به گزارش خبرگزاری مهر، برگزاری "مناظره" در دانشگاه به مثابه یک راهبرد از سوی محمد باقر خرمشاد معاون فرهنگی و اجتماعی وقت وزارت علوم، تحقیقات و فناوری دولت نهم مطرح شد. برگزاری جلسات سیاسی دانشگاهها به صورت میزگرد و مناظره ای که از آن تحت عنوان "میزهای زاویه دار" نیز نام برده شد در فصل هایی که کشور انتخاباتی پیش رو داشت داغ می شد و این میزهای زاویه دار پس از برگزاری انتخابات با دانشگاه خداحافظی می کردند.
تشکلهای دانشجویی با نگرش های مختلف بخصوص در آستانه انتخابات مجلس هشتم که وزارت علوم از برگزاری مناظره های انتخاباتی در دانشگاهها اعلام حمایت کرده بود بسیار فعالانه عمل کردند و چهره های سرشناس گروههای مختلف سیاسی را به دانشگاهها آوردند و زمینه عرضه دیدگاههای مختلف را فراهم کرده تا دانشجو خود برترین سلیقه را انتخاب کند. این رویکرد در انتخابات دهم ریاست جمهوری نیز ادامه پیدا کرد.
هر چند مناظره های انتخاباتی در دانشگاهها طی سالهای گذشته می توانست محکی برای ظرفیت دانشگاه جهت قرار گرفتن نگاههای بعضا متفاوت در کنار یکدیگر باشند اما این کافی نبود. شاید اینکه فقط تشکلهای دانشجویی می توانستند برای برگزاری یک نشست از جنس مناظره و تضارب آراء پیشقدم شوند، دست دیگرانی که عضو هیچ تشکلی نبودند و علاقمند به کارگزاری در حوزه نقد و مناظره بودند را بسته می کرد.
همچنین مناظره ها چون بیشتر انتخاباتی بود با محور موضوعات سیاسی برگزار می شد و فضای نقد و نظر در دانشگاه را بیشتر به حوزه سیاسی می کشاند و گاه این شائبه را هم برای اعضای دانشگاه و هم برای ناظران خارج دانشگاه ایجاد می کرد که گویی تالارهای دانشگاه تریبون شخصیت ها و فعالان سیاسی شده اند.
مناظره سیاسی در دانشگاه صنعتی شریف - اردیبهشت ماه 88
هر چند ظرفیت دانشگاه بالاتر از برگزاری انبوه مناظره های سیاسی بود اما این غلظت سیاسی می توانست تضارب آراء در سایر حوزه ها از جمله حوزه های علمی، فرهنگی و اجتماعی را با چالش روبرو کند. به هر ترتیب فضای داغ مناظره های انتخاباتی دانشگاهها فقط یک نمونه از محملی برای مناظره، نقد و آزاد اندیشی بود اما مقام معظم رهبری بارها در سخنان خود بر یک حرکت ریشه ای در این حوزه تاکید کرده اند.
تاکید مکتوب و شفاهی مقام معظم رهبری درباره نقد و مناظره
مقام معظم رهبری در بهمن ماه 81 در نامه به جمعی از دانش آموختگان حوزه علمیه و در آبان ماه 88 در دیدار با جمعی از نخبگان علمی کشور بر راه اندازی کرسی های مناظره، نقد، نظریه پردازی و آزاد اندیشی در دانشگاهها و موسسات آموزش عالی تاکید کردند.
همچنین ماده ای از نظام نامه هیئت حمایت از کرسی های نظریه پردازی، نقد و مناظره که در سه جلسه متوالی شورای عالی انقلاب فرهنگی در سال 82 مورد تصویب این شورای عالی قرار گرفته است بر ترویج آزاد اندیشی در حوزه علوم انسانی و معارف دینی تاکید دارد.
ابلاغ آئین نامه کرسی های آزاد اندیشی در دانشگاهها
کامران دانشجو وزیر علوم، تحقیقات و فناوری 11 آبان ماه 89 آئین نامه تشکیل کرسی های آزاد اندیشی در دانشگاهها و موسسات آموزش عالی سراسر کشور را ابلاغ کرد.
آئین نامه تشکیل کرسی های آزاد اندیشی در دانشگاهها در اشاره به فضای حاکم بر نشستهایی که با عنوان "کرسی های نظریه پردازی" در دانشگاهها برگزار می شود به چهار اصل آزاد بودن، نظام مند بودن، منطقی و عالمانه بودن اظهار نظرها در کرسیها اشاره کرده است.
نهادینه سازی آزادی بیان و تضارب آراء با رعایت اخلاق و منطق گفتگو، ایجاد فرصت قانونی و عادلانه برای عرضه آزادانه آراء، دیدگاهها و سئوالات پیرامون موضوعات سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی جامعه و آگاهی از نظرات دیگران، تقویت روحیه حقیقت جویی، آزادگی و قانون گرایی، سامان دهی مباحثات و گفتگوها با صبغه علمی و ایجاد فضای مناسب برای طرح و بیان اندیشه های نو، تفکر خلاق و فرهنگ نوآور به عنوان اهداف آئین نامه تشکیل کرسی های آزاد اندیشی در دانشگاهها عنوان شده است.
راهبردهای 8 گانه اجرای آئین نامه کرسی های آزاد اندیشی
وزیر علوم، تحقیقات و فناوری راهبردهای 8 گانه ای برای اجرایی شدن آئین نامه برگزاری کرسی های آزاد اندیشی در دانشگاهها ابلاغ کرده است که تاکید بر نقش اساسی رهنمودها و تدابیر رهبری معظم انقلاب در اجرای کرسی ها، استفاده از ظرفیت های سایر مراکز علمی و آموزشی در اجرای کرسی ها و ترغیب استادان و گروههای دانشجویی به مشارکت فعال در برگزاری کرسی ها از جمله این راهبردها است.
ایجاد رقابت بین استادان و گروههای دانشجویی در برگزاری کرسی ها، تشویق و حمایت از کرسی های موفق، معطوف نمودن برنامه کرسی ها به ارتقای کیفیت و نشاط در محیط دانشگاه، آسیب شناسی و پایش مستمر پس از اجرای کرسی ها و رعایت مقتضیات محیطی و محلی در برگزاری کرسی ها از دیگر راهبردهای ابلاغی وزیر علوم به دانشگاهها در زمینه برگزاری کرسی های آزاد اندیشی است.
سه الزام برای نحوه ارائه دیدگاهها در کرسی های آزاد اندیشی
وزیر علوم، تحقیقات و فناوری سه الزام برای ارائه دیدگاهها در کرسی های آزاد اندیشی را به دانشگاهها ابلاغ کرد که شامل ارائه مطالب در چارچوب منافع ملی و مصالح عمومی، تاکید بر طرح موضوعات با ملاحظه وحدت و همدلی قومیت ها و مذاهب و رعایت مبانی، آداب و اصول اخلاق اسلامی با تاکید بر حفظ صداقت و ارائه اطلاعات مستند می شود.
چه کسانی می توانند درخواست برگزاری کرسی دهند؟
به گزارش مهر، هر کدام از تشکلها و گروههای قانونی دانشجویی در چارچوب اساسنامه خود یا سه نفر از دانشگاهیان یا هر یک از اعضای شورای فرهنگی یا هیئت کرسی های آزاد اندیشی در دانشگاه می توانند درخواست تشکیل کرسی آزاد اندیشی را به دبیرخانه این هیئت ارائه کنند. متقاضی برگزاری کرسی های آزاد اندیشی باید همزمان با ارائه درخواست نسبت به معرفی حداقل سه منتقد اقدام کند.
در صورتی که درخواست کنندگان برگزاری کرسی آزاد اندیشی نسبت به معرفی 3 نفر منتقد اقدام نکنند، هیئت کرسی های آزاد اندیشی در دانشگاه موظف است ظرف یک روز کاری نسبت به فراخوان برای ثبت نام منتقدین اقدام کنند.
در صورت ثبت نام حداقل 3 نفر منتقد در مدت 7 روز کاری، موضوع ظرف مدت 5 روز کاری به منظور تشکیل جلسه و اعلام کتبی نتیجه در دستور کار جلسه هیئت کرسی های آزاد اندیشی در دانشگاه قرار می گیرد و در صورت عدم ثبت نام حداقل سه منتقد در مهلت تعیین شده، موضوع از دستور کار هیئت کرسی های آزاد اندیشی دانشگاه خارج می شود.
مراجع رسیدگی کننده به اعتراضات در خصوص کرسی های آزاد اندیشی
شورای فرهنگی دانشگاه به عنوان اولین مرجع رسیدگی کننده به اعتراضات نسبت به رأی هیئت کرسی های آزاد اندیشی در دانشگاه پیش بینی شده است که فرد معترض ظرف مدت 2 هفته از تاریخ ابلاغ رأی می تواند اعتراض کتبی خود را به دبیرخانه شورای فرهنگی دانشگاه ارائه دهد و شورای فرهنگی دانشگاه نیز موظف است ظرف 2 هفته از زمان دریافت اعتراض، موضوع را بررسی و نتیجه نهایی را به فرد معترض اعلام کند.
وزیر علوم، تحقیقات و فناوری پیش بینی کرده که هرگونه اعتراض به رأی شورای فرهنگی دانشگاه درباره کرسی های آزاد اندیشی درهیئت مرکزی کرسی های آزاد اندیشی به ریاست معاون فرهنگی و اجتماعی وزیر علوم بررسی شود که دیگر رأی این هیئت مرکزی لازم الاجرا است. این هیئت 7 نفره است و ترکیب آن تلفیقی از حضور مسئولان وزارت علوم، دانشجویان و اعضای هیئت علمی است.