پسرک
برای بالارفتن از درخت
هنوز خیلی کوچک است...
سه سطری که در بالا خواندید، یک هایکو نیست. احتمالاً خیلی از شما با «هایکو» آشنایید؛ به‌خصوص اگر در این سال‌ها ستون شعر دوچرخه را خوانده باشید، حتماً به نمونه‌هایی از این نوع شعر برخورده‌اید.
هایکو، نوعی شعر ژاپنی است که هفده هجا دارد و در سه سطر نوشته می‌شود. اولین هایکوهای دنیا به زبان ژاپنی سروده شدند و مجموعه‌هایی از این نوع شعر نیز به زبان فارسی ترجمه و منتشر شده‌اند.
البته بعدها شاعرانی از کشورها و به زبان‌های دیگر نیز از این قالب شعری استقبال کردند. اما همان‌طور که گفتم، سه سطری که در ابتدای این یادداشت خواندید، هایکو نیست؛ سطرهای آغازین شعری در قالب آزاد به نام «افسوس» است که «کیمورا نوبوکو» سروده است:
پسرک
برای بالارفتن از درخت
هنوز خیلی کوچک است
شاخه‌های بالایی درخت پر است
از خرمالوهای سرخ و درشت
پرنده‌ها نوک می‌زنند
و اگر هرچه زودتر
خرمالوها چیده نشوند،
پرنده‌ها آنها را می‌خورند
افسوس!
پسرک برای بالارفتن از درخت
هنوز خیلی کوچک است
هنوز هم تا حرف از هایکو به میان می‌آید، همه یاد ژاپن می‌افتند. اما خوب است بدانید که هایکو تنها یکی از انواع مختلف شعر ژاپنی است. ژاپنی‌ها درست مثل خود ما در قالب‌های دیگر هم شعر سروده‌اند. نمونه‌اش شعر بالا که از کتاب «برگی در سایه» برایتان نقل کردم؛ کتابی که منتخب سروده‌های
سی و یک شاعر ژاپنی را در خود جای داده است. بهنام جاهدزاده، مترجم این مجموعه دربارۀ شعرهای این کتاب چنین توضیح داده:
«بیشتر این مجموعه ترجمه‌ای است از کتاب شعرهای مشهور ژاپن که مستقیماً از ژاپنی به فارسی برگردانده‌ام. غیر از شعرهای این کتاب، شعرهای دیگری را نیز به انتخاب خودم ترجمه کرده و به آن افزوده‌ام. در مجموعۀ حاضر سعی شده است اشعار مختلفی از شاعران مختلف با سبک و سیاق متفاوت آنها معرفی شود تا علاقه‌مندان به شعر ژاپنی ضمن لذت‌بردن از این اشعار، کمابیش با ذوق و شوق شاعران مختلف آشنا شوند.»
در این کرۀ خاکی
اولین‌بار چه‌کسی گریست
بر مرگ عزیزش...
«برگی در سایه» برای یک گروه سنی خاص منتشر نشده، اما نوجوانان هم می‌توانند مخاطب بعضی از شعرهایش باشند. بخش قابل‌توجهی از شعرهای این کتاب را سروده‌های لطیف و صمیمی تشکیل می‌دهد. زبان ساده و عدم پیچیدگی شعرها موجب شده آدم‌هایی با سن و سواد متفاوت از خواندن شعرها لذت ببرند. مثل شعر «تعجب» سرودۀ «کاته کو میسوزو» که آن را در ادامه می‌خوانید:
من از تعجب شاخ درمی‌آورم
وقتی می‌بینم که از ابر سیاه
باران سفید می‌بارد
من از تعجب شاخ درمی‌آورم
وقتی که می‌بینم کرم ابریشم
برگ سبز توت را می‌خورد
ولی پیله‌اش سفید می‌شود
من از تعجب شاخ درمی‌آورم
وقتی که می‌بینم گل سوسنبی‌دخالت کسی
می‌شکفد
من از تعجب شاخ درمی‌آورم
وقتی از هرکه می‌پرسم، می‌خندد
و می‌گوید این که طبیعی است.
* برگی در سایه
* منتخب شعر نوی معاصر ژاپن
* ترجمۀ بهنام جاهدزاده
* نشر دیبایه
* 1700 تومان