محمدعلی توحید: قیمت انرژی در ایران این روزها افکار عمومی را به‌خود مشغول کرده است.

علت این دلمشغولی افزایش قیمت انرژی در نتیجه اجرای قانون هدفمند شدن یارانه‌هاست که هنوز زمان دقیق اجرای آن مشخص نشده است.درصورت اجرایی شدن این قانون، قیمت برخی خدمات دولتی به‌ویژه قیمت برق، گاز و بنزین و دیگر حامل‌‌های انرژی افزایش می‌یابد.کسی نمی‌داند این افزایش چه میزان است و با چه شیبی، اما هرگونه افزایشی در قیمت خدمات و کالاهای مصرفی عمومی در قیمت دیگر کالاها و خدمات تأثیر دارد.هر زمان که اعلام شود قیمت یک نوع خدمات برای مثال برق افزایش می‌یابد این افزایش به‌طور مستقیم بر قیمت کالاهایی که  در تولید این کالا استفاده می‌شود نیز تأثیر می‌گذارد.

افزایش قیمت و سود و زیان‌های پنهان

روند افزایش قیمت برای هرکالایی طبیعی است؛ یعنی در هرکشوری قیمت‌ها براساس یک منطق مشخص افزایش می‌یابد. این افزایش اما در برخی کشورهای غیرطبیعی است یا ناشی از شرایط غیرقابل پیش‌بینی است یا ناشی از برخی تصمیم‌ها و سیاست‌هایی که از سوی دولت‌ها اعمال می‌شود.

قیمت انرژی از جمله قیمت برق در جهان به‌عنوان یک اصل اقتصادی همواره تغییر می‌کند اما این تغییر همیشه افزایشی نیست. هنگامی که عوامل تولید برق افزایش می‌یابد یعنی برای مثال قیمت گاز در جهان افزایش یابد تولید برق هم گران‌تر می‌شود و در مدتی معین تأثیر خود را بر قیمت تولید برق می‌گذارد. به این ترتیب همه شرکت‌ها که برق تولید می‌کنند و می‌فروشند قیمت‌های خود‌را درصدی افزایش می‌دهند. این افزایش، سود شرکت‌ها را افزایش نمی‌دهد بلکه هزینه‌های سربار ناشی از افزایش قیمت گاز را پوشش می‌دهد.

در ایران اما رویداد دیگری در حال وقوع است که در واقع ساختار اقتصادی تولید برق را هدف گرفته و بازار این کالا را به‌کلی قرار است تغییر دهد.پیش از این در کشور، برق را دولت تولید، توزیع و می‌فروخت و قیمت آن نوسان‌های مشخص و اندکی داشت. مدتی برق فقط سالی 10‌درصد گران می‌شد. این روند با قانون مصوب مجلس متوقف شد و سال‌ها ثابت بود.

مصرف‌کنندگان نیز که قبلا به افزایش 10 درصدی عادت کرده بودند امروز به ثبات قیمت عادت کرده‌اند.شاید به همین دلیل است که مدیرکل دفتر توسعه رقابت بازار وزارت نیرو گفته قیمت انرژی در ایران در مقایسه با دیگر کشورهای جهان دارای ثبات بوده است. کیومرث حیدری در همایش سالانه مدیران ارشد شرکت آب و فاضلاب خوزستان اظهار داشت: روند افزایشی قیمت انرژی در جهان به‌عنوان یک اصل اقتصادی محسوب می‌شود اما با اجرای قانون هدفمندشدن یارانه‌ها این اصل قرار است تغییر کند و بازار برق در ایران نیز مانند دیگر کشورها از اصول اقتصادی پیروی کند.آیا شرایط امروز برای خصوصی‌سازی‌ بازار انرژی به‌ویژه برق کشور آماده است؟

مدیرکل دفتر توسعه رقابت بازار وزارت نیرو تصریح کرده که در زمان حاضر بخش زیادی از انرژی برق کشور را نیروگاه‌های برق حرارتی تأمین می‌کنند اما اگر تنوع در این زمینه افزایش یابد، هزینه تمام شده انرژی به‌صورت چشمگیری کاهش می‌یابد که این مهم مستلزم اجرای اصل 44 قانون اساسی است. این سخن نشان می‌دهد که هزینه تولید برق در ایران به‌دلیل بهینه نبودن طرف تولید بالاست.

این یعنی هزینه‌های بیشتر برای مصرف کننده. بدون شک تا رسیدن به شرایط مطلوب که مورد نظر کارشناسان و متخصصان صنعت برق است راهی‌طولانی وجود دارد. اما سؤال‌هایی در این مورد مطرح است؛ هزینه دوران‌گذار به شرایط مطلوب را چه کسی باید بپردازد و این دوران‌گذار تا کی به درازا می‌کشد؟ یعنی زمان اجرای قانون و رقابتی شدن بازار برق ایران به چه تاریخی محدود می‌شود؟ در عین حال چه قانونی در اولویت است؟ خصوصی‌سازی‌ یا هدفمند شدن.