در این میان طلا با توجه به ارزش ذاتی، فسادناپذیری، برخورداری از مقبولیت عامه، قدرت نقدشوندگی و هزینه نگهداری پایین از اهمیت بالایی برخوردار است تا جایی که طلا پیشرفته‌ترین پول کالایی در جوامع مختلف بوده و یکی از پشتوانه‌های اصلی همه ارزهاست. در این ارتباط کشورها هنگام رکود اقتصادی به استفاده از سیاست‌های پولی و مالی انبساطی جهت دستیابی به تثبیت اقتصادی یا خروج از رکود اقتصادی متوسل می‌شوند، این سیاست‌ها علاوه بر تاثیرگذاری بر بخش‌های حقیقی اقتصاد، بر ارزش پول کشور در مقابل سایر ارزها نیز تاثیر می‌گذارد و برای همین است که می‌توان گفت با اتخاذ اینگونه سیاست‌ها که بر تغییرات ارزش پول کشورها تاثیر می‌گذارد بر قیمت طلا و نفت نیز تأثیرگذار است. هدف از این نوشتار که خلاصه‌ای از یک تحقیق مؤسسه مطالعات و پژوهش‌های بازرگانی است، بررسی روند قیمت طلا در برابر دلار و سایر ارزهای معتبر و عوامل مؤثر بر آنهاست.
تغییرات قیمت طلا
با توجه به آنکه طلا یکی از پشتوانه‌های پول در کشورهای مختلف است، نسبت ذخایر طلای بانک مرکزی به سبد سایر دارایی‌های خارجی (انواع ارزهای معتبر یا اوراق بهادار بین‌المللی)، در کشورهای مختلف، می‌تواند بر حجم طلای موجود در بازار و قیمت آن تاثیر زیادی داشته باشد. طبیعتا بانک‌های مرکزی در نگهداری سبد پورتفولیوی خود توجه کافی به روند قیمت‌های نسبی اقلام موجود در سبد می‌کنند و با پیش‌بینی کاهش ارزش یک ارز، سعی می‌کنند برای پوشش ریسک ناشی از آن، سهم ارز مذکور را در سبد دارایی خود کاهش دهند.
به‌عنوان مثال، مهم‌ترین دلایل کاهش قیمت دلار در ماه‌های فوریه و آوریل 2009 عبارتند از: تداوم سیاست‌های انبساطی فدرال رزرو و کاهش ارز دلار، تبدیل بخشی از ذخایر دلاری بانک‌های مرکزی ( از جمله بانک‌های مرکزی هند و چین) به ذخایر طلا (برای پوشش ریسک کاهش ارزش دلار). علاوه بر اینها روند افزایشی قیمت طلا نسبت به دلار، شدیدتر از روند قیمت طلا نسبت به سایر اسعار است که از کاهش ارزش دلار حکایت دارد. ارزش طلا از دسامبر 2006 تا آگوست 2007 نسبتا ثابت بوده اما در آگوست همین سال، قیمت طلا در برابر تمام ارزهای مورد بررسی، روند صعودی به‌خود گرفت به‌طوری که در دسامبر نسبت به دلار آمریکا و پوند انگلیس شدت یافت. این امر ناشی از نوسانات قیمت دلار، کاهش نرخ بهره توسط فدرال رزرو، همچنین نگرانی از عملکرد بانک‌های آمریکایی بوده است.
نگرانی از عملکرد بانک‌های آمریکایی، از مشکلات وام‌های رهنی اعطایی به افراد کم‌اعتبار ناشی می‌شد که شروعی برای بحران مالی در اقتصاد آمریکا بود. دورنمای بازارهای مالی کم‌کم نگران‌کننده می‌شد و این از دلایل صعودی شدن قیمت طلا از آگوست 2007 به شمار می‌رود. لازم به ذکر است قیمت طلا از اواسط دسامبر 2008، مجددا روند صعودی به‌خود گرفت و این روند صعودی، نسبت به پوند انگلیس بیشتر از سایر ارزها خود را نشان داد. دلیل افزایش قیمت طلا در این دوره، بدبینی نسبت به دورنمای آینده بازارهای مالی، شروع روند کاهشی شاخص سهام در بازارهای جهانی و کاهش شاخص اعتماد سرمایه‌گذاران، کاهش بهای نفت خام و افزایش نگرانی‌های تورمی بوده که در مجموع به افزایش تقاضای طلا و قیمت آن منجر شده است.
علاوه بر نوسانات دلار و تغییرات نرخ بهره که به‌دلیل سیاست‌های اقتصادی دولت آمریکا برای مقابله با بحران مالی بوده است؛ یکی دیگر از عوامل تاثیرگذار در افزایش قیمت طلا، سیاست بانک‌های مرکزی کشورهای آسیایی بوده است به‌طوری که بانک‌های مرکزی کشورهای مختلف به‌ویژه در سطح آسیا برای ایجاد تنوع در ذخایر خود، اقدام به خرید طلا کرده‌اند و برای همین است که افزایش اخیر قیمت طلا به افزایش اهمیت آن به‌عنوان بخشی از ذخایر پولی جهان خواهد انجامید. علاوه بر اینها یکی دیگر از دلایل افزایش قیمت طلا، خرید 200 تن طلا توسط بانک مرکزی هند از صندوق بین‌المللی پول بوده که حتی درصورت عدم‌پیروی کشورهای دیگر از تصمیم هند، کاهش ذخایر طلای بانک جهانی در نتیجه‌این خرید منجر به افزایش قیمت طلا در سطح دنیا خواهد شد. با وجود اینکه بر خلاف انتظار بسیاری از سرمایه‌گذاران، چین هنوز اقدام به خرید طلا از صندوق بین‌المللی پول نکرده است؛ اما این کشور با تشویق گسترده شهروندان به خرید طلا و همچنین حمایت دولت از صنایع مرتبط با حفاری و استخراج طلا یکی از عوامل عمده افزایش قیمت آن در بازارهای جهانی شده است.
اهمیت طلای خریداری شده توسط هند می‌تواند سرآغاز منازعه جدیدی میان طلا و پول کاغذی باشد. از سال 1971 که رئیس‌جمهور آمریکا (نیکسون) به قابلیت تبادل دلار با طلا در نظام برتون وودز خاتمه داد، بانک‌ها در سطح جهان فروشنده طلا و خریدار دلار بوده‌اند؛ حال در پی افزایش تزریق دلار به بازار پول توسط بانک‌مرکزی آمریکا (فدرال رزرو) و در نتیجه کاهش ارزش دلار، کشورهایی مانند هند و حتی چین به‌این نتیجه رسیده‌اند که افزایش ذخایر دلار آنها موجب کاهش قدرت اقتصادی در نتیجه کاهش ارزش دلار خواهد شد. بنابراین به‌دنبال جایگزینی طلا با دلار برآمده‌اند. یکی دیگر از کشورها که اقدام به خرید طلا کرده سریلانکاست که به خرید 5 تن طلا اقدام کرده است. این روند موجب صعود بیشتر قیمت طلا و از سوی دیگر کاهش ارزش دلار در بازارهای جهانی خواهد شد.
چشم‌انداز آتی بازار طلا
یکی از دلایل افزایش قیمت طلا در بازارهای جهانی، تلاش دولت‌ها برای حفظ ارزش ذخایر طلا در مقابل روند کاهش ارزش دلار بوده است؛ از این‌رو تقاضای کشورها برای طلا افزایش یافته که خود می‌تواند موجب کاهش ارزش دلار و در نتیجه تمایل دولت‌ها به مبادله دلار و طلا و در نتیجه افزایش بیشتر قیمت طلا در بازار شود. از سوی دیگر با توجه به سیاست فدرال رزرو مبنی بر ثابت نگه داشتن نرخ بهره در این کشور، امکان افزایش ارزش دلار در آینده‌ای نزدیک، دور از دسترس به‌نظر می‌رسد. با تداوم نگرانی‌ها در مورد کاهش ارزش دارایی‌ها و به‌منظور فرار از تورم، بازار طلا تحت‌تأثیر این جریان با افزایش تقاضا مواجه شده و بهای این فلز در بازارهای جهانی با افزایش همراه شد.
همچنین سرمایه‌گذاران بخش خصوصی با توجه به پیش‌بینی‌های مثبت در مورد آینده قیمت طلا به سرمایه‌گذاری در این کالا تشویق شده و از این‌رو پیش‌بینی‌ها نشان می‌دهد قیمت طلا در بلندمدت کاهش چندانی نخواهد داشت و به کمتر از 900 دلار به ازای هر اونس نخواهد رسید. همچنین ضعف ارزها، روند افزایشی تقاضا برای سرمایه‌گذاری و عرضه محدود طلا موجب می‌شود که قیمت دلار در سال‌جاری افزایش یابد. گروهی دیگر از فعالان صنعت معتقدند که در سال‌های آینده با توجه به افزایش درآمدها و بهبود وضعیت دلار، قیمت طلا کاهش اندکی داشته باشد؛ اما محدودیت‌های سمت عرضه از کاهش فراوان در قیمت طلا جلوگیری خواهد کرد.
جمع‌بندی
بازار طلا، نفت ، ارز و سایر بازارهای مالی دارای ارتباط تنگاتنگی با هم بوده و بسیاری از شوک‌های اثرگذار بر یکی از این بازارها، بر سایر بازارها نیز اثرگذار خواهد بود. بازارهای مذکور به‌دلیل رونق زیاد و حجم مبادلات بالا، از جذابیت زیادی برای سوداگران برخوردارند. سوداگران در این بازارها، هنگام کاهش بازدهی در یک بازار وجوه خود را به بازاری دیگر که دارای بازدهی بالاتری است انتقال می‌دهند و این خود یکی از حلقه‌های ارتباط بین بازارهای فوق است؛ زیرا عرضه و تقاضا ، نوسانات قیمت در این بازارها را کمابیش به هم مرتبط می‌کند.
در شرایط رونق اقتصادی معمولا بازدهی سایر بازارها بیشتر از بازار طلاست ولی در شرایط رکودی، با افزایش ریسک و بی‌اعتمادی، سوداگران و سرمایه‌گذاران به بازار طلا به‌عنوان یک دارایی کم ریسک هجوم آورده و بازار این کالا را متورم می‌کنند.