با این وجود بسیاری از مصرف‌کنندگان با انتقاد از کیفیت و قیمت کالاهای عرضه شده در این مراکز و مشکلات ناشی از این شیوه خرید اینگونه اقدامات را برای رفع مشکلات نظام توزیع چندان کارآمد قلمداد نمی‌کنند. در واقع برپایی نمایشگاه‌های عرضه مستقیم کالا و اجرای طرح فروش فوق‌العاده برای تأمین پوشاک شب عید، عرضه محدود کالاهای اساسی و ذخیره‌سازی و عرضه مواد پروتئینی و میوه و مرکبات عمده‌ترین محورهای طرح تنظیم بازار شب عید است. در نوروز 90 این اقدامات در حالی صورت گرفت که بازار متأثر از اجرای قانون هدفمندکردن یارانه‌ها با انتظارات تورمی مواجه بود و از سوی دیگر رویکرد مصرف‌کنندگان به بازار شب عید امسال با سال‌های گذشته متفاوت بود چرا که با اجرای این قانون مردم با حساب‌گری بیشتری نسبت به تأمین مایحتاج شب عید خود اقدام کردند.
شب عید امسال، آزمون دیگری برای راستی‌آزمایی تعامل اصناف و اتحادیه‌های تولیدی و توزیعی از یک سو و مسئولان تنظیم بازار بود به‌نحوی که مطابق سنوات گذشته، امسال نیز وزارت بازرگانی تشکل‌های صنفی را محور اصلی اجرای طرح‌های تنظیم بازار شب عید قلمداد کرد. با این وجود امسال بسیاری از اتحادیه‌های صنفی متأثر از اصلاح نرخ حامل‌های انرژی و افزایش هزینه تمام شده تولید در حالی در طرح تنظیم بازار شب عید مشارکت کردند که نیم‌نگاهی به درخواست افزایش قیمت یا جبران افزایش هزینه تولید توسط دولت داشتند. شاید بتوان حداقل تأثیر این نگرش را در کم و کیف کالاهای عرضه شده در نمایشگاه‌های عرضه مستقیم کالا یا نوسان شدید قیمت برخی اقلام خوراکی، میوه و مرکبات و مواد پروتئینی مشاهده کرد چرا که امسال نیز همانند سال‌های گذشته کیفیت و قیمت کالاهای عرضه‌شده در این مراکز نه تنها خواسته مصرف‌کنندگان را تأمین نکرد بلکه بسیاری از بازدید‌کنندگان از این نمایشگاه‌ها، کیفیت و قیمت اجناس ارائه شده در این نمایشگاه‌ها را در مقایسه با سال‌های گذشته نامطلوب ارزیابی کردند.
از نمایشگاه بهاره تا فروش فوق‌العاده
در نوروز90 نیز مسئولان با برپایی حدود 400نمایشگاه فروش بهاره در سراسر کشور که سهم شهر تهران از این نمایشگاه‌ها 6 مرکز بود نسبت به عرضه مستقیم کالا از 10 تا 21 اسفند ماه 89 اقدام کردند. در این نمایشگاه‌ها که محلی برای عرضه پوشاک، کیف و کفش، آجیل و خشکبار و تاحدودی مواد‌پروتئینی و برخی کالاهای اساسی بود تشکل‌های صنفی تلاش کردند تا مایحتاج مورد نیاز مردم را با قیمت‌هایی بین 10تا30درصدپایین‌تر از نرخ سطح شهر تأمین کنند اما با وجود همه اقدامات انجام شده و وعده‌های کنترل قیمت و کیفیت محصولات عرضه شده، بسیاری از مصرف‌کنندگان این شیوه عرضه را در تأمین مایحتاج شب عید ناکارآمد قلمداد کردند. گرچه عرضه پوشاک خارجی در این نمایشگاه‌ها ممنوع اعلام شده بود اما بسیاری از کالاهای چینی با تغییر مارک و آرم توسط عرضه‌کنندگان پوشاک با قیمت و کیفیتی نه چندان مناسب به مشتریان عرضه شد به‌نحوی که برخی بازدید‌کنندگان از این نمایشگاه‌ها، نمایشگاه سال88 را نسبت به سال89 بهتر ارزیابی اعلام می‌کردند؛ دریغ از پارسال.
با این وجود قاسم نودهفراهانی در مورد کیفیت کالاهای عرضه شده در این نمایشگاه‌ها گفت: برای عرضه کالاهای با کیفیت از ابتدا واحدهای صنفی متقاضی مشارکت در این طرح ملزم به ارائه کالاهای قابل عرضه در این نمایشگاه‌ها شده و کمیته‌های کارشناسی نسبت به تعیین کیفیت و قیمت کالاهای مذکور اقدام کردند. کالاها پس از پلمب و قیمت‌گذاری در اختیار صاحب غرفه قرار گرفت تا در معرض دید مشتریان قرار گرفته و آنها با‌توجه به این نمونه کالا نسبت به خرید اقدام کنند.
قاسم نوده فراهانی در زمینه قیمت کالاهای عرضه شده در نمایشگاه‌های فروش بهاره نیز گفت: در این نمایشگاه‌ها، کالاها 10 تا 15درصد زیر قیمت سطح شهر به مردم عرضه شد و دلیل اینکه واحدهای صنفی با وجود افزایش قیمت تمام شده تولید قادر به ارائه چنین تخفیفی شدند نیز آن بود که در این مراکز فروش کالا بیشتر بوده و خریدها نیز نقدی انجام می‌شود. با این شرایط عدم‌تخفیف و رواج چانه‌زنی در نمایشگاه‌های عرضه مستقیم کالا تخلف محسوب شده و بازرسان ملزم به برخورد با آن شدند.
وی در مورد عرضه کالاهای چینی به نام کالای ایرانی در این نمایشگاه‌ها نیز تصریح کرد: بازرسان ملزم به ممانعت از عرضه کالاهای چینی شده بودند چرا که کالاهای چینی اصلا در کمیته‌ها نرخ‌گذاری نشده بود، عرضه این کالاها تخلف بوده و درصورت مشاهده با واحد صنفی عرضه‌کننده برخورد می‌شد.
علاوه بر مشکلات قیمت و کیفیت بسیاری از مراجعه‌کنندگان به نمایشگاه‌های فروش بهاره از امکانات نامناسب برگزاری نمایشگاه گلایه داشتند. نبود وسایل ایاب و ذهاب مناسب و مشکلات ترافیکی، مشکلات سیستم تهویه در سالن‌ها، خراب شدن برخی کالاها به‌دلیل بارندگی و رطوبت هوا، نبود سرویس‌های بهداشتی مناسب و محلی برای استراحت بازدید‌کنندگان و عرضه مواد غذایی با حداقل استانداردهای بهداشتی از جمله گلایه‌های مردم بود؛ موضوعی که رئیس شورای اصناف در مورد آن گفت: باید امکانات مناسب‌تری فراهم شود اما در حد توان تلاش کرده‌ایم تا محلی مناسب برای عرضه کالا فراهم کنیم. اجرای طرح فروش فوق‌العاده شیوه دیگری برای تنظیم بازار شب عید است که به گفته قاسم نودهفراهانی بسیاری از مشکلات نمایشگاه‌های فروش بهاره در زمینه امکانات رفاهی را نداشته و جایگزین مناسبی برای نمایشگاه‌های مذکور است.
با این وجود این طرح نیز به‌دلیل بالا بودن قیمت و افت نسبی کالاهای عرضه شده رضایت خریداران را فراهم نکرد چرا که بسیاری از بازدید‌کنندگان معتقد بودند واحدهای صنفی مشارکت‌کننده در این طرح تنها اجناس خاصی را که از مشتری کمتری برخوردار بوده در چارچوب طرح فروش فوق‌العاده به مردم عرضه کردند؛ موضوعی که رئیس شورای اصناف در پاسخ به آن می‌گوید: برای کنترل قیمت و عرضه کالا در این واحدها تلاش کردیم تا پوشاک مورد نیاز مردم با تخفیف‌های لازم و پس از نرخ‌گذاری در کمیته کارشناسی عرضه شود.
عرضه محدود مواد پروتئینی
در آستانه نوروز90 و افزایش قیمت برخی اقلام پروتئینی مانند مرغ و تخم‌مرغ، مسئولان تنظیم بازار از عرضه گسترده این محصولات در نمایشگاه‌های فروش بهاره یا میادین میوه و تره‌بار خبر دادند اما با وجود عرضه محدود تخم‌مرغ و مرغ این اقدام قادر به کاهش قیمت‌ها و ثبات بازار مرغ و تخم مرغ و گوشت قرمز نبود به‌نحوی که سیر صعودی قیمت تخم‌مرغ تداوم یافت و به شانه‌ای 5 هزار و 700تومان در فروشگاه‌های سطح شهر رسید. از سوی دیگر نرخ گوشت مرغ که تا نیمه نخست اسفند ماه سال89 از ثبات نسبی برخوردار بود با نزدیک‌شدن به روزهای پایانی سال روند صعودی به‌خود گرفت به‌نحوی که قیمت هر کیلو گرم گوشت مرغ به مرز 3هزار و 700تومان رسید و خبری از عرضه مرغ‌های ذخیره‌سازی‌شده برای کاهش نسبی قیمت‌ها نبود.
رئیس شورای اصناف کشور با اشاره به مشکلات تأمین تخم‌مرغ گفت: در ایام پایانی سال با کمبود تخم‌مرغ مواجه شدیم که وزارت بازرگانی با صفر کردن تعرفه واردات این محصول و افزایش واردات تلاش کرد تا تخم مرغ به نرخ کیلویی هزارو 950تومان به مردم عرضه شده و قیمت‌ها کاهش یابد اما میزان عرضه به‌نحوی نبود که قادر به تأمین نیاز همه مصرف‌کنندگان و کاهش قیمت‌ها شود؛ گرچه در جلوگیری از سیر صعودی قیمت‌ها مؤثر بود. از سوی دیگر بازار گوشت قرمز گوسفندی و گوساله که در فاصله 2ماه پایانی سال گذشته با واردات و عرضه گسترده، از ثبات نسبی برخوردار شده بود در روزهای پایانی سال نیز نابسامانی کمتری را نسبت به مرغ و تخم‌مرغ شاهد بود. گرچه عرضه این فراورده نیز در نمایشگاه‌های عرضه مستقیم کالا به میزان محدودی صورت گرفت اما عرضه گوشت منجمد در فروشگاه‌های زنجیره‌ای و عاملین فروش سطح شهر تا حدودی به تثبیت قیمت‌های بازار کمک کرد.
تنظیم بازار میوه رنگ باخت
قیمت میوه و مرکبات که در ماه‌های پایانی سال گذشته روند صعودی به‌خود گرفته و در انتظار عرضه میوه‌های ذخیره‌سازی شده و کاهش قیمت‌ها به سر می‌برد، در هفته پایانی سال89 سیر صعودی به‌خود گرفت. گرچه مسئولان از قبل افزایش قیمت سیب را ناشی از کاهش تولید قلمداد کرده و سعی کردند با تکیه بر واردات این محصول و عرضه ذخیره سیب درختی قیمت این محصول در سطح شهر را کنترل کنند اما عرضه ذخیره سیب با نرخ مصوب هزارو 500تومانی که بیانگر رشد بیش از 100درصدی قیمت آن در مقایسه با سال گذشته بود و عرضه پرتقال با نرخ هزارو 180تومانی که نسبت به سال گذشته افزایش قیمت حدود 300تومانی در هر کیلو را شاهد بود، نه تنها قادر به وارد کردن شوک لازم برای کاهش قیمت میوه و مرکبات در سطح شهر نبود بلکه این افزایش نرخ موجب شد تا دست‌اندرکاران بخش توزیع میوه نیز از سیاست‌های ذخیره‌سازی مسئولان انتقاد کنند، به‌نحوی که دبیر اتحادیه بارفروشان در نامه‌ای به رئیس شورای اصناف کشور به تشریح علل گرانی میوه پرداخت و از ناهماهنگی سیاست‌های اتخاذ شده در این حوزه انتقاد کرد.
با این شرایط عرضه چندنرخی میوه و مرکبات در سطح شهر با قیمت‌هایی به‌مراتب بیشتر از نرخ میدان مرکزی میوه و تره‌بار و میادین شهرداری تشدید شد به‌نحوی که قیمت سیب در میوه‌‌فروشی‌های سطح شهر از مرز 3هزار و 500تومان گذشت و پرتقال نیز نرخ بیش از 2هزار و 500تومان را تجربه کرد. قیمت سایر انواع میوه و سبزی نیز متأثر از مشکلات نظام عرضه و نا‌‌کارآمدی سیاست‌های تنظیم بازار، سیر صعودی به‌خود گرفت به‌نحوی که دست‌اندرکاران مجبور به تشدید بازرسی‌ها و تعیین نرخ مصوب برای برخی محصولات وارداتی مانند موز شدند و تلاش کردند با عرضه برخی دیگر از انواع میوه و مرکبات مانند کیوی و نارنگی به نرخی که تا حدودی کمتر از قیمت‌های سطح شهر بود سیر صعودی قیمت‌ها را کندتر کنند با این وجود قیمت موز نیز به مرز 2هزار تومان نزدیک شد.
در واقع می‌توان سیاست‌های تنظیم بازار میوه شب عید را هیاهوی بسیار برای هیچ قلمداد کرد چرا‌که علاوه بر تلاش مسئولان دولتی و تشکل‌های بخش خصوصی برای خرید و ذخیره‌سازی میوه و مرکبات شب عید، تعرفه واردات این محصولات نیز بر خلاف قانون مصوب مجلس مبنی بر ممنوعیت کاهش تعرفه به صفر رسید و تولید داخل را با چالش‌های جدی مواجه کرد. با این شرایط هدف اصلی سیاست‌های تنظیم بازار میوه شب عید با سیر صعودی قیمت‌ها و به‌رغم عرضه محدود سیب و پرتقال ذخیره‌سازی شده محقق نشده است.