سبك زندگي با فرهنگ عامه شكل مي‌گيرد. در واقع شكل‌گيري و سمت‌دهي فرهنگ جامعه ربط مستقيم با سبك زندگي دارد. در تعريف اين سمت‌دهي و جهت‌دهي سبك زندگي؛ رسانه‌هاي تصويري و در راس آن تلويزيون با توجه به ويژگي‌هاي منحصر بفرد خود از جايگاه ويژه‌اي برخوردار هستند. چرا كه سبک‌های زندگی مجموعه‌ای از رفتارها و سليقه‌ها و كنش‌ها و واكنش‌ها و همچنين برداشت‌ها در همه امور را شامل مي‌شود. در يك كلام طرز تلقي يك فرد در سبك زندگي وي تاثير بسزايي دارد و رسانه تصويري مي تواند براي اين طرز تلقي الگو سازي كند. آنچه كه موضوع اين نوشتار است همانا بايدهاي رسيدن به اين طرز تلقي در سبك زندگي ايراني - اسلامي در توليد برنامه‌هاي سازمان صداوسيما است.
سبك زندگي به عنوان زيرساخت در يك مجموعه تلويزيوني و يا سريال مناسبتي و يا حتي برنامه‌هاي خانوادگي نظير آشپزي نيز مي‌توانند تاثير خاصي بر مخاطبان و به تبع آن بر فرهنگ عامه بگذارند. مرسوم است كه در اين راستا از اصطلاح سبك زندگي ايراني - اسلامي به عنوان الگوي قابل ارائه و شاخص در ساخت برنامه‌هاي اينچنيني استفاده مي‌شود. روندي كه سابقه بيش از سه دهه برنامه‌سازي را در پيشينه خود دارد.
در دهه 60 مجموعه تلويزيوني آيينه و در دهه 70 مجموعه تلويزيوني پدر سالار به نوعي سردمدار رواج سبك زندگي ايراني- اسلامي بودند. اولي با داستانك‌هاي ژانر درام اجتماعي و طنز و دومي به عنوان يك مجموعه تلويزيوني ملودارم. نتيجه هر دوي اين سريال‌ها بازتاب و ما به‌ازاي اجتماعي و تاثيرشان در جامعه و در فرهنگ عامه بود. حتي سريالي مانند آرايشگاه زيبا نيز چنين كاربردي در حد و اندازه‌ها و بضاعت خود داشت.
از دهه 80 به بعد نوع سبك زندگي مردم به لحاظ ورود تكنولوژي رسانه‌اي و اينترنتي زمين تا آسمان فرق كرده است. ممكن است اصل و اساس قرابت ها و همدلي‌ها در فرهنگ عامه؛ كمي تا قسمتي بالا و پايين شده باشد اما براي قشر جوان؛ سبك زندگي ايراني - اسلامي بايد در رسانه‌هاي تصويري به شكلي ويژه و پربار نمايش داده شود.
اغلب مجموعه‌هاي تلويزيوني كه حداقل در دو سال اخير از سيما پخش شده‌اند سعي داشته‌اند يك انگاره‌ي شاخص از الگوي سبك زندگي ايراني- اسلامي ارائه دهند. يعني كاراكترها و عناصر داستان در اين مجموعه‌هاي تلويزيوني عمدتا شاخصه‌هاي مناسب از يك رفتار شخصيتي قابل قبول را ارائه مي‌كردند حالا اگر در پرداخت اين كاراكترها و در مجموع ساختار اين مجموعه‌ها كاستي‌هاي خاصي به لحاظ تكنيكال و يا محتوايي وجود داشته بايد در آينده نسبت به مقوله ارائه شخصيت تاثيرگذار با شاخصه‌هاي مثبت بيشتر تامل و اصرار كرد.
در اين رابطه دو سريال پرده نشين و همچنين مجموعه تلويزيوني نفس گرم مي توانند شاهد مثال باشند.
مجموعه ملودرام اجتماعي نفس گرم؛ نگاهي استراتژيك و ديني به كاراكترها و عناصر داستان دارد. نفس گرم البته در روند پيشبرد داستانك‌هاي اصلي‌اش گاهي ناتوان است اما اصل و اساس آنچه ارائه مي‌دهد همان سبك زندگي ايراني - اسلامي است. يعني شخصيت‌هاي آن مابه‌ازاي اجتماعي دارند و خوب و بد آنها در شكل‌گيري فرهنگ عامه بسته به بضاعت خود مي‌تواند تاثيرگذار باشد. چرا كه در نفس گرم اگرچه سنت بر مدرنيته ترجيح داده مي‌شود اما آن را قضاوت نمي‌كند.
پرده نشين نيز كه زندگي روحانيت را روايت مي‌كرد همينگونه است. در پرده‌نشين به کارکردها و اثرگذاری‌های اين قشر از جامعه و حضور آنها در زندگي مردم اشاره شده و به نوعي وجهي از سبک زندگی ایرانی ـ اسلامی رونمايي گرديده است.
يك سريال تلويزيوني مي‌تواند در بيان سبك زندگي يك طبقه را هدف قرار دهد و يااينكه بسته به عناصر داستان؛ طيف وسيعي را به لحاظ فكري تغذيه كند. اين ديگر وظيفه برنامه سازان و سياستگذاران سيمااست كه اهميت ارائه سبك زندگي در توليد برنامه‌هايشان را جدي‌ترين فرض كار حرفه‌اي‌شان قرار دهند.
*مدرس مطالعات رسانه‌هاي تصويري و سينما
نظر شما