بهمن دری که آن موقع تازه یک ماه بود این پست را از محسن پرویز تحویل گرفته بود، حالا مدتی است که کمتر خبرساز میشود و روابطعمومیاش کمتر رسانهها را با خبرهایی نظیر خبر بالا یا بازدید معاون فرهنگی از کتابفروشیها و اظهارنظرهای او، غافلگیر میکند. اما شاید مهمترین خبر و قابلتأملترین خبری که او را در مرکز توجه بخشهای فرهنگی رسانهها قرار داد، درست در همین ایام کمسروصدا منتشر شد؛ تشکیل هیات5 نفرهای برای نظارت بر اعطای مجوز کتاب.
هیات نظارت بر اعطای مجوز کتاب به گفته وزیر ارشاد، قرار است چیزی نظیر هیات نظارت بر مطبوعات باشد. این هیات که هنوز هیچ کدام از 5 عضوش معرفی نشدهاند، باید مثل اعضای هیات نظارت بر مطبوعات بر کار اعطای مجوز نظارت کنند و شاید از این طریق، مسائل مختلفی که درباره صدور مجوز پیش از نشر کتابها پیش میآید، تا حد قابل توجهی کمتر شود.اما
1 اعضای هیات نظارت بر مطبوعات کارشان را پس از انتشار انجام میدهند و اصولا هیچ رسانهای پیش از انتشارش نیازی به مجوز ندارد. این الگو سالهای سال است که اجرا میشود و هیچ مشکل قابل توجهی نیز بهوجود نیاورده است، جز آنکه نشریاتی بهعلت تخطی از قانون مطبوعات، توقیف شدهاند.
برای کتاب، مسلما هیات نظارت باید کارش را پیش از انتشار انجام دهد، مگر آنکه تنها بهعنوان یک ناظر یا بازرس، عملکرد معاونت فرهنگی را رصد کرده و اشکالات را گوشزد کند. بنابراین، عملا کمکی به چرخه نشر یا سرعت اعطای مجوز یا حتی شفافتر شدن معیارهای ممیزی نمیکند بلکه تنها به مدیران ارشاد کمک میکند عملکرد زیرمجموعهشان را زیرنظر داشته باشند.
2 علاوه بر موضوع یادشده که تفاوتی بنیادی را بین کتاب و نشریات یادآوری میکند، این دومقوله یک تفاوت بسیار بزرگ و مهم دیگر نیز دارند؛ آمار. در ایران، تعداد نشریات در بالاترین رقم، به هیچ وجه قابل مقایسه با تعداد عناوین کتابهایی که در طول یکسال منتشر میشوند، نیست.
درواقع هیات نظارت بر مطبوعات، با تعداد مشخصی مطبوعه مواجهند که هر یک در طول سال، چند بار (برای روزنامه، مثلا 300بار، برای فصلنامه، 4بار، برای ماهنامه، 12بار و...) منتشر میشوند اما هیات نظارت بر کتاب، با چیزی در حدود 60هزار عنوان کتاب مواجه است که هر یک بهطور میانگین در 1500 نسخه پخش میشوند. این تفاوت کمی، ماهیت کار در این دو حوزه را به لحاظ کیفی متفاوت میکند؛ بهگونهای که بعید است از عهده 5 نفر برآید.
3 با توجه به این موارد، این پرسش مطرح میشود که هدف از تشکیل هیات 5 نفره نظارت بر کتاب چیست؟ بهترشدن چرخه نشر، تسهیل و تسریع صدور مجوز و شفاف شدن معیارها که مسائل اصلی این حوزهاند یا وضع یک ناظر بالاتر بر ناظران فعلی اداره کتاب؟ و اگر دومی است، آیا مشکلی را حل خواهد کرد؟