نگرانی افکار عمومی جهان از این بیماری، کهنه شده‌است اما ماجرا برای محققان هنوز جدی است.
سوابق همه‌گیری آنفلوانزا در جوامع انسانی بیانگر این واقعیت است که پاندمی آنفلوانزا سه تا چهار مرتبه در هر قرن و هنگامی که زیرگونه جدیدی از ویروس به‌وجود آمده، در سطح جهان اتفاق افتاده است.
از این‌روست که اپیدمیولوژیست‌ها، ویروس‌شناسان و کارشناسان امور بهداشتی و درمانی در کشورهای مختلف جهان نگران این موضوع هستند که با شیوع ویروس عامل بیماری آنفلوانزای پرندگان (H5N1)، این ویروس بتواند پس از سازگاری، علاوه بر عفونت‌زایی، توانایی انتقال از انسان به انسان را نیز کسب کند و در صورت وقوع چنین پدیده خطرناکی، جهان باید در انتظار یک پاندمی بسیار کشنده و خطرناک در قرن حاضر باشد؛ یک پاندمی که جان میلیون‌ها انسان را خواهد گرفت.
به همین دلیل سازمان جهانی بهداشت، اقدامات ضروری و پیشگیرانه‌ای را در کشورهای مختلف جهان به مرحله اجرا گذاشته است.
جمعیت مبتلایان به این بیماری، هنوز بسیار اندک است اما کشندگی ویروس، بسیار بالاست. تا امروز تقریبا60درصد از 300 نفری که به این بیماری مبتلا شده‌اند، جان خود را از دست داده‌اند.
با این اوصاف، به نظر می‌رسد کشورهای مختلف جهان در اجلاس سازمان جهانی بهداشت نسبت به اجرای برنامه‌های کنترل این بیماری متعهد شده‌اند و کشور ما نیز در اجرای این تعهدات تاکنون بسیار موفق عمل کرده است.
مبارزه به سبک ایرانی
در کشور ما نیز به‌خصوص پس از گزارش اولین مورد آنفلوانزای پرندگان در یکی از پرندگان مهاجر در شمال کشور، اقدامات پیشگیرانه به رغم کمبود بودجه در وزارت بهداشت و همچنین سازمان دامپزشکی کشور، به شکل موثری به مرحله اجرا درآمد.
این اقدامات به‌خصوص در شمال کشور به نحو جدی‌تری دنبال شد به طوری که مسئولان ذی‌ربط در این استان‌‌ها ضمن اعلام آماده‌باش کامل نیروهای بهداشتی و درمانی و همچنین انجام فعالیت‌های قرنطینه‌ای و پاکسازی، در عرصه اطلاع‌رسانی نیز اقدامات گسترده و موثری را به مرحله اجرا درآوردند و با پخش اطلاعیه‌های متعدد و همچنین برنامه‌های ویژه تلویزیونی، یکی از بهترین شیوه‌های اطلاع‌رسانی را برای پیشگیری از شیوع این بیماری مهلک به مرحله اجرا درآوردند که شاید در نوع خود در سطح کشورهای منطقه کم‌نظیر باشد.
در همین رابطه وزیر بهداشت و درمان کشورمان نیز با تاکید بر اینکه باید در برابر این بیماری آمادگی کامل داشته باشیم، اعلام کرد که آنفلوانزا امروزه به یک موضوع جدی در جهان تبدیل شده است و هم‌اکنون 11 کشور جهان به صورت رسمی موارد مرگ‌و‌میر ناشی از این بیماری را گزارش کرده‌اند.
به گفته وزیر بهداشت، آموزش عمومی و ایجاد نگرش مردمی از جمله موارد مهم در کنترل این بیماری است و باید مردم را در برابر سلامت خودشان مسئول و از توان آنها برای کنترل این بیماری استفاده کرد.
بنابراین به نظر می‌رسد که با توجه به گفته‌های این مقام مسئول، کنترل چنین بیماری خطرناکی جز با شفاف‌سازی و استفاده از توان مردمی میسر نخواهد بود که نمونه بارز آن تجربه موفق استان آذربایجان غربی و همچنین استان مازندران در کنترل این بیماری است.
پیشگیری از شیوع
در حال حاضر به دلیل نحوه گسترش و میزان پراکندگی واحدهای مرغداری در کشورمان، بیماری آنفلوانزای پرندگان می‌تواند مشکلات بالقوه‌ای برای این صنعت ایجاد کرده و ضررهای اقتصادی فراوانی بر پیکره آن وارد کند.
از سوی دیگر، در صورت شیوع این بیماری در سطح مرغداری‌های صنعتی، احتمال انتقال آن به انسان‌ها و به‌خصوص افرادی که به طور مستقیم با این صنعت سروکار دارند، بسیار محتمل خواهد بود و به همین دلیل می‌بایست اقدامات پیشگیرانه به طور جدی و قبل از شیوع این بیماری آغاز شود.
از جمله این اقدامات می‌توان به استفاده از واکسن آنفلوانزا در طیور و همچنین تامین داروهای اختصاصی از قبیل «تامی فلو» و «پرامیومیر» برای انسان‌ها اشاره کرد.
از سوی دیگر با توجه به اینکه در حال حاضر حتی برای پرندگان در معرض خطر نیز هیچ نوع واکسنی در کشور وجود ندارد تا برای پیشگیری از وقوع بیماری در سطح مرغداری‌ها توسط دامپزشکان تجویز شود لذا ضروری است تا دست‌اندرکاران سازمان دامپزشکی کشور نیز در کنار فعالیت‌های قرنطینه‌ای و معدوم‌سازی ضمن شناسایی منابع تولیدکننده چنین واکسن‌هایی، در اسرع وقت نسبت به تامین آنها اقدام کنند.
مصوبات اخیر هیأت دولت و همکاری نیروهای مردمی
هیات وزیران در جلسه مورخ 26/7/85 مصوبه‌ای را تصویب کرد که بر اساس آن سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور موظف شد بودجه درخواستی وزارتخانه‌های کشور، بهداشت و درمان، جهاد کشاورزی و سازمان حفاظت محیط زیست را برای برنامه‌های پیشگیری و کنترل بیماری آنفلوانزای پرندگان در اختیار وزارتخانه‌ها و سازمان یادشده قرار دهد و وزارت بهداشت نیز با همکاری وزارتخانه‌ها و سازمان‌های مرتبط، برنامه جامع و راهبردی و عملیاتی برخورد با بیماری را فراهم کند.
بر اساس این مصوبه، به منظور پرداخت غرامت‌ها در کنترل بیماری، سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور موظف است تمام غرامت‌های طیور و نهادهای طیور صنعتی و نیز واحدهای صنعتی غیر بیمه (بیمه نشده تا تاریخ 31/8/85) را بنا به درخواست سازمان دامپزشکی کشور در اسرع وقت تامین و تخصیص اعتبار کند.
در بخش دیگری از این مصوبه تصریح شده است: وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی موظف است تا پایان سال85، بخش‌های ایزوله برای تمام دانشگاه‌های علوم پزشکی و خدمات بهداشتی و درمانی کشور را بر اساس استانداردهای درنظرگرفته‌شده راه‌اندازی کند.
همچنین در این مصوبه تاکید شده است: وزارت بهداشت، واکسن آنفلوانزای انسانی، داروی ضدویروس و همچنین تجهیزات محافظت فردی به منظور پیشگیری و درمان آنفلوانزای پرندگان را تهیه و به شکل مناسب ذخیره‌سازی کند.
از سوی دیگر با تصویب هیات وزیران مقرر شد تا آزمایشگاه ملی و منطقه‌ای تشخیص آنفلوانزای انسانی کشور تا پایان سال جاری توسط وزارت بهداشت تجهیز و کمبود نیروی انسانی آن تامین شود.
همچنین وزارت کشور نیز موظف است با استفاده از امکانات شهرداری‌ها و همکاری سایر دستگاه‌های ذی‌ربط نسبت به جلوگیری از عرضه پرنده زنده (بومی و شکارشده) در بازارچه‌های محلی استان‌های پرخطر اقدام کند.
از سوی دیگر سازمان حفاظت محیط زیست نیز بر اساس همین مصوبه موظف است در خصوص شکار یا عدم شکار، مجوزهای لازم را صادر و در این رابطه با نیروی انتظامی و نیروی مقاومت بسیج برای اقدامات کنترلی هماهنگی کند.
تیغ دولبه برای دامپزشکان
البته در این میان، نباید تلاش بی‌وقفه دامپزشکان که در همه جای جهان به عنوان سربازان خط مقدم جبهه مبارزه با بیماری آنفلوانزای پرندگان مطرح هستند را از یاد برد.
به گفته برخی از دامپزشکان فعال در این عرصه که به طور مستقیم با بیماری‌هایی از این دست سروکار دارند، بیماری آنفلوانزای پرندگان نه‌تنها به طور مستقیم سلامت آنان را تهدید می‌کند بلکه موقعیت شغلی آنان را نیز بعضا به مخاطره خواهد انداخت، به نحوی که گزارش حتی یک مورد مشکوک این بیماری از سوی دامپزشکان که جزئی از وظایف کاری و اخلاقی آنان محسوب می‌شود، در مرحله نخست موجب قطع ارتباط کاری آنان با واحد مرغداری مربوطه خواهد شد که این موضوع، موقعیت شغلی آنان را بیش از پیش به مخاطره خواهد انداخت.
بهتر بود تا این موضوع نیز مورد توجه هیات محترم وزیران قرار می‌گرفت و تمهیداتی برای آن اندیشیده می‌شد تا دامپزشکان بتوانند با خیال آسوده در جهت حفظ سلامت عمومی جامعه، وظایف خود را همچون گذشته به نحو احسن انجام دهند.
آنفلوانزای پرندگان برای دامپزشکان نظیر یک تیغ دولبه است که یک لبه تیز آن به سلامت مردم برمی‌گردد و لبه تیز دیگر آن ارتباط مستقیم با موقعیت شغلی آنان دارد.