پای تردید را وسط بکشید!

به این معنا که وقتی با علم و دانش سروکار داشته باشید، نمی‏توانید به راحتی از اطمینان صحبت کنید و باید با انجام آزمایش‏های زیاد و تحقیقات گسترده، موضوع را بررسی کنید و به قطعیت برسید.

در واقع با پیشرفت دانش، فن‏آوری و مشاهدات جدید، برخی از دانسته‏های قبلی رد می‏شوند و بعضی دیگر همچنان پا برجا می‏مانند. اما آیا تا به حال فکر کرده‏اید که این موضوع چه ارزشی دارد و چه‏طور باید به آن نگاه کرد؟

لورین رمر* یکی از دانشمندان سازمان فضایی ناسا، در گفت‏و‏گوی کوتاهی این موضوع را بیشتر توضیح می‏دهد:

• شک و تردید در تحقیقات علمی به چه معناست و چقدر اهمیت دارد؟

چیزی که باید به آن توجه کنیم این است که در تحقیقات علمی، ما به ندرت با یقین و اطمینانِ مطلق مواجه می‏شویم. ما به عنوان دانشمند این عدم قطعیت را می‏پذیریم و در عین حال با انجام آزمایش‏های متعدد و تحقیقات، به سمت کسب اطمینان پیش می‏رویم و به تدریج از شک و تردیدهای ما کاسته می‏شود. این خیلی مهم است که ما فرق بین کشف و تجزیه و تحلیل‏های علمی را بدانیم. اجازه دهید که یکی از تجربه‏های خودم را برای روشن شدن موضوع تعریف کنم. وقتی که من به کار تحقیق مشغول شدم، هفته‏ای یک بار می‏بایست با راهنمایم صحبت می‏کردم و درباره مقالاتی که خوانده بودم، با او حرف می‏زدم. یک بار که مشغول صحبت درباره گرمایش زمین بودیم، او به من چیزی گفت و من سرم را به نشانه تأیید تکان دادم. سپس رو به من کرد و گفت: «قرار نیست تو با هر چیزی که من می‏گویم موافقت کنی و آن را تأیید کنی!»

ما تا وقتی که در مدرسه هستیم، درباره قوانین و موضوع‌های اثبات شده می‏خوانیم، اما بعد از این که وارد دانشگاه شدیم، باید یاد بگیریم که بحث کنیم، بپرسیم و از زوایای مختلف به موضوع نگاه کنیم.

• دانش‏آموزان چه طور می‏توانند عدم قطعیت را در آزمایش‏های علمی‏ای که در مدرسه انجام می‏دهند، تجربه کنند؟

یک بار من در نمایشگاه علمی یک مدرسه شرکت کردم. دختری را دیدم که درباره چگالی مایعات خیلی تحقیق کرده بود که در نوع خودش خوب بود. روی میز او یک ظرف بزرگ با انواع مایعات و یک وسیله اندازه‏گیری قرار داشت. من خیلی تعجب کردم که چرا فقط یک وسیله برای اندازه‏گیری چگالی وجود دارد. در واقع آن دختر متوجه نشده بود که وظیفه اصلی علم چیست؛ این که باید موضوعی را بارها و بارها و به شیوه‏های مختلف تجربه کند تا ببینید چه نتایجی به دست می‏آید که اگر این اتفاق بیفتد، آن وقت پای تردید و نبودن اطمینان به وسط می‏آید و وظیفه اصلی علم کشف حقیقت است.

• به نظر شما چه ویژگی‏هایی برای تبدیل شدن به یک دانشمند و محقق خوب لازم است؟

در گروهی که ما کار می‏کنیم، افراد بسیار زیادی وجود دارند که در رشته‏های مختلف، با فرهنگ و شخصیت‏های مختلفی هستند. این تفاوت‏ها به ما خیلی کمک می‏کند که پیشرفت کنیم. مثلاً بعضی از ما بسیار خلاق و کنجکاو هستیم در حالی که برخی دیگر روی شواهد موجود و آزمایش‏ها متمرکز هستند. بنابراین خیلی سخت است که بخواهم ویژگی شخصیتی خاصی را نام ببریم. مهم‏ترین چیز این است که همه ما عاشق علم و یادگیری هستیم و برای یک هدف کار می‏کنیم.

* لورین رمر، دانشمند و محقق امریکایی سازمان فضایی ناساست. کارشناسی خود را در رشته علوم جوی در سال 1980 گرفت و سپس دوره کارشناسی ارشد را در رشته اقیانوس‏شناسی گذراند. او در سال 1993 دکترای خود را در علوم جوی از دانشگاه کالیفرنیا گرفت و تحقیقات زیادی درباره ذرات معلق جوی، تغییرات آب و هوا، کیفیت هوا، تأثیرات ابرها و... به انجام رسانده است.