این اجلاس برای نخستین بار در سال 2008 میلادی به میزبانی تهران برگزار شد تا پاسخی به فراخوان مجمع پارلمان‌های آسیایی (APA یا Asian Parliamentary Assembly) باشد.
در مجمع پارلمان‌های آسیایی، شهرداران آسیایی با هدف آغاز همکاریهای راهبردی میان شهرها و پارلمان‌ها در آسیا و زمینه‌سازی برای اتحاد بیشتر تصمیم به تشکیل اجلاس شهرداران آسیایی گرفتند.
از آنجا که شهرداران آسیایی معتقدند، اتحاد بیشتر در آسیا یک رؤیای دوردست سیاسی نیست و امری حتمی برای زندگی روزمره در این عصر به شمار می‌آید، این اجلاس می‌کوشد تا شرایط رسیدن به این مهم را هموارتر کند. مبارزه با حاشیه‌نشینی و فقر شهری، غنی‌کردن زندگی درونی شهر، رفع شکاف درون شهرها و کشورها، مدیریت توسعه شهری، ارتقای کیفیت زندگی شهری و... به‌عنوان مسائل اساسی به‌طور مستقیم بر دیدگاه اتحاد آسیایی از یک طرف و اولویت‌های اصلی زندگی در هر شهر بزرگ آسیایی از طرف دیگر تأکید می‌کند.
در نخستین دوره اجلاس شهرداران آسیایی که در سال 2008 میلادی به میزبانی تهران برگزار شد، تلاش شد تا اجلاس به‌طور جدی برای تحقق این دیدگاه اتحاد آسیایی که به وسیله APA هدایت می‌شود، گام‌های مثمرثمری بردارد. در این اجلاس چگونگی روابط کاری میان شهرها مورد بررسی قرار گرفت و دیدگاه‌های مختلف در کنار بهترین شیوه‌ها درباره موضوعات شهری تبادل شد.
نخستین تجربه
نخستین اجلاس شهرداران پایتخت‌ها و کلانشهرهای آسیایی به میزبانی شهرداری تهران به مدت 2روز (29 و30 آبان‌ماه) در سال 2008 میلادی در برج میلاد برگزار شد.
در این اجلاس، شهرداران، نمایندگانی از شوراهای شهر، متخصصان و کارشناسان شهری از 46 کشور آسیایی شرکت داشتند.
مجمع پارلمان‌های آسیایی چیست؟
«مجمع پارلمان‌های آسیایی» (APA یا Asian Parliamentary Assembly)، همان «انجمن پارلمان‌های آسیایی برای صلح» (AAPP). است که در نوامبر سال 2006 میلادی با حضور پارلمان‌های 19 کشور عضو و 18 کشور ناظر به یک سازمان بین‌المجالس پیشرو که با نام مجمع پارلمان‌های آسیایی شناخته می‌شود، تغییر فاز داد.
اعضای APA دست‌کم 2بار در سال برای ترویج دیدگاه انسجام بیشتر آسیا تشکیل جلسه می‌دهند.
این اعضای برای تبادل دیدگاه و نقطه‌نظرات خود در مورد «بازار مشترک انرژی آسیا»، «پیمان دوستی در آسیا»، «تنوع فرهنگی در آسیا»، «کاشت یک میلیارد درخت در آسیا و پایداری زیست‌محیطی»، «مبارزه با فساد و ترویج حکمرانی خوب» و... در نشست‌ها و جلسات سالانه شرکت می‌کنند.
در یکی از نشست‌هایAPA که در 20 نوامبر سال 2007 میلادی برگزار شد، از دولت‌های محلی، شوراهای شهر و شهرداران شهرهای مختلف آسیا خواسته شد تا اطلاعات و تجربیات خود را برای ایجاد زمینه همکاریهای بیشتر و انسجام در آسیا مبادله کنند.
اهداف مجمع شهرداران آسیایی
مجمع شهرداران آسیایی دارای اهداف و وظایف مختلفی است که از این میان می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- ترویج فرهنگ تعامل و ارتقای همکاریهای مشترک میان شهرداری‌ها
- فراهم‌کردن بستر مناسب برای توسعه متوازن و متعادل شهر و شهروند با تأکید بر کرامت انسانی شهروندان
- ایجاد همگرایی فرهنگی و اجتماعی میان شهروندان شهرهای عضو
- ارائه راهکارهایی برای مدیریت بهینه‌تر سرمایه‌گذاری برای دستیابی به توسعه شهری
بیانیه نهایی اجلاس شهرداران آسیایی با به‌پایان‌رسیدن نخستین اجلاس شهرداران آسیایی به میزبانی تهران، حاضران این اجلاس بیانیه‌ای را منتشر کردند که متن آن به شرح زیر است:
«ما شهرداران و مقامات 89شهر آسیایی که با میزبانی گرم شهر و شهرداری تهران از تاریخ 19 الی 20 نوامبر 2008 در نخستین مجمع شهرداران آسیا در تهران حضور داشتیم به نمایندگی از شهرداری‌ها و نهادهای محلی مطبوع خود به این وسیله:
1- از نقش پیشگام مجمع مجالس آسیایی در ترویج یک رویکرد جامع نسبت به همگرایی منطقه‌ای در آسیا تقدیر کرده و اعلامیه تهران آن مجمع در سال 2007 را که حکومت‌های محلی آسیایی، شوراهای شهر و شهرداران را با عنایت به ترویج همکاری و همگرایی در آسیا به تبادل اطلاعات و تجربیات تشویق می‌کند مورد توجه قرار می‌دهیم.
2- از ابتکار عمل آقای محمدباقر قالیباف، شهردار تهران برای سازماندهی مجمع شهرداران آسیا به‌عنوان یک نهاد جدید با هدف ارتقا و تسهیل بیشتر همکاری و ارتباط شبکه‌ای بین شهرداران و شهرداری‌های شهرهای مهم در سراسر آسیا استقبال می‌کنیم.
3- سهم بزرگ شهرهای آسیایی به عنوان گاهواره‌های تمدن را در پیشرفت و توسعه جامعه بشری تصدیق می‌کنیم.
4- نقش اساسی شهرها را در تحقق حکمرانی خوب، توسعه پایدار و سعادت انسانی در سطوح ملی، منطقه‌ای و جهانی مورد تأکید قرار می‌دهیم.
5- چشم‌انداز کلانشهرهای آسیا را به‌عنوان شهرهای منسجمی که از نظر تاریخی ممتاز، از حیث اقتصادی قوی، از لحاظ اجتماعی خوشبخت، از نظر فرهنگی متنوع، به لحاظ سیاسی تأثیرگذار، از دید فناوری پیشرفته و از جهت محیط فعال باشند، ترسیم می‌کنیم.
6- این نکته را که تعامل و همگرایی بیشتر بین شهرهای بزرگ آسیا، توسعه شهری و تحقق استانداردهای بالای زندگی در سراسر آسیا را تسهیل می‌کند، مورد توجه قرار می‌دهیم.
7- ظرفیت فراوان شهرهای مهم آسیایی را برای همکاری شهر با شهر در زمینه‌هایی مانند برنامه‌ریزی و مدیریت شهری، گردشگری، تجارت و سرمایه‌گذاری، انرژی، علم و فناوری، مورد عنایت قرار می‌دهیم.
8- نسبت به چالش‌های پیش روی شهرهای آسیایی از جمله روند شتابان شهرنشینی، فرسایش زیست‌محیطی، آسیب‌پذیری، هویت فرهنگی- اجتماعی، حمل‌ونقل عمومی غیرآسان، ایمنی و سلامت ناکافی، فقر و نابرابری، ناپایداری منابع مالی و بلایای طبیعی ابراز نگرانی می‌کنیم.
9- از توسعه شبکه‌های جدید بین شهرهای آسیایی به منظور تبادل اطلاعات، سازماندهی همایش‌های کارشناسی و ابتکار طرح‌های پژوهشی مشترک و برنامه‌های آموزشی با هدف کسب آمادگی برای مواجهه با چالش‌های مشترک پیش روی مدیریت شهری کارآمد در آسیا حمایت می‌کنیم.
10- از روند آگاهی فزاینده نسبت به کارایی حکومت محلی و مشارکت عمومی در پیشبرد و بهبود خدمات شهری در شهرهای بزرگ آسیا ابراز رضایت می‌کنیم.
11- عزم خود را برای حمایت از سیاست‌ها و اقداماتی که زمینه‌ساز ایفای نقش بیشتری برای مشارکت عمومی در فرایند‌های تصمیم‌گیری در مدیریت شهری است اعلام می‌کنیم.
12- اراده خود را در خصوص همکاری با سازمان‌های منطقه‌ای و بین‌المللی و همچنین سازمان‌ها و مجامع زیر منطقه‌ای در آسیا برای توسعه بیشتر، همکاری و همگرایی در سراسر این قاره ابراز می‌کنیم.
13- با این دیدگاه که ارتباطات بیشتر بین شهرهای بزرگ آسیایی ترویج شود و زمینه‌های ایجاد شهرهای مجازی به‌عنوان یک زیر ساخت مؤثر در حکمرانی خوب شهری تسهیل شود، تصمیم می‌گیریم یک درگاه اطلاعاتی روی اینترنت با پیوند همه شهرهای آسیایی ایجاد و نگهداری کنیم.
14- تصمیم می‌گیریم که در اجلاس‌های سالانه مجمع شهرداران آسیا به میزبانی یک شهر داوطلب به منظور بحث و گفت‌وگو در خصوص موضوعات مشترک مورد علاقه و هماهنگ‌کردن فعالیت‌ها در برابر چالش‌های مشترک مشارکت کنیم.
15- از ابتکار شایسته و سخاوتمندانه شهرداری تهران برای دایرکردن و میزبانی دبیرخانه مجمع شهرداران آسیا به منظور تسهیل برقراری روابط و فعالیت‌های شبکه‌ای در آینده و پیگیری و تحقق مفاد این بیانیه پایانی استقبال می‌کنیم.
دبیرخانه مجمع شهرداران آسیایی
پس از برگزاری موفق اجلاس 2008 شهرداران آسیایی در تهران، دکتر محمدباقر قالیباف، شهردار تهران در حکمی محمد خدادادی را به‌عنوان رئیس مجمع شهرداران آسیایی منصوب کرد تا فعالیت‌های این مجمع به‌طور مستمر و گسترده با توجه به بند15 بیانیه نهایی اجلاس مبنی بر دایرکردن دبیرخانه، ادامه پیدا کند.
دبیرخانه مجمع شهرداران آسیایی با استفاده از پتانسیل‌های موجود، فعالیت‌های خود را در راستای تعامل و همگرایی بیشتر شهرهای بزرگ آسیایی، توسعه شهری و تحقق استانداردهای بالای زندگی در سراسر آسیا ادامه می‌دهد.
دومین تجربه
شهر استانبول به‌عنوان دومین میزبان اجلاس شهرداران آسیایی، اول و دوم آوریل 2011، پذیرای شهرداران، نمایندگانی از شوراهای شهر، متخصصان و کارشناسان مدیریت شهری از سراسر قاره آسیا بود.
بر اساس برنامه‌ریزی‌های انجام‌شده، در مجمع عمومی این اجلاس به‌طور خاص در مورد «تأثیرات بحران جهانی اقتصاد بر موقعیت اقتصادی و شهرهای آسیایی»، بحث و گفت‌وگو شد.
این در حالی بود که موضوعاتی همچون
1- چالش‌های متداول شهرهای آسیایی
- بحران مالی و اقتصادی
- سلامت شهری
- پایداری، محیط زیست، حمل‌ونقل و... شهری
2- دیپلماسی، مراودات و همکاریهای متقابل شهری
3- دولت‌های محلی و مشارکت عمومی
به‌عنوان مباحث جانبی در قالب نشست‌های تخصصی به بحث و تبادل نظر گذاشته خواهد شد.
گفتنی است، بر اساس توافقات انجام‌شده، اجلاس شهرداران آسیایی به 3زبان‌های انگلیسی، فارسی، ترکی و عربی برگزار شد.