مرگ این 40 نفر، بازتاب گستردهای در رسانهها پیدا کرد. بعد از آن شهرداری و شورای شهر تهران در جلسهای اضطراری با نیروی انتظامی و بهزیستی وارد تعامل شدند.کمیسیون فرهنگی- اجتماعی شورای شهر در پی گردآوری اطلاعات مربوط به کارتنخوابهای تهران، از نیروی انتظامی درخواست کمک کرد و طی آن عملیات ویژهای در تهران طراحی شد تا نسبت به شناسایی و جمعآوری متکدیان خیابانخواب اقدام شود.این آغاز شکلگیری بحران جدیدی برای مدیریت شهری تهران بود که بهدنبال آن گرمخانهها شکل گرفتند. گرمخانهها به نوبت در چند نقطه تهران انتخاب شدند و 2زمستان طول کشید تا برای ساماندهی خیابانخوابها آماده شوند تا به امروز که این گرمخانهها روزانه نزدیک به 900بیخانمان را اسکان میدهند.
1 - جلب، شناسایی و جذب افراد بیخانمان 2 - ساماندهی اولیه 3 - ساماندهی پایدار و آموزش و اطلاعرسانی 4 -توانمندسازی.
در این چند محور مورد اشاره در ساماندهی بیخانمانها، 11 سازمان اعم از سازمانهای بخش رسانهای (صداوسیما و مطبوعات)، بخش توانمندسازی (وزارت کار و سازمان آموزش فنی و حرفهای)، بخش حمایت و خدمات (سازمان بهزیستی و کمیته امداد) و... در ساماندهی و حمایت از افراد بیخانمان نقش دارند.
مدیر عالی سازمان رفاه و خدمات اجتماعی شهرداری تهران با اشاره به اینکه مدیریت شهری در اجراییشدن این دستورالعمل در جهت پشتیبانی و تجهیز مراکز نگهداری از افراد بیخانمان مسئولیت دارد، میگوید: «معلولان ذهنی، جسمی، بیماران مزمن روانی و... جزو گروههای مخاطب سازمان بهزیستی هستند.
در بحث شناسایی، جذب و جمعآوری بیخانمانها در سطح شهر، با مشارکت نیروی انتظامی و گروههای مددکار شهر و تشکلهای غیردولتی تخصصی که دارای مجوز رسمی از سازمان مسئول هستند اقدام میکنیم؛ این اقدام در حد جلب و ساماندهی اولیه است. تعدادی از مددجویان نظیر متکدیها، اگر حرفهای باشند، پروندهشان به شکل قانونی بررسی میشود. قوه قضاییه بر این امر نظارت دارد و در مراکز اولیه با توجه به مشارکت مراجع قضایی، قاضی، مورد را بررسی میکند؛ تعدادی که فعل مجرمانه دارند شناسایی و آنهایی که بهدلیل عجز در سطح جامعه رها شدهاند به مراکز بهزیستی معرفی میشوند.
در طول مدت دادرسی، این افراد در مراکز موقت شبانهروزی تهران نگهداری میشوند. ما در سطح شهر 2مرکز اسکان موقت داریم (یک مرکز اسکان موقت شبانه و یک شبانهروزی) که در یک دوره موقت چند روزه باید اقدامات قضایی صورت بگیرد؛ یا تحویل بهزیستی بشوند یا اعمال قانون شود و حکم صادر شود».
10 نهاد مسئول به غیر از شهرداری
در ارتباط با ساماندهی افراد بیخانمان به غیر از سازمان رفاه و خدمات اجتماعی شهرداری تهران 10 نهاد دیگر مسئولیت دارند که سر باز زدن این نهادها از انجام وظایف خود باعث تحمیل بار اضافی بر دوش سازمان رفاه و خدمات اجتماعی شهرداری شده بود. اما به گفته روزبهانی خوشبختانه با پیگیریهای صورتگرفته اخیر، تعداد قابل توجهی از مددجویان سایر استانها که در تهران بودند، با توجه بهنظر مقام قضایی و رئیس سازمان بهزیستی، باید به مراکز بهزیستی استانهای مبدأ تحویل میشدند که شهرداری، این پشتیبانی را انجام داد و مددجویان به مراکز بهزیستی استان خود تحویل داده شدند.
روزبهانی در این باره میگوید: «ولی در نهایت این یک اقدام مشارکتی است که باید همه سازمانها نقش خود را بپذیرند. مدیریت شهری به واسطه اینکه حتما باید سطح شهر و معابر عمومی را در ارتباط با تأمین رفاه و آسایش عمومی، از زمینههای آسیبزا پاک کند، مداخله جدی در این رابطه دارد و در سالجاری با دعوت از تشکلهای غیردولتی، هزینههای قابل توجهی در حمایت از این تشکلها، تجهیز مراکز و... صورت گرفته و همچنین تمهیداتی در ارتباط با توسعه شرایط و ارتقای توانمندیهای تخصصی سازمان رفاه و... اندیشیده شده است.
اگر هر کدام از مراکز در هر یک از بخشهای پیگیری، توانمندسازی، اطلاع رسانی، مهارتآموزی و خدمات حمایتی وظیفه خود را به درستی انجام دهند دیگر نیازی به مراکز شبانهروزی وجود ندارد. با حمایت و توجه مسئولین قضایی، فرماندهی نیروی انتظامی تهران بزرگ و توجه ویژه سردار رجبزاده در حمایت از مجریان برای اجرای دقیق و صحیح این طرح و عنایت ریاست سازمان بهزیستی نسبت به توسعه مراکز در تهران، مشکلات مراکز اسکان شبانهروزی تا پایان دهه فجر مرتفع میشود و کل مددجویان به نحو مطلوبی پذیرش میشوند».
روزبهانی اما در گلایه از نهادهای مسئول به نقش کمرنگ رسانههای جمعی اشاره کرده و میگوید: «رسانهها در این زمینه باید همکاری بیشتری بکنند. از طریق رسانهها باید اعلام شود که به متکدیان کمک نشود. بعضی از متکدیان حرفهای در زمان دستگیری صدها هزار تومان در لباسهای خود دارند؛ اینها عناصر حرفهای هستند. عاملی که باعث میشود یک معتاد به اعتیاد خود ادامه دهد، همین کمکهای مردم است که نهتنها کمکی به این آسیبدیدگان نمیکند بلکه باعث میشود آنها به تخلف خود ادامه دهند».
یک میلیارد تومان هزینه خدمات درمانی
در دهماهه گذشته بالغ بر یک میلیارد تومان، برای ارائه خدمات درمانی مددجویان در مراکز اسکان موقت هزینه شده است. موضوع حائز اهمیت اینکه در مراکز درمانی دولتی هم هزینه درمان توسط شهرداری پرداخت میشود. در طول فصل گرما، فقط مراکز اسکان شبانه فعالیت میکنند. 2مرکز شبانهروزی فعال در طول سال مشغول به کار هستند و در فصل سرما این مراکز توسعه مییابند و به 3مرکز میرسند. ظرفیت پیشبینیشده، برابر سنوات گذشته کمتر از هزار نفر بود.
به گفته روزبهانی در بخش حمایتی، به این خاطر که اغلب این افراد به خاطر اعتیاد، از سوی جامعه و خانواده طرد شدهاند در مراکز اسکان شبانه نگهداری میشوند. او میگوید: «این افراد اغلب مشکل معاش دارند و در این چرخه قرار گرفتهاند. یکی از تدابیر برای خروج این افراد از چرخه بیخانمانی، بررسی راهکارهایی است که بتوانیم با مشارکت سازمانهای مسئول برای بهبودی و توانمندسازی آنها اقدام کنیم.
یکی از اقدامات براساس توافقنامه بین سازمان بهزیستی و معاونت امور اجتماعی- فرهنگی شهرداری و نیروی انتظامی صورت گرفت که با هماهنگی مقام قضایی مقرر شد آنهایی که مستاصل و نیازمند هستند تحت پوشش قرار بگیرند و بازپروری شوند. مدیریت شهری هزینههای بازپروری این افراد را تقبل میکند.
مراکزی که در این امر فعالند عمدتا تشکلهای غیردولتی هستند. آنهایی که دارای صلاحیت و مجوز رسمی از بهزیستی هستند از سوی سازمان رفاه و خدمات اجتماعی شهرداری جذب میشوند. مددجویان بهطور مرحلهای به این مراکز ارجاع داده میشوند که نظارت مستمر بهزیستی، نیروی انتظامی و ناظر فنی سازمان رفاه نیز صورت میگیرد و بنا بر دستور قضایی، افراد به این مراکز فرستاده میشوند.
در طول سالجاری کمکهزینههای بازپروری بالغ بر 4هزار و200 نفر از این افرادتوسط مدیریت شهری پرداخت شده است و در استمرار آن پیشبینی میکنیم تا پایان سالجاری در 4 مرحله اعزام به مراکزی که تابع شرایط لازم و مقررات و مجوزهای قانونی هستند انجام شود».
اجراییشدن مدیریت واحد شهری؛ یک راهکار عملی
یکی از اثرات مدیریت واحد شهری، توانافزایی در ارائه خدمات اجتماعی به شهروندان خصوصا قشر آسیبپذیر است. روزبهانی با اعلام این مطلب اظهار امیدواری میکند که در یک اقدام مشارکتی با بهرهمندی از توانمندیها و ارائه مدلی که برای نخستین بار فعالیت بینبخشی با تشکلهای غیردولتی و تابع ضوابط سازمانهای مسئول در این رابطه را تجربه میکند، نتایج خوبی را در سالهای آتی شاهد باشیم.
روزبهانی میگوید: «ما وظایف خود را بهخوبی انجام میدهیم و شاید اقدامی هم خارج از حوزه وظایف رسمی خود انجام دهیم و بهدلیل رسالت مدیریت شهری در حمایت از شهروندان در ارتباط با رفاه شهروندان و با توجه به تأکید دکتر قالیباف در مورد حمایت از افراد در معرض آسیب و ارائه خدمات رفاهی به شهروندان توجه ویژهای در این زمینه داریم. همچنین با تأکید دکتر ایازی در بحث توسعه و ارتقای سطح کیفی خدمات اجتماعی افراد در معرض آسیب و تأکید بر توسعه همکاری با تشکلهای غیردولتی و مؤسسات خیریه در سطح شهر تهران، شبکههای منطقهای تشکیل شده است. امیدواریم بتوانیم در سایر اموری که در ارتقای سطح رفاه و آسایش جامعه نقش دارند، از توانمندیهای تشکلهای غیردولتی بهرهمند شویم».