همشهری آنلاین- شهره کیانوش راد: در میان سقاخانه‌های قدیمی تهران، در کوچه خدا بنده لو، روبه‌روی امامزاده اسحاق (ع) به سقاخانه‌ای می‌رسیم که با کاشی‌های منقش و زیبا در میان بافتی که رو به نوسازی است خودنمایی می‌کند.
خواندنی‌های بیشتر را اینجا دنبال کنید
علیرضا عسگری، پژوهشگر و نویسنده کتاب «سقاخانه‌های تهران» سقاخانه خدا بنده‌لو را یکی از قدیمی‌ترین سقاخانه‌های تهران می‌داند که با ویژگی‌های منحصر به فردش شناخته می‌شود.
او قدمت این سقاخانه را به دوره قاجار مربوط می‌داند و درباره ویژگی سقاخانه خدابنده‌لو می‌گوید: «این سقاخانه جزو سقاخانه‌های کاشیکاری شده تهران از دوره قاجار است. نمای سقاخانه کاشیکاری بسیار زیبایی داشت. متاسفانه بخشی از کاشی‌ها دزدیده یا تخریب شده است. در نمای سقاخانه، ابیاتی از شاعر پرآوازه، محتشم کاشانی با این بیت معروف «باز این چه شورش است..» را می‌بینیم. اشعار در کنار شمایلی است که به یاد سقای تشنه لب کربلا روی این سقاخانه کاشیکاری شده. سقاخانه خدابنده لو، سنگابه دارد، سنگی بزرگ مانند کوزه که برای نوشیدن آب در کنار سقاخانه نصب می‌شد. سنگابه با آب قنات پر می‌شد و مردم می‌توانستند با جام چهل کلید، از آب خنک سنگابه، بنوشند. نرده‌های جلو سقاخانه که برای روشن کردن شمع یا محافظت از سقاخانه نصب می‌شد، هنوز هم وجود دارد.»
در این سقاخانه نمادهای از ایران باستان هم مشاهده می شود. نویسنده کتاب سقاخانه‌های تهران درباره این نمادها می‌گوید: «تصویر خورشید و آناهیتا را که نماد الهه آب در ایران باستان بود، می‌توان در نمای کاشیکاری شده این سقاخانه دید.»
نگهداری سقاخانه‌ها توسط مردم محلی
در گذشته نگهداری سقاخانه‌ها بر عهده اهالی محله یا متولیان بود. در میان اسامی متولیان این سقاخانه، نام حاج رضا پناهی، بیشتر از سایرین در یاد اهالی مانده که بعد از فوت او نیز پسرش مسئولیت رسیدگی این سقاخانه را برعهده داشت. سقاخانه خدابنده لو، در محدوده حیاط شاهی و باغچه علیخان، محله‌ای که بسیاری از رجال قاجار در آن زندگی می‌کردند بنا شده بود به همین دلیل اهالی در میان قدیمی اودلاجان با نام «سقاخانه باغچه علیجان» هم مشهور است.
به گفته عسگری، سرنوشت سقاخانه رضاقلی‌خان، تکیه و مسجد رضاقلی در دوره پهلوی اول به مدرن‌سازی تهران گره خورد و برای خیابان‌کشی و ایجاد نهر و جدول در محله سیروس بخشی از آنها تخریب شد. در حال حاضر آنچه از موقوفات به‌ویژه سقاخانه این ناظم مدرسه دارالفنون به یادگار مانده بخش کوچکی از تکیه و یک تابلوی نمادین از سقاخانه است.
سقاخانه باوری ، واقع در سه راه پامنار، با قدمتی حدود ۴۰ سال نیز سقاخانه کوچک و ساده ای است که تزیین چندانی ندارد. سقاخانه سرچشمه در خیابان امیرکبیر نیز از دیگر سقاخانه‌های اودلاجان به شمار می‌آید که با ظاهری فرسوده در سراشیب تخریب است و به نظر می‌رسد آخرین نفس‌های حضور خود در محله را سپری می‌کند.
نظر شما