صدها هزار جوان كارنامه بدست، اين روزها يك نگراني مشترك دارند. آنها يكصد انتخاب پيش رو دارند و يك عمر زندگي. با اين انتخاب ها شايد رشته فعاليت و سرنوشت آينده افراد رقم بخورد و شايد با آنها بايد يك عمر زندگي كرد. ۵۰۰ هزار نفر از يك ميليون و ۴۵۰ هزار ثبت نام كننده آزمون سراسري امسال، از روز چهارشنبه تا به حال به جنب و جوش افتاده اند. انتخاب بزرگي است.
هر سال پس از اعلام نتايج كنكور سردرگمي ها آغاز مي شود. سردرگمي هايي كه هرچند با وجود گذشت زمان از موقعي كه امكان ۱۰۰ انتخاب رشته به داوطلبان داده شد، به مرور كمتر مي شوند ولي از بين نمي روند، چون اصل موضوع ناشناخته است، رشته هاي دانشگاهي. داوطلبان حتي اگر بدانند چه اولويت هايي را بهتر است انتخاب كنند ولي رشته هاي دانشگاهي و آينده شغلي هر يك از رشته ها را به درستي نمي شناسند. پس اين انتخاب بزرگ، دشوار هم هست.اين روزها بازار انتخاب كنندگان رشته كه اكثراً از جنس همان كلاس هاي كنكور هستند داغ است. مشاوره با اساتيد مجرب، به رخ كشيدن سوابق ۱۰ ساله در انتخاب رشته و انتخاب هاي صحيح مساله هاي گذشته، تبليغ براي نرم افزار انتخاب رشته كامپيوتري و... امسال سازمان آموزش و پرورش شهر تهران براي نخستين بار ۴۰ مركز انتخاب رشته را براي داوطلبان شركت كننده در آزمون سراسري در تهران داير كرده است تا افراد بتوانند با مراجعه به مناطق ۱۹ گانه آموزش و پرورش و يا تماس با آدرس اينترنتي www.tehranedu.org از نزديك ترين محل انتخاب رشته مطلع شده و با پرداخت ۲۰ هزار ريال انتخاب رشته كنند.اهداف ايجاد اين مراكز تكميل فرايند آموزش به دانش آموزان پيش دانشگاهي، معرفي رشته هاي دانشگاهي به داوطلبان و ايجاد محيطي سالم براي ارائه خدمات ويژه مشاوره اي در زمينه انتخاب رشته داوطلبان كنكور عنوان شده است.
اما معاون فني و آماري سازمان سنجش آموزش كشور در صحبت از تسهيلات اين سازمان براي انتخاب رشته داوطلبان، بدون اشاره به اين مراكز و نرم افزاري كه با همكاري آموزش و پرورش طراحي شده مي گويد: «تسهيلات سازمان سنجش همان اطلاعات سال قبل را شامل مي شود. منتها سايت سازمان گسترش بيشتري پيدا كرده كه موجب مي شود داوطلبان با شناخت بهتري دست به انتخاب رشته بزنند، ولي با اين وجود باز هم براي شناخت رشته ها بايد در دبيرستان ها جلساتي برگزار شود، دانش آموزان از دانشگاه ها بازديدكنند و با افراد خبره به گفتگو بنشينند.»انتخاب رشته كنكور سال هاست كه از سوي كارشناسان به چالش كشيده مي شود ولي اكثر اين كارشناسان با اتفاق نظر درخصوص مزايايي كه انتخاب رشته به اين تعداد در بر دارد، معتقدند دانش آموزان به علايق خود آگاه نيستند و شناخت كاملي از رشته هاي دانشگاهي ندارند.
عواقب وخيم انتخاب نادرست رشته
دانشگاه صنعتي شريف كه رتبه هاي بالاي كنكور جذب آن مي شوند،مثال خوبي از بي توجهي برخي داوطلبان به عواقب انتخاب رشته ناآگاهانه است كه برخي از داوطلبان قبول شده در اين دانشگاه ممتاز با وجود رتبه هاي بالا ، به علت بي دقتي و نا آگاهي از وضعيت رشته ها به وضعي دچار مي شوند كه مسئولان اين دانشگاه را همه ساله وادار به تلاش هايي مي كند كه برنامه ريزي تغيير رشته دانشجو يكي از آنهاست.
سيدمنصور محمديان، مدرس دانشگاه صنعتي شريف، رتبه تك رقمي ورودي سال ۱۳۷۷ اين دانشگاه را به عنوان نمونه، مثال مي زند؛ دانشجويي كه به دليل اطلاع نداشتن از رشته هاي موردنظر بعد از ورود به دانشگاه چنان سرخورده شد كه او را مشروط و سپس اخراج كردند.وي مي گويد: «از اين موارد سالانه درصد قابل توجهي را شاهديم كه علاوه بر ترديدي كه در درونشان وجود دارد، خسارت هاي جبران ناپذيري را به خانواده و سرمايه هاي ملي كشور تحميل مي كنند.»اين استاد دانشگاه صنعتي شريف با اشاره به نتايج اطلاعات و بررسي هاي خود مي افزايد: «نه سازمان سنجش و نه وزارت آموزش و پرورش هيچكدام به وظيفه خود عمل نكرده اند. به طوري كه سازمان سنجش از مدت ها پيش با چاپ يكسري جزوات تكراري براي معرفي هركدام از رشته هاي تحصيلي، حداكثر فقط چند سطر را منظور كرده و مسئولان اين امر به صورت اتوماتيك هر سال به ارائه مطالب تكراري در سيماي جمهوري اسلامي بسنده مي كنند. اطلاعاتي كه عنوان مي كنند هر داوطلب بايد به چند سئوال پاسخ دهد. گويي وظيفه سازمان سنجش در كشور ما اين شده كه همه امكاناتش را در راه برگزاري يك آزمون و نهايتاً اعلام نتايج آن به كار برد و سپس عده اي از كاركنان اين سازمان با استفاده از يكسري نرم افزار و چندين كامپيوتر، با جلب اعتماد دانش آموز و خانواده اش مي خواهند با عنايت به تنها گزينه كه رتبه اكتسابي است آينده و سرنوشت جوانان را تعيين كنند.»مسئولان دانشگاه براي حل اين بحران به دانشجويان امكان داده اند تا براساس نمراتي كه در دانشگاه مي گيرند و نه رتبه اي كه در كنكور سراسري كسب كرده بودند، رشته خود را تغيير داده و رشته مناسب را انتخاب كنند.
انتخاب رشته، كاري بزرگتر از يك دانش آموز
عوامل مؤثر بر انتخاب رشته دانشگاهي از سوي كارشناسان به دو دسته عوامل فردي (دروني) و اجتماعي (بيروني) تقسيم مي شوند. در صحبت از عوامل فردي مي توان به انگيزه، علاقه، شناخت، توان علمي و استعداد تحصيلي اشاره كرد و عوامل اجتماعي نيز تمامي محيط بيروني را شامل مي شود كه فرد با آن در تماس است.
احمد حج فروش رئيس مؤسسه پژوهشي برنامه ريزي درسي و نوآوري هاي آموزشي وزارت آموزش و پرورش، كه پژوهش هاي زيادي را درخصوص كنكور انجام داده است در صحبت هاي خود لحاظ شدن تمام موارد بالا را در انتخاب رشته داوطلبان كنكور به زير سئوال مي برد: «در حال حاضر كنكور كاري ندارد كه داوطلبش چه نوع انساني است، عاطفي و گوشه گير يا صبور و اجتماعي، هنرمند، تراشكار، ورزشكار، برنامه نويس كامپيوتر، نجار، مكانيك، قاري قرآن، برقكار، مخترع، مبتكر، بازرگان و... متأسفانه براي كنكور و مدافعان آن در سازمان سنجش هيچيك از ويژگي هاي شخصيتي يا توانايي ها و مهارت هاي جوانان و يا زمينه هايي كه مدرسه مي تواند براي رشد و شكوفايي آنها فراهم آورد اهميت ندارد و براي رفتن به دانشگاه مزيتي به حساب نمي آيد.»
نتايج پژوهشي كه بر روي دوهزار دانش آموز دبيرستاني تهران درخصوص آينده و كنكور انجام شده نشان مي دهد كه ۶۲ درصد كل افراد براساس علاقه شخصي انتخاب رشته كرده اند و اين نسبت در دختران بيش از پسران (۶۸ درصد نسبت به ۵۷ درصد) بوده است. همچنين ۱۴ درصد افراد با ملاحظه بازار كار، ۷ درصد با توصيه پدر و مادر و تعداد بسيار اندكي نيز از روي مشورت با مشاوران تحصيلي و دوستان و آشنايان رشته تحصيلي خود را در دانشگاه برگزيده اند.اما با وجود سهم بالاي علاقه شخصي در نتايج اين تحقيق، دكتر بيژن ظهوري زنگنه، استاد دانشكده رياضي دانشگاه صنعتي شريف معتقد است، دبيرستان فرصت مناسبي نيست كه دانش آموزان بتوانند علاقه خود را مشخص كنند چون درس هاي دبيرستان به هيچ وجه نشاندهنده دانشگاه نيست. به خصوص در دانشگاه هاي بزرگ تر، افراد فقط از روي تبليغات و شنيده هاي خود، تنها به خاطر ورود به آن دانشگاه خاص، انتخاب رشته مي كنند.وي مي افزايد: «در بسياري از دانشگاه هاي خوب دنيا دانشجو در سال اول دانشگاه موردنظر را انتخاب مي كند و سال دوم و سوم رشته خود را گزينش مي كند و بهتر است در كشور ما نيز افراد براي دانشگاه هاي مختلف مثلاً اميركبير، تهران، صنعتي شريف و... انتخاب شوند و بعد از آشنايي با سيستم دانشگاه، رشته موردنظر خود را انتخاب كنند.»
احمد حج فروش توضيحات بيشتري درخصوص ميزان آگاهي دانش آموزان دبيرستاني از ويژگي هاي رشته هاي دانشگاهي مي دهد. وي مي گويد: «نتايج تحقيقات نشان مي دهد به خاطر كنكور، معلم، دانش آموزو مدرسه فرصت ندارند به تفكر نقاد و تعمق درباره مطالب درسي و غيردرسي بپردازند، با يكديگر مشورت كنند، براي آشنايي دانش آموزان با شغل هاي گوناگون از صاحبان مشاغل در مدرسه دعوت كنند، براي آشنايي دانش آموزان با شغل هاي گوناگوني از صاحبان مشاغل در مدرسه دعوت كنند، استعدادهاي گوناگون دانش آموزان را بشناسند و آنها را به سمت استعدادهايشان و رشته هاي مناسب هدايت كنند.»حج فروش مي افزايد: «مدرسه همچنين نمي تواند دانش آموزان را براي تحقيق در مسائل موردعلاقه درسي و غيردرسي راهنمايي كند، رشته هاي تحصيلي دانشگاهي را معرفي كند، امكان بهره مندي مستمر از مشورت و راهنمايي مشاور تحصيلي را فراهم آورد، ارزش كار و شغل را به دانش آموزان بشناساند و شرايط كاركردن پاره وقت آنان را در محيط هاي كاري فراهم كند.»
تعداد رشته ها،  هرچه بيشتر، بهتر
امكان انتخاب يكصد رشته دانشگاهي از مواردي است كه كمتر مورد انتقاد منفي قرار مي گيرد. دكتر بيژن ظهوري زنگنه در اين خصوص مي گويد: «زماني تعداد رشته هاي انتخابي كم بود، افراد تنها مي توانستند ده رشته انتخاب كنند و بعضي شانس بزرگي را از دست مي دادند، در حالي كه اكنون تعداد بيشتر رشته ها، ضريب خطر و ريسك را كاهش مي دهد.»دكتر حسين پوركاظمي، معاون فني و آماري سازمان سنجش آموزش كشور نيز در دفاع از روش سازمان متبوع خود مي گويد: «به عنوان مثال اگر يك داوطلب تمايل به انتخاب رشته هاي پزشكي، دندانپزشكي و داروسازي را داشته باشد، مي تواند حدود ۳۰ رشته پزشكي، ۱۰ رشته دندانپزشكي و ۱۰ رشته داروسازي را در دانشگاه هاي سراسر كشور انتخاب كند. به اين ترتيب ۵۰ رشته از يكصد انتخاب او پر مي شود.»وي مي افزايد: «در رشته هاي مهندسي وضع بدتر است، چون تنها در سه رشته مهندسي برق،  عمران و كامپيوتر، ۱۲۰ انتخاب وجود دارد كه تنها ۴۰ انتخاب آن در تهران است.»معاون فني و آماري سازمان سنجش ادامه مي دهد: «اگر تعداد انتخاب ها را كم كنيم، همان اتفاقي مي افتاد كه براي انتخاب رشته ساير دانشگاه ها حادث مي شود. مثلاً يك نفر رشته اول خود را در شهر تهران انتخاب مي كند و قبول نمي شود اما در حالي كه نمره اش از نفر اول شهر قم هم بالاتر است، نمي تواند به دانشگاه اين شهر هم راه پيدا كند.»
وي در پايان صحبت هايش با تأكيد بر اين كه مصوبه مجلس درخصوص كنكور ربطي به انتخاب رشته ندارد مي گويد: «از آنجا كه ممكن است در روز كنكور اتفاقي براي داوطلب بيافتد و معلوماتش آن طور كه بايد سنجيده نشود، مصوبه جديد تنها در نظر دارد كنكور را كم رنگ تر كرده و سوابق تحصيلي را نيز اثر بدهد.»
امسال هم كنكوري ها انتخاب رشته مي كنند و به دانشگاه مي روند. درس خواندن بدون علاقه، به فاجعه اي منجر نمي شود كه همه را به ياري بطلبد، هرچند در اين صورت نيز همواره پس از رفع بحران ها اصل مسئله فراموش مي شود. دانش آموزان امروز هم مانند دوره هاي گذشته با علاقه يا بي علاقه در اين جامعه زندگي خواهند كرد.

اشاره: برگزاري آزمون سراسري به دليل سرنوشت ساز بودن آن براي بسياري از خانواده ها و كل جامعه از حساسيت بسيار زيادي برخوردار است. بنابر اين، همواره بايد مورد بازنگري قرار گرفته و تغييرات بلندمدت و كوتاه مدت لازم در آن انجام شود. از آنجا كه اعمال تغييرات بلند مدت بنيادي، مستلزم صرف زمان است، نبايد اصلاحاتي را كه مي توان در كوتاه مدت در وضعيت فعلي كنكور انجام داد، ناديده گرفت. از اين رو، نويسندگان اين مقاله ضمن اعتقاد به ضرورت تغييرات بنيادي در كنكور، در صدد برآمدند تا مشكلاتي را كه داوطلبان هنگام انتخاب رشته دارند، بررسي نمايند. احمدرضا نصر، محمد رضا نيلي، محمدحسين علامت ساز و حميدرضا عريض از دانشگاه  اصفهان در اين پژوهش ۱۰ درصد (۱۵۰۰ نفر) از ۱۵۰۱۶ داوطلب شهر اصفهان كه در سال ۱۳۸۱ فرم هاي انتخاب رشته خود را تحويل داده اند، را به طور تصادفي انتخاب كرده و ديدگاه هاي آنان را در خصوص انتخاب رشته مورد بررسي قرار دادند.
يافته هاي پژوهش حاكي است كه از جمله مهمترين مشكلات داوطلبان كوتاه بودن زمان اختصاص يافته به انتخاب رشته است. اين يافته ها كمك مي كند تا دست اندركاران آزمون سراسري، به ويژه سازمان سنجش، دانشگاه ها، وزارت آموزش و پرورش، والدين و خود دانش آموزان، اساسي ترين مشكلات انتخاب رشته را شناسايي و در صدد چاره جويي برآيند.
انتخاب براي همگان يك ضرورت هميشگي است. از آغازين روزهاي زندگي، انسان به تبع بلوغ فكري مجبور به انتخاب و تصميم گيري است. در تصميم گيري سه مفهوم انتخاب، محدوديت و ريسك(خطر) مستتر است. منظور از انتخاب، گزينش يك راه از بين دو يا چند راه، براي نيل به هدفي خاص است. در سراسر سال هاي زندگي، انتخاب هاي بي شماري وجود دارد كه گاهي سرنوشت يك فرد يا جامعه را، به نسبت گستره افرادي كه تحت تأثير آن انتخاب ها قرار مي گيرند، تعيين مي كند. در زندگي فردي انتخاب رشته تحصيلي، همسر و شغل از مهمترين انتخابهاست. اگرچه همه اين انتخاب ها در خور توجهند، اما انتخاب رشته تحصيلي از آن رو حائز اهميت ويژه اي است كه در اكثر موارد، هم از لحاظ زماني مقدم بر انتخاب هاي ديگر است و هم بر آن دو تأثيرگذار است.
اگرچه انتخاب رشته تحصيلي از دبيرستان شروع مي شود، لكن انتخاب رشته دانشگاهي جايگاهي خاص يافته است. زيرا جوانان درآمد آينده، منزلت اجتماعي، پاسخگويي به نيازهاي دروني و موفقيت زندگي فردي، خانوادگي و اجتماعي خود را در آن جستجو مي كنند. به دليل اين اهميت، اشتباه در انتخاب، عواقب سوء فراواني براي انتخاب كنندگان دربرخواهد داشت. اكنون برخي از مشكلاتي كه موجب اشتباه در انتخاب رشته مي شوند، توضيح داده مي شوند:
۱- مشكلات شخصي و شخصيتي داوطلبان: برخي از مشكلات ناشي از علوم استواري در تصميم ، منفعل بودن در تصميم گيري و گزينش هاي آني و احساسي است. كم نيستند داوطلباني كه تحت فشار و يا بر اثر ديدگاه ها و توصيه هاي ديگران اقدام به انتخاب رشته مي كنند و پس از مدتي درمي يابند كه به آن رشته علاقه ندارند. اين افراد سرانجام با شكست مواجه مي شوند، به تغيير رشته رو مي آورند يا با بي ميلي فقط به مدرك مي انديشند. گروه اخير پس از فراغت  از تحصيل يا بيكار مي شوند، يا به كارشان هيچ علاقه اي نشان نمي دهند.
خانواده ها و بستگان آن قدر در گوش داوطلبان مي خوانند و آن قدر مي گويند تا او از ميان تمام رشته هايي كه مي تواند برگزيند يا به آنها علاقه دارد و يا استعدادي در آن زمينه دارد، فقط به رشته هاي دهان پركن و ظاهراً مهم (پزشكي و مهندسي) توجه كند. حاصل اين گونه انتخاب ها، سال ها بعد به صورت جوانان بيكار، اما داراي مدرك پزشكي و مهندسي مانند تصويري زشت رخ مي نمايد.
۲- ناآگاهي و يا آگاهي هاي محدود داوطلبان: انتخاب واقع بينانه مستلزم شناخت دقيق شرايط و ويژگيهاي مورد انتخاب است. بدون اين شناخت، انتخاب، كوركورانه انجام مي شود و تبعات منفي فراواني به دنبال خواهد داشت. مهمترين آگاهي هاي مورد نياز داوطلبان ورود به دانشگاه موارد زير است:
۱- اطلاعات مربوط به رشته مورد نظر
۲- زمينه هاي شغلي مربوط به رشته
۳- اطلاعات مربوط به دانشگاه محل تحصيل مانند امكانات و اعتبار دانشگاه
۴- مقررات خاص مربوط به پذيرش دانشجو مانند بورسيه ها، سهميه ها، رشته هاي متمركز و نيمه متمركز
۵- مقررات خاص برخي رشته ها مانند رشته هاي مربوط به نيروهاي مسلح
۶- اطلاعات مربوط به مقاطع تحصيلي(كارداني، كارشناسي و كارشناسي ارشد)
۷- اطلاعات مربوط به دوره ها و نوع دانشگاه هاي دولتي، غير انتفاعي، شبانه و روزانه
براي كسب اين گونه اطلاعات، داوطلبان بايد علاوه بر مطالعه دقيق جزوات منتشر شده توسط سازمان سنجش، با مراجعه به مشاوران آگاه يا دانشگاه مجري رشته و يا از طريق فارغ التحصيلان رشته ها، اطلاعات لازم را كسب كنند. به نظر مي رسد در حال حاضر، اين منابع اطلاع رساني يا به اندازه كافي در دسترس داوطلبان نيستند و يا امكان كسب اطلاع از آنها براي بسياري از داوطلبان مقدور نيست.
۳- مشكلات اجرايي: علاوه بر دو دسته مشكلاتي كه به آنها اشاره شد، برخي از مشكلات مربوط به مسائل اجرايي است. كوتاه بودن زمان در نظر گرفته شده براي انتخاب رشته، كافي نبودن توضيحات دفترچه انتخاب رشته و عدم اشاره به برخي از رشته ها، از جمله اين مشكلات است كه داوطلبان را هنگام انتخاب رشته دچار سردرگمي و اضطراب مي كند.
يافته هاي تحقيق:
اين پژوهش نشان مي دهد كه اولين مشكل، كوتاه بودن زمان در نظر گرفته شده براي انتخاب رشته است.
وجود سهميه بندي هاي مختلف، در كل دومين مشكل داوطلبان بوده است و گروه هاي مختلف نيز آن را جزو اولين يا دومين مشكل خود دانسته اند(به جز داوطلبان داراي رتبه هاي دو رقمي كه همچنين مشكل آنها بوده است).
برخلاف كمبود اطلاعات، مشكلات دريافت و تحويل فرم هاي انتخاب رشته با ميانگين ۱۱/۲ آخرين مشكل محسوب شده است و اين نشان دهنده آن است كه سازمان سنجش و دانشگاه اصفهان اين كار اجرايي را نسبتاً خوب انجام داده اند كه مورد رضايت داوطلبان بوده است.
انتخاب ۱۰۰ رشته و محل اگرچه سيزدهمين مشكل بوده و اين مورد هم تا حدودي براي داوطلبان مشكل ايجاد كرده است. جالب توجه است در حالي كه اكثر گروه ها تقريباً درباره انتخاب صد رشته و محل هم نظر هستند و آن را سيزدهمين مشكل دانسته اند، افراد داراي رتبه دو رقمي، آن را چهارمين مشكل خود دانسته اند.
بحث، نتيجه گيري و پيشنهادها
جمع بندي  يافته ها نشان مي دهد كه: ۱- زمان اختصاص يافته به انتخاب رشته كوتاه است. در حال حاضر، فاصله زماني دريافت كارنامه تا تحويل فرم انتخاب رشته سه يا چهار روز است كه زمان نسبتاً كمي است. درست است كه داوطلبان بايد از هنگام تحصيل در دبيرستان، به ويژه از زمان شركت در آزمون سراسري، رشته هاي مورد علاقه خود را شناسايي كنند، لكن متغيرهاي زيادي در تعيين رشته و محل تحصيل مؤثر است كه يكي از اساسي ترين آنها رتبه افراد در كنكور است. چه بسا افراد زيادي هستند كه احساس مي كنند رتبه آنها عالي خواهد شد، ولي كارنامه رسمي آنها چيز ديگري را نشان خواهد داد. بنابر اين، تا زماني كه رتبه افراد به طور كاملاً دقيق معلوم نشود، انتخاب رشته به خوبي نمي تواند انجام گردد. از طرف ديگر، به علت كمبود مشاور تحصيلي و لزوم كسب اطلاع داوطلبان از دانشگاه هاي مورد نظر، زمان انتخاب رشته بايد به حداقل يك هفته افزايش يابد. ممكن است طولاني شدن اين زمان موجب بروز مشكلاتي مانند مفقود شدن كارنامه و فرم انتخاب رشته داوطلب شود، لكن فوايد افزايش زمان بسيار زياد است و جا دارد علي رغم وجود مشكلات مذكور،  مورد توجه قرار گيرد.
۲- وجود سهميه بندي هاي مختلف در كنكور، از جمله ديگر مشكلات مهم است. به جز رتبه هاي دو رقمي كه به نظر مي رسد به خاطر بالا بودن رتبه آنها در كنكور، نگراني زيادي درباره سهميه ها نداشته و آن را ششمين مشكل خود دانسته اند، اكثر افراد آن را دومين مشكل مي دانند. بنابر اين، وجود نگراني از سهميه ها مسلم است، اما پژوهش حاضر مشخص نمي كند كه آيا داوطلبان به وجود سهميه اعتراض دارند يا اين كه تنها تعدد و ضوابط پيچيده آنها موجب مي شود تا انتخاب رشته را براي آنها دشوار سازد. علاوه براين، ممكن است نگراني آنان به خاطر عدم آگاهي از ضوابط سهميه ها باشد. در هر حال،  بررسي دلايل وجود نگراني از سهميه هاي كنكور، مي طلبد تا علي رغم لزوم احترام به قوانين مصوبه مجلس شوراي اسلامي در اين مورد، تحقيقات مفصل ديگري در اين خصوص انجام و اقدامات مقتضي صورت پذيرد.
۳- بعد از مشكلات كمبود وقت انتخاب رشته و وجود سهميه ها، مهم ترين مشكل داوطلبان، نداشتن اطلاعات كافي از رشته ها و دانشگاه هاست. داوطلبان به خوبي نمي دانسته اند كه ملاك انتخاب رشته از طرف سازمان سنجش چيست. از طرف ديگر، اطلاعات زيادي از رشته ها و دانشگاه هاي مورد نظر خود نداشته اند. علاوه براين، از آينده شغلي رشته ها نيز آگاهي زيادي ندارند. به نظر مي رسد كمبود اطلاعات تا حد بسيار زيادي قابل جبران است. معرفي رشته ها و كاربرد آنها و نيز معرفي دانشگاه ها در جامعه مي تواند به صورت نوشتاري، از طريق راديو، تلويزيون، روزنامه ها و پايگاه هاي اطلاعاتي اينترنتي انجام شود. در كنار اين آگاهي ها، دانشگاه ها نيز بايد اطلاعات مورد نياز داوطلبان را در سايت هاي اينترنتي خود قرار دهند. از جمله مواردي كه به نظر مي رسد داوطلبان علاقه مند به آگاهي از آن هستند، عبارتند: از اعتبار و امكانات علمي دانشگاه، تسهيلات فرهنگي- رفاهي به ويژه خوابگاه، موقعيت جغرافيايي و فاصله دانشگاه تا مركز شهر و درصد قبولي دانشجويان رشته هاي كارشناسي دانشگاه در دوره هاي كارشناسي ارشد علاوه بر داده هايي كه به صورت نوشتاري و آمار و ارقام ارائه مي شود، مي توان با تهيه تصاوير، فيلم و ساير برنامه هاي رايانه اي، اين امكان را براي داوطلبان فراهم ساخت تا اطلاعات دقيق و كاملي از دانشگاه ها به دست آورند.
۴- اضطراب پنجمين مشكل اكثر داوطلبان بوده، لكن جاي تعجب است كه داوطلبان رتبه هاي دو رقمي و داوطلبان داراي وضعيت اقتصادي ضعيف، آن را دومين مشكل خود دانسته اند. اگرچه منشأ اضطراب و نگراني آنها معلوم نيست و جاي پژوهش دارد، لكن مي توان حدس هايي زد. در كل، از آنجا كه در حال حاضر ادامه تحصيل در كشور ما تا حد زيادي با آينده شغلي و زندگي فرد گره خورده است، به نظر مي رسد هر گونه تصميم هنگام انتخاب رشته با اضطراب همراه باشد. براي مثال، به نظر مي رسد ناآگاهي داوطلبان از نحوه پذيرش دانشجو و اين تصور كه كوچكترين اشتباه، موجب از دست دادن فرصت هاي آنها مي شود، از موارد ديگر اضطراب آور است.
۵- انتخاب صد رشته و محل اگرچه از آخرين مشكلات داوطلبان بوده و در مقايسه با ساير مشكلات از اهميت كمي نيز برخوردار است، ولي ضرورت انتخاب صد رشته و محل چندان مشخص نيست. آيا مواجهه با صد گزينه براي انتخاب رشته موجب سردرگمي داوطلبان نمي شود؟ اگر تعدد رشته ها كمتر شود موجب دقت در پاسخگويي و انتخاب رشته هاي واقعاً مورد علاقه داوطلبان نمي شود؟ اين گونه سؤالها بايد توسط محققان پاسخ داده شود.
موضوعي كه كمترين نگراني داوطلبان را به خود اختصاص داده است، چگونگي دريافت كارنامه و تحويل فرم هاي انتخاب رشته بوده است.

معاون  اجرايي  سازمان  سنجش  آموزش  كشور گفت : ضرايب  دروس  اختصاصي  رشته  معماري  در آزمون  كارداني  به  كارشناسي  دانشگاه هاي  دولتي  در سال  ۱۳۸۳ اصلاح  شده  است .
حسين  توكلي  افزود: درس  رياضي  و هندسه  ضريب  ۳، درس  فن  ساختمان  شامل  عناصر و جزييات  ساختمان ، شناخت  مواد و مصالح ، تنظيم  شرايط محيطي ، مصالح  متره  و برآورد و ترسيمات  فني ، ضريب  ۲ و درس  مباني  نظري  و تئوري  معماري  شامل  تاريخ  معماري  و پرسپكتيو ضريب  ۲ دارد. ضريب  كليه  دروس  عمومي اين  رشته  نيز يك  تعيين  شده  است .
در دفترچه  راهنماي  انتخاب  رشته هاي  كارداني  به  كارشناسي  سال  جاري  دانشگاه  هاي  دولتي  ضريب  كليه  مواد امتحاني  شامل  عمومي  و اختصاصي  رشته  معماري  يك  نوشته  شده  بود.
امسال  آزمون  كارداني  به  كارشناسي  دانشگاه هاي  دولتي  جمعه  ۲۳ مرداد ماه  در ۴۹ رشته  مختلف  به  صورت  همزمان  در سراسر كشور برگزار مي شود.

سازمان سنجش امسال براي داوطلبان انتخاب رشته نمي كند.در حالي كه ساليان متوالي شركت خدمات تعاوني كاركنان سازمان سنجش آموزش كشور، با انجام تبليغات گسترده رسانه اي، داوطلبان شركت كننده در آزمون هاي سراسري را به مشاوره،  كارشناسي و انتخاب رشته تضميني و با احتمال قبولي بالا فرا مي خواند، امسال به تصميم مسئولان سازمان،  از اين كار سر باز زده است.
شركت مزبور كه ساليانه درآمد بالايي را از قبل اخذ حق المشاوره و انتخاب رشته از داوطلبان كنكور كسب مي كرد، امسال براي نخستين بار اين كار را به خود داوطلبان و نيز كارشناسان غير، واگذار كرده است.
انتخاب رشته توسط يكي از اركان وابسته به سازمان سنجش همواره مورد انتقاد كارشناسان و صاحبنظران بوده و منتقدان انحصاري در اطلاعات مربوط به داوطلبان و وضعيت پذيرش در رشته محل هاي موجود را توسط سازمان سنجش و بهره گيري و توليد درآمد از آن را مذموم مي انگاشتند.آنها همچنين، سنجش و اندازه گيري دانش داوطلبان، فراهم آوردن امكانات شناسايي استعدادهاي درخشان و گزينش عادلانه داوطلبان ورود به دانشگاه را تنها وظيفه اصلي سازمان سنجش آموزش كشور دانسته و مداخله در اين قبيل كارها را به مصلحت اين نظام نمي ديدند.تصميم ديرهنگام، اما معقولانه سازمان سنجش و شركت تعاوني كاركنان اين سازمان در توقف فعاليت هاي اين چنيني را بايد به فال نيك گرفت و از آن به عنوان حركتي اصلاح طلبانه در نظام سنجش دانشجو ياد كرد.