همشهری‌آنلاین - پروانه بندپی: این روزها خیلی درباره عفونت با ویروس HPV می‌شنویم. خیلی از پیج‌ها، کانال‌ها و رسانه‌ها - حتی رسانه‌هایی غیر از حوزه سلامت - این روزها مدام درباره ابتلا به این ویروس خطرناک که می‌تواند منجر به بروز زگیل تناسلی در فرد شود و بعضی‌ها را به انواع سرطان‌های تناسلی مبتلا کند، هشدار می‌دهند و بر ضرورت تزریق واکسن تاکید می‌کنند. اما این ویروس چیست، چه خطراتی برای انسان دارد و آگاهی درباره آن تا چه حد اهمیت دارد؟
این ویروس چگونه منتقل می‌شود؟
Human Papillomavirus) HPV) یا ویروس پاپیلومای انسانی، ویروسی است که می‌تواند منجر به ایجاد زگیل پوستی، زگیل تناسلی و ابتلا به بعضی از سرطان‌ها شود. زگیل تناسلی، یکی از شایع‌ترین بیماری‌های ویروسی است که در بیرونی‌ترین لایه دستگاه تناسلی زنان و مردان ایجاد می‌شود. این عارضه به دلیل ویروس پاپیلومای انسانی یا همان HPV و از طریق رابطه جنسی منتقل می‌شود. درواقع روش انتقال ویروس HPV از طریق تماس پوست با پوست و شایع‌ترین راه انتقال آن، رابطه جنسی محافظت‌نشده است.
در بیشتر موارد به خصوص اگر سیستم ایمنی بدن فرد اگر قوی باشد، عفونت HPV خود به خود و طی ۲ سال بهبود پیدا می‌کند، اما بعضی از انواع عفونت‌های HPV باعث ایجاد زگیل تناسلی می‌شوند. بعضی‌ها هم انواع مختلفی از سرطان را ایجاد می‌کنند. هم در زنان و هم در مردان.
دکتر مهران قهرمانی، متخصص پاتولوژی و دبیر انجمن پاتولوژی ایران در گفتگو با همشهری‌آنلاین می‌گوید: بیشتر عفونت‌های HPV منجر به سرطان نمی‌شوند، اما سویه‌های پرخطر HPV ممکن است منجر به سرطان آلت تناسلی، سرطان مقعد و سرطان حلق و دهان در مردها و منجر به بروز سرطان دهانه رحم، واژن و رحم در زنان شود. البته ممکن است سال‌ها یا دهه‌ها طول بکشد تا ویروس HPV به مرحله سرطان برسد.
HPV اوایل قرن بیستم شناسایی شد و از آن زمان تاکنون بیشتر از ۲۰۰ نوع از این ویروس شناسایی شده است. این را دکتر قهرمانی می‌گوید و ادامه می‌دهد: بیشتر از ۱۰۰ نوع آن می‌تواند در انسان آلودگی و بیماری ایجاد کند و بیش از ۴۰ نوع آن می‌تواند منجر به ایجاد زگیل در ناحیه تناسلی فرد شود.
به گفته این متخصص پاتولوژی، تمام ۲۰۰ ویروس HPV منجر به بروز زگیل تناسلی نمی‌شوند ولی بیش از ۴۰ نوع آن می‌توانند منجر به بروز زگیل‌های تناسلی شوند. این ویروس در برخی از افراد مبتلا علائم خاصی ندارد، اما این افراد همچنان می‌توانند ناقل HPV باشند.
زگیل تناسلی کجای بدن ظاهر می‌شود؟
خیلی‌ها تصور می‌کنند زگیل تناسلی همان تبخال تناسلی است. درحالی‌که این دو با هم فرق دارند و ۲ گونه ویروس هستند. تبخال تناسلی یا HSV ضایعاتش به صورت ضایعات تبخال دهانی ظاهر می‌شود؛ شبیه تاول‌های کوچک آبدار است و درد شدیدی هم دارد که هم می‌تواند در ناحیه خارجی آلت تناسلی و هم در داخل دهانه رحم ایجاد شود.
دبیر انجمن پاتولوژی ایران درباره شکل ظاهری زگیل تناسلی توضیح می‌دهد: هردوی این ویروس‌ها هم در زنان دیده می‌شود و هم مردها را درگیر می‌کند اما تظاهرات آنها متفاوت است. زگیل تناسلی یا همان HPV هم به صورت ضایعات پوستی شبیه گل‌کلم در سطح بیرونی دستگاه تناسلی خود را نشان می‌دهد. البته بعضی از انواع بدخیم که ریسک بالاتری برای تبدیل به سذرطان دهانه رحم در زنان و سرطان دستگاه تناسلی در مردها دارد، اصلا منجر به ایجاد ضایعات پوستی نمی‌شود و در مخاطات و دهانه رحم این ویروس جایگزین می‌شود و آنجا به تدریج با تغییر شکل سلول‌ها به سمت سلول‌های سرطانی پیش می‌رود. بنابراین زگیل تناسلی و HPV مثبتی را نباید معادل هم بگیریم. HPV مثبت یعنی درگیری که اگر انواع ریسک بالا باشد، می‌تواند حتی ضایعات پوستی نداشته باشد. اما بعضی از ویروس‌ها هم ضایعات پوستی را دارند وهم ضایعاتی در داخل؛ یعنی در ناحیه قسمت دهانه رحم زنان و مجرای تناسلی مردها.
زگیل تناسلی در زنان بیشتر در ناحیه فرج (کانال خارجیِ اندام تناسلی) ظاهر می‌شود، اما می‌تواند در نزدیکی مقعد، دهانه رحم یا واژن (کانال داخلی اندام تناسلی) هم ایجاد شود. در مردان هم روی آلت تناسلی، بیضه یا اطراف مقعد ظاهر می‌شود.
بیشتر بخوانید؛
-
تزریق واکسن HPV بعد از ابتلا تاثیر دارد؟
-
این ویروس ۱۰۰ نوع بیماری ایجاد می‌کند
- مهمترین سرطانی که عاملش HPV است
حتی اگر علائم نداشته باشید، ناقلید
بسیاری از افراد آلوده به HPV هیچ علامتی ندارند و حتی متوجه آن نمی‌شوند و در بیشتر موارد، عفونت به خودی خود و در طول ۲ سال بهبود پیدا می‌کند. اما در بعضی افراد، عفونت از بین نمی‌رود و می‌تواند منجر به بروز مشکلاتی شود.
عفونت HPV در اندام تناسلی می‌تواند منجر به سرطان دهانه رحم، سرطان واژن در خانم‌ها و سرطان آلت تناسلی در آقایان شود. بعضی از انواع دیگر HPV هم می‌توانند منجر به ایجاد زگیل تناسلی شوند. عفونت HPV در اطراف مقعد می‌تواند باعث سرطان مقعد شود، عفونت HPV در دهان و گلو می‌تواند باعث سرطان دهان و گلو شود. تعدد شرکای جنسی، ضعف سیستم‌ایمنی و پوست آسیب‌دیده مهمترین عوامل خطر ابتلا به عفونت HPV هستند.
زگیل‌های پوستی معمولا با چشم قابل تشخیص هستند و انجام آزمایش برای تشخیص آنها ضرورتی ندارد. اما در شرایطی که زگیل عجیب به نظر برسد، یا به سرعت رشد کند، یا دردناک شود یا با درمان بهبود پیدا نکند، باید حتماً به پزشک مراجعه کنیم. تشخیص زگیل تناسلی در فرد توسط پزشک به معنای ابتلای او به عفونت HPV است.
برای تشخیص HPV، پزشکان غربالگری سرطان دهانه رحم را هم توصیه می‌کنند که در بیشتر موارد شامل انجام منظم تست پاپ‌اسمیر است. آزمایش HPV می‌تواند به صورت هم‌زمان با تست پاپ‌اسمیر صورت بگیرد و در بعضی موارد این آزمایش به تنهایی برای غربالگری سرطان دهانه رحم استفاده می‌شود. تست غربالگری HPV برای مردان توصیه نشده است.
در چه سنی واکسن بزنیم؟
دریافت واکسن HPV برای بیشتر افراد، بهترین راه پیشگیری از ابتلا به انواع HPV است. این واکسن در پیشگیری از انواع عفونت HPV که منجر به سرطان گردن رحم و واژن و زگیل تناسلی می‌شود، موثر است. البته به شرطی که قبل از آلوده شدن فرد به HPV تزریق شود. به همین دلیل پزشکان تزریق آن را در سنین پایین توصیه می‌کنند که هنوز فعالیت جنسی فرد شروع نشده است.
محافظت در برابر HPV توسط واکسن‌ها کامل نیست و در بعضی موارد، افرادی که واکسن دریافت می‌کنند هم ممکن است به عفونت HPV مبتلا شوند، اما واکسیناسیون همچنان بهترین راه برای کاهش خطر ابتلا به HPV است.
دکتر قهرمانی می‌گوید: شروع واکسیناسیون HPV برای همه افراد - دختر و پسر در دنیا از ۹ سالگی توصیه می‌شود.
پزشکان می‌گویند تعداد دوزهای واکسن HPV بستگی به سن و وضعیت سلامت سیستم ایمنی فرد دارد. مثلا در سنین کمتر از ۱۵ سال، ۲ دوز واکسن و با فاصله حداقل ۵ ماه انجام می‌شود. اما افراد مبتلا به HIV یا نقص سیستم ایمنی بدون توجه به سن شروع واکسیناسیون، باید ۳ دوز واکسن تزریق کنند. دکتر قهرمانی اما می‌گوید: «حتی تزریق یک دوز از این واکسن هم فایده و اثربخشی خود را دارد. حتی بعضی‌ها می‌گویند قبل از شروع فعالیت جنسی باید واکسن را تزریق کرد. وگرنه بعد از آن و در سن بالا تاثیری ندارد اما باید گفت که از زمان شروع فعالیت جنسی تا زمان انتهای آن تزریق این واکسن اثربخشی دارد. پس این واکسن اگر در ۴۵ سالگی هم تزریق شود، اثربخشی دارد. فقط باید این را بدانیم که هر کدام از واکسن‌ها ویروس‌های خاصی را پوشش می‌دهند.»
دبیر انجمن پاتولوژی ایران با بیان این که بعضی از واکسن‌ها ۳گانه (یعنی تنها ۳ نوع ویروس را پوشش می‌دهند) و بعضی از آنها ۹گانه (۹ نوع ویروس را پوشش می‌دهند) هستند، می‌گوید: ما نمی‌توانیم انتظار داشته باشیم واکسنی که ویروس‌های نوع ۱۶ و ۱۸ را پوشش می‌دهد، مثلا از ابتلای فرد به ویروس نوع ۳۱ هم جلوگیری کند. واکسن‌هایی که الان در دنیا موجودند، بر اساس ویروس‌های پرخطرتری که احتمال بروز سرطان دهانه رحم را هم ایجاد می‌کنند، طراحی شده‌اند و تمام ویروس‌ها را پوشش نمی‌دهند.