به گزارش فارس، نظارت بر مجلس و عملکرد نمایندگان ملت، موضوعی بود که رهبر معظم انقلاب در دیدار اخیر با مجلسی‌ها مطرح کردند و پس از آن بود که احمد توکلی نماینده تهران و رئیس مرکز پژوهش‌های مجلس به همراه تعدادی از همکارانش اقدام به تهیه طرحی اولیه کردند که این طرح با بحث‌ها و نظرات گوناگونی مواجه شد.
پس از داغ شدن موضوع در مجلس، کمیسیون اصل 90 نیز پا به میدان گذاشته و با استفاده از طرح اولیه توکلی طرحی فوریتی را تهیه کرد که بر 3 محور "مجلس بر مجلس "، "نظارت مجلس بر نمایندگان و کمیسیونهای تخصصی " و "نظارت مردم بر نمایندگان و مجلس " استوار است.
متن کامل طرح یک فوریتی نظارت بر امور نمایندگان که قرار است به زودی در صحن علنی مجلس توسط نمایندگان بررسی شود، بدین شرح است:
«طرح نظارت مجلس بر امور نمایندگان»
فصل اول - تعاریف
ماده 1- در این قانون کلمات زیر در معنای مشروحه مربوط به کار برده می‌شود.
الف- آئین نامه داخلی: آئین نامه داخلی مجلس شورای اسلامی
ب- هیات رئیسه: هیات رئیسه مجلس شورای اسلامی
ج- کمیسیون: کمیسیون در اجراء ماده 18 این قانون که پس از تایید نمایندگان مجلس متعهد و ملزم به رعایت آن می‌باشند.
ح- کمیته نظارتی: کمیته‌ای است متشکل از هفت نفر از نمایندگان موضوع ماده 14 این قانون به ترتیب زیر:
1- رئیس کمیسیون به عنوان رئیس
2- دو نفر از اعضای هیات رئیسه به انتخاب آنان، که یکی از این دو از نواب رئیس خواهد بود.
3- دو نفر از اعضای ثابت کمیسیون به انتخاب کمیسیون
4- یک نفر از اعضای غیر ثابت کمیسیون به انتخاب کمیسیون
5- یک نفر از اعضای کمیسیون قضایی و حقوقی با سابقه حقوقی و یا قضایی به انتخاب آن کمیسیون
ط - نماینده: نماینده مجلس شورای اسلامی
فصل دوم - لزوم حفظ شأن و منزلت نمایندگان
ماده 2- با توجه به مسئولیت هر نماینده در برابر تمام ملت و حق اظهارنظر وی در همه مسائل داخلی و خارجی کشور، قائم به شخص بودن سمت نمایندگی و آزادی نمایندگان مجلس در مقام ایفای وظایف قانونی و اعمال رأی خود و لزوم حفظ شأن و منزلت مجلس، هیئت رئیسه مکلف است امکانات لازم برای ایفای وظایف نمایندگی از قبیل مسکن، دفتر مراجعات مردمی، انجام مأموریت، حضور در حوزه‌‌های انتخابیه و اقصی نقاط کشور، منابع مطالعاتی و پژوهشی و آموزشی، وکیل و مشاور، اخبار و اطلاعات را برای کلیه نمایندگان به شکل کامل، شفاف و محاسبه‌پذیر برای دوره چهارساله نمایندگی فراهم نماید.
ماده 3- نمایندگان می‌توانند با هماهنگی کمیسیونهای تخصصی مربوط به کلیه مراجع و مجامع مرتبط با دستگاه‌های اجرایی بدون دخالت در امور اجرایی مراجعه و اطلاعات لازم مورد نیاز خود را که دارای طبقه‌بندی نباشد، کسب کنند. در این صورت کلیه مقامات و مسئولان دستگاه‌های اجرایی مکلفند با حفظ شأن و منزلت نمایندگان، اطلاعات مربوط را در اختیار آنان قرار دهند.
تبصره 1- عدم ارائه اطلاعات از سوی مقامات و مسئولان فوق مشمول قانون رسیدگی به تخلفات اداری خواهد بود.
تبصره 2- نمایندگان مراجعه‌کننده به دستگاه‌های مذکور لازم است گزارش خود را به کمیسیون تخصصی ذیربط مجلس جهت اقدام لازم منعکس نموده و در صورت درخواست نماینده، کمیسیون مربوط مکلف است نتیجه بررسی و اقدامات خود در این خصوص را حداکثر پس از ده روز به هیئت رئیسه و نماینده مربوطه تسلیم نماید.
ماده 4 - اظهارنظر و اقدام نمایندگان در ایفای وظایف نمایندگی عنوان مجرمانه نداشته و نمی‌توان آنان را به این سبب تعقیب، توقیف، محکوم و یا محروم کرد.
تبصره - کلیه اقداماتی که نماینده به موجب قانون برعهده دارد و بدان مبادرت می‌ورزد، شامل نطق‌هایی که براساس آیین‌نامه داخلی انجام می‌شود، بحث‌های داخلی دستور، بحث‌های جلسات کمیسیون‌ها و کمیته‌ها و کارگروه‌های تخصصی متشکله با تصویب کمیسیون‌ها، شرکت در کلیه رأی‌گیری‌های مربوط به مجلس اعم از صحن، کمیسیون‌ها، کمیته‌ها، کارگروه‌ها، هیئت‌های تحقیق و تفحص و ابراز نظرات موافق و مخالف، سؤال، استیضاح، تحقیق و تفحص، نظراتی که در جریان رأی اعتماد به وزرا مطرح می‌شود و عدم صلاحیت رئیس جمهور و مأموریت‌هایی که آنان از طرف مجلس انجام می‌دهند، از جمله عضویت در شوراها و مجامع و یا شرکت در جلسات و کارگروه‌ها و موارد مشابه آن از وظایف نمایندگی به شمار می‌رود.
ماده 5- هیات رئیسه در اجراء ماده 23 آئین نامه داخلی مکلف است به منظور حفظ شان، منزلت اقتدار مجلس و دفاع از حقوق و جایگاه قانونی نمایندگی که در ایفاء وظایف نمایندگی مورد تعقیب قرار گرفته و یا اتهامی علیه آنان طرح می‌شود حمایت‌های حقوقی و قانونی لازم را از جمله استفاده از خدمات وکلا و مشاوران مجرب به عمل آورد.
ماده 6- مرکز موظف است جهت ارتقاء سطح آگاهی و کیفیت اظهار نظر نمایندگان در قانونگذاری و نظارت، نسبت به برگزاری دوره‌های آموزشی اقدام نمایند.
تبصره 1- شرکت در دوره‌های مذکور به عنوان یکی از عوامل تعیین کننده جهت عضویت شرکت کنندگان در هیات رئیسه و کمیسیونهای تخصصی در نظر گرفته خواهد شد. نمایندگانی که سابقه حضور در کمیسیونهای تخصصی و هیات رئیسه را داشته‌اند از شمول این تبصره مستثنی هستند.
تبصره2- آموزش‌های مربوط به منتخبین مجلس در فاصله اعلام تایید انتخابات توسط شورای نگهبان تا زمان شروع به کار مجلس جدید در هر دوره برگزار خواهد شد.
ماده7- کلیه هزینه‌های مربوط به ماموریت‌های داخلی و خارجی نمایندگان به عهده مجلس شورای اسلامی است.
تبصره 1- همراهی نمایندگان با هیأتی‌های اعزامی از سوی دستگاه‌های اجرای و یا اعزام آنان به ماموریت‌های داخل و خارج از کشور با تائید هیات رئیسه مجاز بوده و هزینه‌های مربوط از سوی مجلس پرداخت خواهد شد.
تبصره 2- همراهی اعضای خانواده نمایندگان در این ماموریت‌ها با تایید هیات رئیسه و در صورت پرداخت هزینه آن از سوی نمایندگان مجاز است.
تبصره 3- مسافرت خارجی شخصی نمایندگان قبل از انجام باید به اطلاع هیات رئیسه برسد.
ماده 8- کمیسیون مکلف است حداکثر ظرف دو ماه نظام ارزشیابی و روش‌های تشویقی برای حمایت از نمایندگانی که در اجراء وظایف نمایندگی فعالیت موثر و جدی داشته‌اند را تهیه و جهت تصویب به هیات رئیسه ارائه نمایند.
ماده9- در صورتی که نماینده مجلس متهم به ارتکاب جرم باشد، بازداشت وی در زمان نمایندگی صرفا با پیشنهاد کمیته و تصویب کمیسیون ممکن خواهد بود. در این موارد دادستان ادله مثبته برای بازداشت را به منظور سلب مصونیت از نماینده به هیئت رئیسه ارائه می‌دهد. این موارد خارج از نوبت در دستور کار کمیته نظارتی قرار خواهد گرفت و در صورتی که ادله مذکور به تشخیص کمیته قانع کننده باشد، با پیشنهاد کمیته و تصویب کمیسیون از نماینده سلب مصونیت می‌شود، عدم سلب مصونیت از نمایندگان، مانع رسیدگی به اتهام او در مراجع قضایی نیست، ولی اجراء محکومیت سالب آزادی، با سلب مصونیت از نماینده و یا خاتمه دوره نمایندگی ممکن است.
ماده 10 - در صورتی که محکومیت نماینده در دوران نمایندگی وی قطعی شود و این محکومیت صرفا به خاطر اتهامی باشد که قبل از نمایندگی متوجه او بوده و رسیدگی به آن نیز در همان آغاز شده است، اجراء حکم سالب آزادی به ترتیب مقرر در ماه قبل صورت خواهد گرفت.
فصل سوم - نظارت
الف - نظارت مجلس بر مجلس
ماده11- هیات رئیسه موظف است در هر دوره، اولویت‌های کاری مجلس و کمیسیونهای تخصصی را بر اساس اصول قانون اساسی، رهنمودهای رهبر انقلاب اسلامی سیاست‌های کلی نظام و سند چشم انداز تعیین و روش‌های انجام امور را تبیین و به مورد اجراء گذارد.
تبصره 1- هیات رئیسه موظف است گزارش این اقدامات را همه ساله تهیه نماید که ضمن ارسال برای رهبر انقلاب اسلامی در صحن علنی مجلس قرائت می‌شود.
تبصره 2- در خصوص مواردی که دولت در اجراء سیاست‌های کلی نظام و تحقق اهداف سند چشم انداز مکلف به تقدیم لایحه باشد، هیات رئیسه موظف است هماهنگی لازم را جهت تعامل با دولت بدین منظور و پیگیری یا اعمال ابزارهای نظارتی مجلس در این خصوص به عمل آورد.
ماده 12 - کمیسیون موظف است هر شش ماه یک بار گزارش عملکرد مجلس هیات رئیسه، کمیسیونهای تخصصی، نمایندگان، منتخب و ناظر مجلس در شوراها و نهادهای حکومتی و ...، نمایندگان مجلس و سازمان اداری مجلس را پس از اخذ گزارش از آنها تهیه و به ترتیب مقتضی به اطلاع آنان برساند؛ این اشخاص ظرف ده روز نظرات خود را به کمیسیون ارائه خواهند نمود، کمیسیون تا پایان هر سال نسبت به نهایی سازی گزارش اقدام به گزارش نهایی را در قالب گزارش سالانه عملکرد مجلس ضمن ارسال برای رهبر انقلاب اسلامی به تشخیص کمیسیون برای قرائت در صحن علنی مجلس منتشر خواهد نمود.
ب- نظارت مجلس بر نمایندگان و کمیسیونهای تخصصی
ماده 13- به منظور ارتقاء سطح نظارت مجلس بر نمایندگان و سامان دادن و کار آمد سازی مجلس، کمیته نظارتی با وظایف ذیل تشکیل می‌گردد:
1- بررسی و رسیدگی به شکایات و گزارش‌های واصله و ارجاعی در خصوص نمایندگان از اشخاص حقیقی و حقوقی.
2 - تهیه گزارش عملکرد شش ماه یک بار از کمیسیونهای تخصصی و از نحوه حضور نمایندگان نمایندگان در جلسات علنی و کمیسیونهای تخصصی از هیات رئیسه و روسای کمیسیون‌ها.
3-دریافت گزارش عملکرد شش‌ماه یک‌بار از کمیسیونهای تخصصی و از نحوه حضور نمایندگان در جلسات علنی و کمیسیونهای تخصصی و از هیأت رئیسه و رؤسای کمیسیون‌ها.
4- سایر موارد به تشخیص رئیس مجلس یا تقاضای روسای کمیسیون‌ها.
تبصره - نحوه اداره جلسات کمیته نظارتی و اتخاذ تصمیم برای رسیدگی به شکایات و گزارش‌های واصله برابر آئین‌نامه‌ای خواهد بود که توسط کمیته نظارتی تهیه و پس از تصویب کمیسیون به مورد اجرا گذاشته خواهد شد.
ماده 14- کلیه مراحل رسیدگی و اقدامات کمیته نظارتی محرمانه بوده و بدون تصویب کمیسیون وجاهت قانونی ندارد.
ماده15- کمیته نظارتی مکلف است نسبت به موارد ارجاعی و وظایف محوله طبق مواد قبل، ضمن اعلام مراتب به کمیسیون ظرف یک ماه اظهار نظر نماید و می‌تواند برای یک نوبت و به مدت سی روز از کمیسیون تقاضای تمدید مهلت کند. در صورت عدم ارائه نتایج حاصل از بررسی، کمیسیون رأساً تصمیم گیری خواهد کرد.
ماده16- گزارش‌های واصله از کمیته نظارتی حداکثر ظرف یک ماه در کمیسیون مورد رسیدگی قرار گرفته و پس از احراز تخلف نماینده یا نمایندگان از این قانون، منشور اخلاقی، آئین نامه داخلی و سایر ضوابط لازم الاجراء که شأن و منزلت مجلس یا نماینده را مخدوش نموده، مراتب برای مرتبه اول به هیات رئیسه گزارش می‌شود تا به نظر رئیس مجلس تصمیم مقتضی اتخاذ و یک یا چند مورد ذیل اعمال گردد:
الف - تذکر بدون درج در پرونده.
ب- اخذ تعهد کتبی مبنی بر عدم تکرار تخلف.
ج- تذکر کتبی با درج در پرونده.
د- کسر یک تا سه ماه حقوق و مزایا.
تبصره - در صورتی که اقدامات نماینده جرم تلقی شود موضوع برای رسیدگی و صدور حکم به قوه قضائیه ارجاع خواهد شد.
ماده 17- منشور اخلاقی نمایندگان حاوی ضوابط و شاخص‌های موضوع سوگند نامه نمایندگان مندرج در اصل 67 قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران و حفظ شئونات نمایندگان حداکثر ظرف سه ماه توسط کمیته نظارتی تهیه و با پیشنهاد کمیته مذکور به تصویب کمیسیونهای مشترک اصل 90 و آئین نامه داخلی مجلس خواهد رسید.
ماده 18- در صورت ارائه گزارش از سوی کمیته نظارتی مبنی بر تکرار تخلف نماینده و احراز آن توسط کمیسیون، هیات رئیسه با پیشنهاد کمیسیون ضمن اعمال یکی از مجازات‌های ماده 17 یکی از موارد ذیل را نیز برای شش ماه دو سال اعمال می‌نماید.
الف - محرومیت یا لغو عضویت در هیات رئیسه مجلس و یا هیات رئیسه کمیسیونهای تخصصی و خاص.
ب - محرومیت یا لغو عضویت و یا نمایندگی در مجامع و شوراها یا کمیته‌های تحقیق و تفحص.
ج- تعویق نظر نماینده موضوع ماده 106 آئین نامه داخلی مجلس.
تبصره - در موارد خاص و غیر مجرمانه با تأیید کمیسیون و هیئت رئیسه حسب مورد ضمن قرائت گزارش در مجلس و یا اعلام عمومی، موضوع به اطلاع شورای نگهبان خواهد رسید.
ماده 19- در مواردی که نماینده متخلف حسب مورد عضو کمیته نظارتی و یا کمیسیون باشد، حق شرکت در جلسات مربوط و اعمال حق رأی در خصوص تصمیمات متخذه نسبت به خود را ندارد. مجازات‌های موضوع مواد 17 و 19 این قانون در این موارد به نحو مشدد اعمال خواهد شد.
ماده 20- قوه قضاییه مؤظف است در اجرای این قانون شعبه خاصی را برای رسیدگی به موضوعات ارجاعی تشکیل داده و خارج از نوبت به موارد ارجاعی رسیدگی نموده و نتیجه را ظرف یک ماه به کمیسیون اعلام نماید.
تبصره - شعبه مجاز است در صورت عدم امکان رسیدگی مهلت را برای یکماه دیگر تمدید و موضوع و دلایل تعویق را به اطلاع کمیسیون برساند.
تبصره 2- رسیدگی قضایی و صدور رأی برائت نماینده مانع از اجرای تصمیمات متخذه توسط مجلس و یا کمیسیون در خصوص تخلفات ارتکابی نخواهد بود.
ماده 21- در مواردی که جرائم ارتکابی به موجب گزارش کمیته نظارتی و تصویب کمیسیون و یا با اصرار حکم قطعی، منجر به احراز فقدان شرائط اساسی نمایندگی شود، پیشنهاد ابطال اعتبارنامه نماینده توسط کمیسیون به هیئت رئیسه ارائه خواهد شد تا با اولویت در دستور کار مجلس قرار گرفته و طبق آیین‌نامه داخلی مطابق رأی مجلس اقدام گردد.
تبصره 1- اگر متخلف قبل از قرائت گزارش کمیسیون در صحن علنی اقدام به استعفاء نماید استعفا بدون مذاکره در صحن علنی به رأی‌گذارده خواهد شد و فقط گزارش کلی آن به صحن علنی مجلس و شورای نگهبان منعکس می‌شود.
ماده 22- نتیجه اقدامات به عمل آمده در صورت لزوم با تصویب کمیسیون در جراید و نشریات ملی و محلی انتشار خواهد یافت.
ماده 23- به جز عضویت در هیئت علمی دانشگاه‌ها و تدریس و یا سمت‌های آموزشی در دانشگاه‌ها و مؤسسات پژوهشی و تحقیقاتی، تصدی هر نوع شغل دیگر و نیز ریاست و مدیریت عامل و عضویت در هیئت مدیره، هیئت امنا، هیئت مؤسس و سایر ارکان مؤسسات و شرکت‌های خصوصی و تعاونی و مؤسسات و شرکت‌هایی که تمام یا قسمتی از سرمایه آن متعلق به دولت جمهوری اسلامی ایران و یا مؤسسات عمومی و یا شرکت‌های دولتی است، همچنین شرکت در طرح‌های مطالعاتی، پژوهشی و عمرانی به سفارش مؤسسات و شرکت‌های مزبور به هر عنوان و نیز تصدی به هر نوع شغل و سرپرستی آن و قضاوت و وکالت دادگستری، مشاوره حقوقی و کارشناسی رسمی دادگستری و تصدی به دفاتر ثبت اسناد و املاک و ازدواج و طلاق، برای نمایندگان در زمان تصدی به نمایندگی ممنوع است.
ماده 24- در صورت نقض حکم ماده 24 موضوع در کمیته نظارتی بررسی و با اعلام کمیته نظارتی این نماینده مکلف است ظرف ده روز از سمت‌های مربوطه استعفاء داده و مراتب را کتبا به کمیته اعلام نماید، در غیر این صورت موضوع با تصویب کمیسیون ضمن اعلام به شورای نگهبان، جهت رسیدگی وفق قانون ممنوعیت تصدی بیش از یک شغل، به قوه قضائیه ارجاع خواهد شد.
تبصره - در هر صورت پس از صدور حکم محکومیت از سوی قوه قضائیه تمامی دریافت‌های غیر قانونی نماینده بر خلاف حکم این قانون پس ازتصدی به سمت نمایندگی، باید از سوی متخلفین از این ماده به حساب خزانه واریز شود. این افراد مجاز به ثبت نام برای انتخاب در دوره بعدی نیستند.
ماده 25- نمایندگان موظفند تمامی منابع درآمدی مستمر و نیز دارایی‌های منقول و غیر منقول خود و همسرشان را در ابتداء هر دوره نمایندگی به کمیسیون، بر طبق فرمی استاندار اعلام نمایند.
تبصره - نمایندگان هر گونه تغییر اساسی در دارایی و منابع درآمدی مذکور را همه ساله به کمیسیون اصل 90 اعلام می‌نمایند.
ماده 26 - در موادی که کمیسیون به این نتیجه برسد که دارایی نماینده به ناحق افزایش یافته، تا قبل از انتخابات دوره بعد، پرونده جهت اطلاع به شواری نگهبان، و جهت رسیدگی به دستگاه قضایی ارسال می‌شود.
ماده 27 - دریافت هر گونه هدیه نقدی یا غیر نقدی غیر متعارف از اشخاص حقیقی یا حقوقی خصوصی یا عمومی و دولتی داخلی یا خارجی، تحت هر عنوان به وسیله نمایندگان ممنوع است.
تبصره1- هدایای متعارف از سوی بستگان و آشنایان از این حکم مستثنی است.
تبصره 2 - هدایای که نمایندگان مجلس به واسطه نمایندگی و در چهارچوب عرف‌های رایج، در سفرهای خارجی دریافت می‌کنند، باید به مجلس تحویل داده شود.
تبصره 3- اهداء هدایا از سوی ریاست مجلس و نمایندگان در چهارچوب پروتکل‌های رایج در عرف دیپلماتیک بر طبق دستور العملی است که از سوی هیات رئیسه با هماهنگی وزارت امور خارجه تهیه و ابلاغ خواهد شد.
ماده 28- استفاده از اختیارات نمایندگی و اخذ هر نوع امکانات و امتیازات از بخش دولتی، عمومی و خصوصی به هر عنوان و هر شکل، توسط نماینده به نفع خود و اقربای وی به ناحق و اعمال نفوذ و استفاده از سمت نمایندگی برای این منظور و سوء استفاده از اطلاعات و اسناد در دسترس وی ممنوع است.
ج- نظارت مردم بر نمایندگان و مجلس
ماده 29 - هر یک از اشخاص حقیقی و حقوقی می‌توانند شکایات، اسناد و گزارش های مستند خود را درباره عملکرد نمایندگان، مجلس و کمیسیون‌ها طبق چهارچوبی که به این منظور از سوی کمیسیون در اختیار همگان قرار می‌گیرد به کمیته نظارتی ارسال نماید.
ماده 30- صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران موظف است به منظور انعکاس مستمر اخبار، فعالیت‌ها و گزارش عملکرد مجلس، کمیسیونهای تخصصی و نمایندگان در ایفاء وظایف نمایندگی در حوزه قانونگذاری و نظارت، برنامه های تخصصی مناسب را برای مجلس به صورت ملی و استانی تهیه و پخش نماید.
فصل چهارم - مواد متفرقه
ماده 31- کلیه دستگاه های اجرائی موظفند ضمن در اختیار گذاردن اطلاعات و مدارک مورد درخواست کمیته نظارتی، هر گونه اطلاعی در مورد فعالیت‌های خارج از شئون شغلی نمایندگی و یا تخلف نمایندگان از این قانون و سایر مقررات لازم الاجراء را به کمیته نظارتی اعلام نمایند.
ماده 32- وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی موظف است ترتیبات لازم را برای انتشار موارد موضوع این قانون در جراید ملی و محلی به تناسب موضوع فراهم نماید. گزارش‌های منتشره بر اساس این قانون در روزنامه رسمی جمهوری اسلامی ایران نیز درج می‌گردد.
ماده 33 - ساختار و تشکیلات متناسب با اجرای این قانون به پیشنهاد کمیسیون به تصویب کمیسیونهای مشترک اصل 90 و آئین نامه داخلی مجلس خواهد رسید.