دیمیتری روگزین،رئیس شورای تحقیق و پژوهش بنیاد کارنگی در مسکو در گفت‌وگویی با سایت خبری نووستی، درباره این اجلاس و آینده روابط مسکو و ناتو توضیح داده است.
- درحالی‌که آمریکا و روسیه مشغول بازسازی روابط خویش هستند، گمان می‌کنید امکان داشته باشد که رابطه روسیه با کشورهای حاصل از فروپاشی شوروی سابق نیز دستخوش تغییر شود؟ آیا ممکن است نقش روسیه و ناتو در ساختار امنیت اروپا از نو طراحی شود؟
بازسازی روابط با کشورهای حاصل از فروپاشی شوروی سابق پیش از این آغاز شده است؛ این موضوع در مورد رابطه با آمریکا نیز صدق می‌کند. امضای معاهده استارت جدید آغازگر این تغییرات نبوده بلکه از زمانی که باراک اوباما جانشین جورج بوش شد، شاهد تحولات بوده‌ایم. سیاستی که جورج بوش در پیش گرفته بود از دیدگاه مسکو روشی بود برای کوتاه کردن دست روس‌ها از کشورهای همسایه. اما تصمیم داوطلبانه اوباما در تغییر سیاست، تأثیر روسیه بر کشورهای اتحاد جماهیر شوروی را تثبیت می‌کند؛ سیاستی که تغییرات مثبتی درپی خواهد داشت.
دولت فعلی آمریکا از گسترش ناتو پیشگیری کرده و از کمک نظامی قابل توجه یا حمایت سیاسی نسنجیده از گرجستان خودداری می‌کند. همه اینها ثمره تغییر موضعی است که از آن نام بردیم.
در مورد ساختار امنیت اروپا نیز باید بگویم من اصطلاح ساختار را نمی‌پسندم زیرا هر بخش از ساختار باید روی فونداسیونی محکم و استوار بنا شود. گستردن فونداسیونی استوار مهم‌تر از همه این لفاظی‌ها درباره ساختار امنیتی است. این فونداسیون باید برپایه اعتماد بنا شود؛ چیزی که در رابطه روسیه و آمریکا هنوز مشاهده نمی‌شود.
مسکو همچنان نگران برنامه‌های بلندمدت آمریکا درباره روسیه است. از جمله می‌توان به طرح پیشنهادی دفاع موشکی اشاره کرد. همسایگان روسیه نیز کاملا مراقب نقش اثرگذار و فزاینده این کشور در منطقه هستند و نگرانی‌های آنها باید جدی گرفته شود. این دو موردی که نام برده شد، مشکلاتی هستند که اجازه نمی‌دهند برای ساختار امنیت اروپا، فونداسیونی جدید پی‌ریزی کنیم.
- نظر شما درباره مسیر جدید ناتو چیست؟ موضع و نگرش ناتو در مقابل شورای امنیت و سازمان ملل چه تغییراتی داشته است؟ رویکرد جدید که رویکرد جامع comprehensive approach نام گرفته تا چه اندازه توانسته به فروکش کردن منازعات ناتو و سازمان ملل کمک کند؟
به‌نظرم ناتو تلاش می‌کند در جهانی که به سرعت در حال تغییر است، جایگاه خود را بیابد و به اعضایش اطمینان دهد که هنوز هم باید با یکدیگر متحد باشند. در شرایط کنونی که کشورهای اروپای غربی حمایت خود از عملیات ناتو در افغانستان را کم کرده‌اند، ممکن است اعتماد ناتو نیز کاهش یافته باشد، بنابراین اولویت نخست ناتو این است که نقش تازه‌ای برای خود پیدا کند. طبق گفته اندرس فوگ راسموسن، دبیرکل ناتو، اولویت دوم این سازمان، بهبود روابط با روسیه است.
موضع ناتو در برابر شورای امنیت سازمان ملل متحد نیز تا حد زیادی توسط حق وتوی روسیه و چین، شکل می‌گیرد. گمان نمی‌کنم در این زمینه چیزی تغییر کرده باشد. اگر نیازی به تغییر باشد ناتو بیش از هر زمان دیگری آمادگی دارد که براساس تصمیمات اعضای پیشروی خود عمل کند. البته باید گفت که اگر زمانی مناقشه‌ای رخ دهد و جدالی بین‌المللی درگیرد، ناتو منتظر اجازه سازمان ملل نخواهد ماند و حق وتوی چین و روسیه را نیز ندیده خواهد گرفت.
- در مورد نقش شورای روسیه- ناتو به‌عنوان ابزاری بنیادین برای همکاری و حفاظی برای امنیت اروپا و جهان، چه عقیده‌ای دارید؟
فکر نمی‌کنم این شورا، حفاظی برای امنیت جهانی باشد اما نقشی جهانی ایفا می‌کند. در مورد امنیت اروپا هم باید بگویم با درنظر گرفتن افزایش بی‌اعتمادی میان کشورها، شورای روسیه - ناتو نمی‌تواند منعکس‌کننده مسائل همه کشورهای اروپایی باشد که دارای مناطق حساس هستند.
به بیان دیگر همانطور که روسیه از کاهش امنیت در روابطش با ناتو و آمریکا رنج می‌برد، امنیت روابط کشورهای کوچک‌تر اروپای شرقی با روسیه نیز رو به افول گذاشته است، بنابراین در شرایط کنونی باید اعتماد بیشتری وجود داشته باشد.
- چالش‌های جدید در سطح اروپا و جهان به ابزاری تازه و مؤثر نیاز دارد که با این تهدید‌ها مقابله کند. چه شکلی از روابط و همکاری‌ها میان روسیه و ناتو می‌تواند به‌نحوی مؤثر منازعات کشورهای شوروی سابق بر سر قلمرو را پایان دهد و راه حلی در پی داشته باشد؟
همکاری برای حضور صلح‌آمیز در مناطقی که حوزه مشترک منافع دو‌طرف است، می‌تواند نقطه شروع همکاری راستین باشد. تلاش‌های مشترک روسیه و اتحادیه اروپا یا روسیه و ناتو برای میانجی‌گری در مناقشات خاص منطقه می‌تواند به اعتمادسازی دوجانبه منتهی شود؛ اعتماد متقابلی که پایه و اساس هر رابطه‌ای است. پروژه‌های مشترک اثرگذار می‌تواند روابط ما را وارد مرحله جدیدی کند. پیش از این شاهد اینگونه همکاری‌های سودمند بوده‌ایم ؛ یعنی همان همکاری روسیه و ناتو در افغانستان. در مواجهه با سایر مشکلات نیز باید از همین تلاش‌ها بهره برد.
- کدام یک از استراتژی‌های روسیه در مورد ناتو درست و به‌جاست؟
در استراتژی ما 2 نکته قابل توجه وجود دارد: اول صلح در اروپاست زیرا با وجود همه شعارها در مورد همکاری‌های استراتژیک، چیزی نمانده بود که 2سال پیش آمریکا و روسیه بر سر دریای سیاه وارد جنگ شوند و احتمال داشت در منطقه شاهد جنگ باشیم. صلح در منطقه تنها به واسطه تلاش‌های سیاسی و مذاکرات میان ناتو و روسیه تضمین می‌شود.
نکته دوم این است که ناتو می‌تواند در بازسازی ارتش روسیه نقش داشته باشد. برای مدرنیزه کردن ارتش روسیه علاوه بر بهینه‌سازی و تقویت قوای تسلیحاتی باید ذهن افراد را نیز از کلیشه‌های ستیزه‌جویانه قدیمی پاک کرد. ناتو می‌تواند به این موضوع کمک کند. عملیات نظامی مشترک برای مقابله با دزدی دریایی و سایر خطرات، همکاری‌های روسیه و ناتو را گسترش خواهد داد.
به هر حال گمان می‌کنم مسئله دفاع موشکی می‌تواند کمک قابل توجهی بکند به اینکه ذهنیت‌های خصمانه غرب نسبت به روسیه تغییر کند و به نوعی به همکاری حقیقی منجر شود. در آن صورت دیگر جایی برای نگرانی کشورهای همسایه باقی نمی‌ماند.
- امکان دارد در میان مدت، روسیه به یک عضو تمام عیار ناتو تبدیل شود؟
انتظار ندارم روسیه به ناتو ملحق شود. اولا پیوستن به ناتو برای روسیه به منزله از دست‌دادن استقلال استراتژیک‌اش است. در ثانی عضویت در ناتو، خطر افزایش تنش‌ها با چین و مواجهه با این کشور را دربردارد. در شرایط کنونی روسیه قصد ندارد به چنین ریسک بالایی دست بزند و در مسیر برخورد با چینی‌ها قرار بگیرد.