هدف از تدوین این طرح پاسخ دادن به تمامی پرسش ها و انتظارات اساسی مسکن اقشار کم درآمد، مقاوم سازی ساختمان ها و بهسازی مناطق شهری و حاشیه نشینی طی چشم انداز 10 ساله است.براساس جمع بندی های انجام گرفته در طرح جامع مسکن ، از میان دهکهای یک تا 4 درآمدی کشور (زیر 200 هزار تومان) حداقل 500 درصد از کل خانوارها فاقد مسکن ملکی هستند.
همچنین از میان دهک های درآمدی 8 تا 10 (زیر 400 هزار تومان) هم 15 درصد نیازمند مسکن ملکی هستند. براساس جمع بندی های صورت گرفته در قالب این طرح طی سال گذشته کل خانوارهای شهری 11 میلیون خانوار تعیین شده است که در این میان با وجود داشتن9.9 میلیون واحد مسکونی شهری تنها 70 درصد کل خانوارها مالک مسکن بوده اند و 30 درصد کل خانوارها فاقد مسکن ملکی شناخته شده اند.
این در حالی است که به طور متوسط سالانه 500 هزار خانوار نیز به خانوارهای شهری افزوده می شود.
اعطای وام کم بهره
براساس این طرح مقرر شده است که وام کم بهره برای خرید مسکن کوچک به خانوارهای کم درآمد به میزان سالانه 50 هزار فقره طی 2 برنامه 5 ساله و به مدت 10 سال پرداخت شود. اعتبار مورد نیاز از محل وجوه اداره شده تامین خواهد شد و در 10 سال 50 هزار میلیارد ریال با متوسط سالانه 5 هزار میلیارد ریال پرداخت خواهد گردید.
این تسهیلات با هدف خرید مسکن کوچک به کارگران بخش خصوصی و عمومی، شاغل و بازنشسته، تحت پوشش صندوق های تامین اجتماعی، استخدام کشوری و لشکری و صندوق های خاص فاقد مسکن ملکی اعطا می شود.
مسکن اجاره ای
همچنین در قالب این طرح قرار است سالانه 50 هزار واحد مسکونی اجاره ای توسط بخش خصوصی بر روی زمین های دولتی با شرایط تخفیف، تقسیط یا اجاره با بهره گیری از وام های کم بهره طی 2 برنامه 5 ساله و 10 ساله از سال 1385 تا 1395 واگذار گردد که رقم قطعی این وام ها پس از تصویب نهایی طرح اعلام خواهد گردید.
اعتبار این بخش از طرح نیز از وجوه اداره شده در 10 سال 60 هزار میلیارد ریال و سالانه متوسط 6 هزار میلیارد ریال تامین خواهد شد که نتیجه آن کاهش نرخ رشد اجاره بها خواهد بود.
احداث 50 هزار واحد مسکونی کوچک
طبق برنامه چهارم این طرح، پرداخت وام کم بهره برای ساخت 50 هزار واحد مسکونی کوچک در هر سال در شهرهای کوچک معادل 6 درصد و در شهرهای متوسط برابر با 4 درصد یارانه تسهیلات مسکن طی 2 برنامه 5 ساله در نظر گرفته شده است که تسهیلات آن نیز سالانه به صورت 6 هزار میلیارد ریال از محل وجوه اداره شده تامین می شود که این امر خود موجب کاهش نرخ رشد قیمت واحدهای مسکونی کوچک خواهد شد.
واگذاری حق بهره برداری از زمین
براساس برنامه پنجم طرح جامع مسکن نیز مقرر شده است که حق بهره برداری از زمین برای ساخت 20 هزار واحد مسکونی در سال جهت ساخت مسکن کوچک در شهرهای کوچک و متوسط به خانوارهای فاقد مسکن ملکی و دهک های درآمدی 3 و 4 و 5 و تحت پوشش بیمه های تامین اجتماعی و بازنشستگی کل کشور اختصاص یابد.
هزینه تملک، 7 هزار میلیارد ریال در 10 سال به طور متوسط 700 میلیارد ریال و 280 میلیارد ریال هم از محل بودجه عمومی تعیین شده است.
در این میان طبق طرح 2 این برنامه نیز واگذاری حق بهره برداری از زمین برای ساخت مسکن اجاره ای توسط تعاونی ها و کارفرمایان دولتی و غیردولتی در شهرهای بزرگ به خانوارهای دهک های درآمدی یک و 2 با اولویت جوان بودن داده شده است که اعتبار آن نیز 16 هزار میلیارد ریال در 10 سال به طور متوسط سالانه 1.6 هزار میلیارد ریال و 640 میلیارد ریال از محل بودجه عمومی مقرر گردیده است.
نتیجه این طرح بهبود شاخص دسترسی برای دهک های یک و 2 کاهش هزینه مسکن در این دهک ها خواهد بود.
تشکیل صندوق های اعتبار ملی و محلی
بخش دیگری از مفاد طرح جامع مسکن حکایت از تشکیل صندوق های اعتباری ملی و محلی برای تامین مسکن امن برای گروه های کم درآمد که تحت پوشش بیمه های اجتماعی نیستند، دارد.
به این ترتیب که زمان بندی تشکیل این صندوق ها طبق آئین نامه اجرایی تا پایان سال 85 تعیین خواهد شد و محل تامین اعتبار مورد نیاز آن هم شامل 10 هزار میلیارد ریال از محل بودجه عمومی، 10 هزار میلیارد ریال از محل وجوه اداره شده و 50 هزار میلیارد ریال از محل تسهیلات نظام بانکی (جمعا 70 هزار میلیارد ریال) در 10 سال خواهد بود. با این اقدام امکان ارائه وام به گروه های کم درآمدی که تحت پوشش نظام بیمه ای نیستند، مهیا می شود.
3 میلیون واحد مسکونی کم دوام در شهرها
توجه به مقاوم سازی ساختمان های موجود در راستای نوسازی بافت های فرسوده که البته تاکنون درست عملیاتی نشده هم یکی دیگر از مواردی است که در طرح جامع مسکن به آن پرداخته شده است.
در همین زمینه محمد سعیدی کیا، وزیر مسکن گفته است که برای احیای 14 هزار هکتار بافت فرسوده در کشور 130 هزار میلیارد تومان نیاز است که سهم دولت در تامین این اعتبار11.2 درصد است.
براساس اطلاعات به دست آمده حداقل 3 میلیون واحد مسکونی ساخته شده از مصالح کم دوام با عمر بیش از 40 سال در شهرها و 3.2 میلیون واحد در روستاها وجود دارد. این در حالیست که 76 درصد از پهنه کشور نیز در قسمت پرخطر زلزله قرار دارد.
از این رو قرار است با اختصاص یک میلیارد ریال از بودجه عمومی 3 ماه پس از تصویب نهایی طرح جامع مسکن در این زمینه اقداماتی انجام گیرد.
طی برنامه چهارم اجرای طرحهای مقاوم سازی نیز 300 هزار فقره وام 50 میلیون ریالی در سال اختصاص خواهد یافت. سالانه 15 هزار میلیارد ریال نیز اعتبار باید از محل تسهیلات بانکی و وجوه اداره شده تامین گردد که این امر نیازمند محاسبات فنی است که در تدوین برنامه اجرایی انجام خواهد شد.
نسبت وام مسکن به قیمت مسکن
در حقیقت دولت براساس طرح جامع مسکن تلاش کرده است که در حد توان بتواند به نیاز اساسی اقشار جامعه پاسخ دهد به نحوی که براساس یکی از مفاد این طرح، بهبود نظام مالی تامین مسکن هم مد نظر قرار گرفته است. طبق جمع بندی های صورت گرفته، نسبت وام مسکن به قیمت مسکن طی سال 83 و 84 در تهران 25 تا 35 درصد، در شهرهای بزرگ 35 تا 42 درصد و در سایر شهرها 50 تا 70 درصد بوده است.
به عبارت دیگر نسبت بازپرداخت اقساط وام 10 میلیون تومانی به کل هزینه خانوار برای دهک اول 1.5 برابر، دهک دوم 80 درصد، دهک سوم 60 درصد و دهک چهارم 50 درصد بوده است. در واقع خانوارهای دهک های یک تا 4 درآمدی به طور کلی از ورود به چرخه سرمایه گذاری در بخش مسکن و وام گیری از نظام بانکی ناتوانند و دهک های 5 و 6 نیز از پرداخت اقساط وام های بیش از 10 میلیون تومان ناتوانند.
تصویب نهایی حل جدی تر مشکل مسکن
به هر حال با وجود آنکه دولت اقدامات اساسی برای رفع مشکل مسکن اقشار گوناگون برداشته است و با اجرایی شدن طرحهای انبوه سازی، افزایش سقف وام مسکن و اجاره به شرط تملیک درصدد حل معضل خانه دارشدن عموم برآمده، اما به نظر می رسد با تصویب و اجرایی شدن طرح جامع مسکن گامی اساسی تر در حل معضل این بخش برداشته شود.
البته ناگفته نماند که براساس گفته وزیر مسکن و شهرسازی قرار بود این طرح اواخر سال گذشته به هیات وزیران ارائه شود که ظاهرا به علت کار کارشناسی دقیق تر با اندکی تاخیر این اقدام هم اکنون صورت گرفته است. قرار است این طرح اواخر هفته آینده به هیات وزیران ارائه شود.