه‌ای ذاتی و قانونی در حوزه ساخت مسکن داشته باشد صرفا با رویکرد تسهیلگری در این حوزه و شکستن قفل زنگ‌زده ساخت و ساز در پایتخت وارد عمل شد و سیاست‌هایی را در این بخش اعمال کرد که هم‌اکنون تاثیر آنها را به شکل کاهش رشد تورم مسکن در بازار شاهد هستیم. مجموع این مداخلات با محوریت مسکن استطاعت‌پذیر انجام شد و بیشتر مناطق کم‌برخوردار و نیمه‌برخوردار یعنی جمعیت متوسط و رو به پایین شهر تهران را در بر می‌گرفت. اما این اقدامات و سیاست‌ها چه بود؟
سیاست‌های تشویقی
- تسهیلگری و صدور پروانه ساخت: یکی از نکات کلیدی در دوره کنونی، تسهیل فرآیند صدور پروانه‌های ساخت مسکن بوده است. با بهبود رویه‌ها و کاهش زمان لازم برای صدور پروانه، شهرداری توانسته به سازندگان و سرمایه‌گذاران اطمینان دهد که می‌توانند با سرعت بیشتری پروژه‌های خود را آغاز کنند. این تسهیلگری در واقع به معنای کاهش بوروکراسی‌های پیچیده و تسریع در ارائه خدمات به متقاضیان است.
- اعطای مشوق‌های ساخت و ساز: شهرداری تهران مشوق‌هایی را نیز برای ترغیب ساکنان بافت‌های فرسوده به نوسازی واحدهای مسکونی خود در نظر گرفته که تراکم و طبقه اضافی از جمله آنهاست. موفقیت چشمگیر این سیاست هم اکنون خود را به افزایش چشمگیر آمار پروانه‌های ساخت و ساز در بافت فرسوده نشان داده است به‌طوری‌که آمار صدور پروانه در این مناطق ۶ برابر دیگر مناطق است.
طرح‌های ساخت و ساز
-در زمین‌های شهرداری: شهرداری با ایجاد قرارگاه مسکن، ابتدا زمین‌هایی که شهرداری داشت شناسایی کرد و سپس با استفاده از ظرفیت بخش خصوصی عملیات اجرایی ساخت و ساز در این پروژه‌ها را آغاز کرد که برخی از این پروژه‌ها اکنون به مرحله نازک‌کاری رسیده‌اند.
- در بافت‌های ناپایدار: پروژه‌هایی نیز در بافت‌های ناپایدار ناکارآمد شهری با همکاری سازمان‌ها و نهادها و بخش خصوصی در حال اجراست و عملیات اجرایی ساخت حدود ۲۰۰ هزار واحد مسکونی در این محدوده آغاز شده است.
اقدامات مدیریت شهری برای حمایت از نوسازی بافت فرسوده
تصویب و ابلاغ مشوق‌هایی برای نوسازی بافت فرسوده، در نظر گرفتن تخفیف در عوارض صدور پروانه، در نظر گرفتن مزایایی از جمله تراکم و طبقه اضافی، اجرای طرح‌های ساخت و ساز در زمین‌های متعلق به شهرداری و اجرای طرح‌های ساخت و ساز در بافت‌های ناپایدار و ناکارآمد از اقداماتی است که شهرداری تهران برای افزایش نوسازی در بافت های فرسوده انجام داده است. این اقدامات که با رویکرد تسهیلگری در ساخت و ساز صورت گرفت پیامدهایی مثل تسهیل دسترسی اقشار آسیب‌پذیر به مسکن، نوسازی بافت فرسوده و پیشگیری از ایجاد سکونتگاه‌های غیررسمی را به دنبال دارد. همچنین در بازار مسکن اشتغالزایی در صنعت ساختمان، تقویت اقتصاد شهر و افزایش رقابت در بازار مسکن را به همراه دارد که می‌تواند کاهش قیمت‌ها و دسترسی بیشتر شهروندان به مسکن مناسب را به دنبال داشته باشد.از سوی دیگر نوسازی بافت فرسوده و ناپایدار که در حال حاضر بیش از ۱۲ هزار هکتار از وسعت تهران را تشکیل می‌دهند، می‌تواند کاهش خطرات ناشی از زلزله، کاهش آسیب‌های اجتماعی، بهبود کیفیت زندگی شهروندان و افزایش تاب‌آوری شهری را به همراه داشته باشد.
بر اساس آخرین آمارهای اعلام شده در حال حاضر میزان صدور پروانه در بافت فرسوده به نسبت سایر پهنه‌های شهری ۶ برابر است. نکته قابل توجه این است که ۴.۵ هزار هکتار از ۱۲ هزار هکتار بافت ناپایدار تهران ریزدانه و نفوذناپذیر است و امدادرسانی در زمان بحران را دشوار می‌کند.
روند صعودی آمار صدور پروانه از سال ۱۴۰۱
مجتبی طبقی، مدیر کل تدوین ضوابط، نظارت و صدور پروانه شهرداری تهران درباره تاثیر روند تسهیلگری شهرداری در حوزه ساخت و ساز گفت: آمار صدور پروانه در حوزه شهرسازی تا سال ۱۴۰۰ روند کاهشی داشت. از سال ۱۳۹۸ تا سال ۱۴۰۰ صنعت ساختمانی در تهران دچار رکود شده بود و آمار صدور پروانه روندی کاهشی را طی می‌کرد، اما از سال ۱۴۰۱ با تسهیلگری‌های شهرداری تهران این روند از رکود خارج شد و حالت صعودی به خود گرفت. شهرداری تهران تلاش می‌کند با ایجاد دسترسی و تسهیلگری، مسیر دریافت پروانه ساخت و ساز را برای شهروندان هموار کند و باعث رونق ساختمان‌سازی در پایتخت شود.