اما آنانی که در مرکز این رویدادها قرار می‌گیرند به این زودی‌ها اتفاقی را که برایشان افتاده است، فراموش نمی‌کنند. شاید شنیدن خبر زلزله‌های استان کرمان برای ما تکراری شده باشد، شاید دیدن تصاویر رودخانه‌ای گل آلود و خروشان که
هر چه را سر راهش قرار دارد با خود می‌برد برای ما معنایی نداشته باشد، ولی بیش از 20 هزار خانواده در نقاط مختلف استان کرمان بر اثر همین سیل، بی‌خانمان شدند، مزارع خود را غرق آب دیدند یا وسایل زندگی خود را در چنگال سیلی خروشان مشاهده کردند که آمد و رفت و چیزی برای آنان برجا نگذاشت. درباره بلایای طبیعی 2 ماه گذشته استان کرمان با محمد جواد کامیاب، معاون عمرانی استاندار و جانشین استاندار در شورای مدیریت بحران استان گفت‌وگو کردیم.
- خسارت‌هایی که در 2 ماه گذشته بر اثر سیل، طوفان، شن و زلزله به مناطق مختلف استان کرمان وارد شد، چه مقدار بود و چه بخشی از ساکنان این استان را تحت‌تأثیر قرار داد؟
استان کرمان در منطقه‌ای قرار گرفته است که در آن 18 گسل فعال قرار دارد و هر روز 2 یا 3 زلزله در استان اتفاق می‌افتد. براساس آخرین آمار از ابتدای امسال تا امروز (26 بهمن) شاهد 648 زلزله با قدرت بیش از 3 ریشتر در استان بوده‌ایم. به همین دلیل همیشه باید آمادگی داشته باشیم تا با حوادث گوناگون مواجه شویم و کمترین میزان خسارت به مردم وارد شود. یکی از راه‌های کسب این آمادگی، پیشگیری است یعنی منتظر ننشینیم تا وقتی حادثه‌ای اتفاق افتاد به‌دنبال چاره کار باشیم. برای دست یافتن به این هدف از سال 86 نوسازی و بهسازی 120 هزار واحد مسکونی روستایی آغاز شد که پیشرفتی در حدود 65 درصد داشت. کانون زلزله 29 آذر امسال در مناطق کم‌جمعیت بود. به همین دلیل وقتی آن را با زلزله بم مقایسه می‌کنیم، متوجه می‌شویم تلفات و خسارت بسیار اندکی داشت. البته اگر همین زلزله در مناطق پرجمعیت‌تر اتفاق می‌افتاد، وضع کاملا فرق می‌کرد. بعد از آن در 13 بهمن نیز در همان مناطق زلزله‌زده ،سیل اتفاق افتاد. در این سیل 14 شهرستان و 481 روستا و بخش با آبگرفتگی مواجه شدند؛ یعنی از شهر انار و شهر بابک که در شمالی‌ترین قسمت استان قرار دارند تا جنوبی‌ترین نقطه که رودبار نام دارد. البته شدت سیل در رودبار، ریگان و فهرج بیشتر بود.
- مدیرعامل هلال احمر استان در نخستین روزهای پس از سیل اعلام کرد بیش از 7 هزار خانواده روستایی آسیب دیده‌اند؛ آیا این آمار با برآوردهای بعدی شما تغییر کرده است؟
12 هزار و 164 واحد مسکونی روستایی و 9 هزار و 176 واحد مسکونی شهری در این سیل خسارت دیدند. اگر بخواهیم این واحدهای مسکونی در آینده آسیب کمتری از حوادث طبیعی ببینند باید طرح بازسازی و بهسازی را ادامه دهیم. اما ساکنان مناطق حادثه‌دیده استان به‌دلیل فقر مالی پا پیش نمی‌گذارند و برای دریافت وام‌هایی که دولت برای آنان در نظر گرفته است، اقدام نمی‌کنند چون نگران ناتوانی در بازپرداخت آن هستند.
- منظور شما همان وام‌های 10 میلیون تومانی است؟
بله، وام‌های 10 میلیون تومانی که مدت بازپرداخت آن 10 تا 15 سال است با 4درصد سود. چیزی که می‌تواند مردم را برای دریافت تسهیلات و بازسازی خانه‌هایشان تشویق کند، پرداخت وام‌های بلاعوضی است که در چنین حوادثی در اختیار آسیب‌دیدگان قرار می‌گیرد. مبلغ این وام بلاعوض بین یک تا 2 میلیون تومان است، اما مردم محلی از آن استقبال می‌کنند. من به یقین می‌گویم این به نفع دولت است که بین یک تا 2 میلیون تومان را به شکل بلاعوض به مردم بدهد تا خانه‌های خود را بهسازی کنند و دیگر بر اثر حوادث بعدی جان و مال خود را از دست ندهند. چون جبران آن خسارت‌ها هزینه بسیار سنگین‌تری دارد.
- براساس آماری که اعلام کردید بیش از 20 هزار واحد مسکونی بر اثر این سیل آسیب دیده‌اند یعنی اگر به آنان وام بلاعوض داده شود، برای دولت حدود 20 میلیارد تومان هزینه دارد؟
اگر همان سقف وام را که 2 میلیون تومان است در نظر بگیریم به بودجه‌ای حدود 40 میلیارد تومان نیاز داریم. توجه کنید که در بازسازی بم نزدیک به 1500 میلیارد تومان هزینه کردیم که تازه به اینجا رسیدیم. به همین دلیل فکر می‌کنم بهتر است این 2 میلیون تومان را به شکل تشویقی به مردم بدهیم تا آنان با انجام بازسازی، جان و مال خود را حفظ کنند. البته دولت در زلزله بردسیر 4/5میلیارد تومان کمک بلاعوض کرد و درخواست ما از دولت این است که برای حوادث اخیر استان هم کمک بلاعوض در نظر بگیرد . چون اشخاصی که هنوز برای دریافت وام اقدام نکرده‌اند همان کسانی هستند که حتی توان مالی بازپرداخت وام کم‌بهره و بلندمدت را هم ندارند. استاندار هم نامه‌ای در این باره ارسال کرده است که در دستور کار وزارت کشور قرار دارد.
- از خسارت‌های مالی سیل که به خانه‌ها، مزارع، باغ‌ها و راه‌ها وارد کرد، برآوردی وجود دارد؟
برآورد اولیه داریم، اما برا ی تعیین خسارت کلی باید همکاران بیمه و بنیاد مسکن به منطقه بروند و تمام خسارت‌ها را به شکل ریز و دقیق محاسبه کنند. خسارت کلی این سیل براساس برآورد اولیه حدود 100 تا150میلیارد تومان است که بخشی از این مبلغ را دولت می‌پردازد و بخشی دیگر را باید خود مردم از طریق بیمه پیگیری کنند.
- شبکه بیمه در روستاها آن‌قدر گسترده شده است که ساکنان از این راه خسارت خود را جبران کنند؟
این مشکل هم باز برمی‌گردد به ناتوانی مالی مردم. املاک و زمین‌های بسیاری از آنان بیمه نشده است، دولت هم نمی‌تواند خسارت آنان را بدهد.
- مشخص است چند درصد از باغ‌ها یا منازل روستایی از پوشش بیمه برخوردار است؟
آمار دقیقی نداریم، اما می‌دانیم که خیلی‌ها بیمه نیستند.
- استانداری کرمان پس از وقوع این سیل چه کارهایی انجام داد؟
نخستین کار این بود که گروه‌های امدادی هلال احمر به منطقه اعزام شدند. در مرحله اول نجات جان مردم و اسکان اضطراری آنان برای ما اولویت دارد و در مرحله بعد، اقدامات درازمدت و بازسازی آغاز می‌شود.در این سیل 1180 تخته چادر، 657 تختهموکت، 5 هزار تخته پتو، 11هزار و 300کیلو برنج، 3469کیلو روغن، 17هزار و 800 قوطی کنسرو و هزار کیلو قند و شکر بین خانواده‌هایی که از سیل خسارت جدی دیدند و امکاناتی در اختیار نداشتند، توزیع شد.
- مردم منطقه از شیوه امدادرسانی راضی نبودند و گلایه داشتند. برای نمونه در شهر ریگان خانواده‌ها می‌گفتند که تا نیروهای هلال احمر برسند و کمکی بکنند خود مردم دست به کار شده‌اند و به هم کمک کرده‌اند که از سیل جان سالم به در ببرند. درباره شیوه توزیع کمک‌هایی مثل پتو و چادر هم انتقاد داشتند و می‌گفتند که به یک خانواده 10 نفری فقط 2 پتو داده شده است. گویا اقلام مصرفی توزیع شده هم جوابگوی نیاز آنان نبود، در حالی که حتی تا 10 روز بعد از سیل، هنوز تمام وسایل زندگی مردم روستاها زیر گل قرار داشت.
وقتی حادثه‌ای به این وسعت اتفاق می‌افتد، نمی‌توانیم ادعا کنیم همه را به شکل کامل زیر پوشش قرار داده‌ایم. در این مواقع ولعی در منطقه به‌وجود می‌آید و همه می‌خواهند از امکاناتی که به‌صورت رایگان توزیع می‌شود، استفاده کنند. مثلا در همین منطقه ریگان 3 هزار درخواست برای چادر وجود داشت. ما نمی‌توانیم 3 هزار چادر که هر یک از آنها برای دولت 300 هزار تومان هزینه دارد، تامین کنیم و طبیعی است که تعدادی هم ناراضی می‌شوند. کارشناسان هلال احمر در گروه‌های مختلف به بررسی می‌پردازند و کمک‌ها را به افرادی می‌دهند که واقعا نیاز دارند. اگر بخواهیم این گلایه‌ها وجود نداشته باشد باید 3 هزار چادر را بدون حساب و کتاب توزیع کنیم که تازه گمان می‌کنم اگر این کار انجام شود باز هم گله‌مندی‌ها وجود خواهد داشت.
- مدیرعامل هلال احمر استان کرمان اعلام کرد در جریان کمک رسانی به سیل‌زدگان، 142 امدادگر مشغول فعالیت بودند. به‌نظر می‌رسد این تعداد در برابر رقمی که شما از تعداد خانواده‌های آسیب دیده (20 هزار) اعلام کردید، خیلی کم باشد. یعنی به هر روستا حتی یک امدادگر نمی‌رسد. فکر نمی‌کنید تعداد امدادگران هلال احمر کم است؟
امدادگران در استان پراکنده‌اند. کرمان، پهناورترین استان کشور است و وقتی حادثه‌ای مثل سیل در سراسر استان روی می‌دهد، طبیعی است که عملکرد امدادگران هم کمی کند می‌شود. با این حال نشنیدم که مسئول هلال احمر استان بگوید در جایی نیرو ندارد بلکه شکل جابه‌جایی نیروها برایش مقدور نبود، یعنی نمی‌توانست مثلا از سیرجان، نیروهای خود را به رفسنجان بفرستد. این سیل برای ما تجربه‌ای بود تا نیروها را به شکلی در استان تقسیم کنیم که امکان جابه‌جایی آنان وجود داشته باشد.
- شما درباره خانه‌هایی که در چند سال گذشته با وام‌های دولتی بهسازی شد توضیحاتی دادید. اما بر اثر سیل اخیر برخی از این خانه‌ها هم آسیب دیدند و آب به آسانی وارد آنها شد.
نباید این طرز فکر را داشته باشیم که خانه‌ها را روی کرسی بسازیم تا سیل به آنها آسیب نزند، بلکه باید به شکلی عمل کنیم که جلوی سیل گرفته شود. برای مقابله با سیل هم مثل زلزله باید کارهای پیشگیرانه انجام شود و بودجه‌ای به آن اختصاص پیدا کند. در ساخت خانه‌ها باید براساس کد ارتفاعی کار انجام شود که در طرح هادی روستاها این نکات در نظر گرفته شده است.
- یعنی در زمان ساخت خانه‌ها به این نکات توجه نمی‌شود؟
این کارها باید در طرح هادی و طرح جامع در نظر گرفته شود که به‌نظر می‌رسد هنوز در این بخش ضعف‌هایی وجود دارد.