زیرا در کنار اخبار، گزارش‌ها و آمارهای دلگرم‌کننده، واقعیت‌هایی نیز وجود دارد که اتفاقا مردم، تلخی این واقعیت‌ها را بیشتر از شیرینی اخبار امیدوارکننده، در زندگی روزمره‌شان می‌چشند. نبود بیمارستان در برخی شهرها، کمبود پزشک متخصص، کمبود تجهیزات تشخیص طبی، توزیع نابرابر امکانات پایه‌ای مانند تخت‌های عمومی و ویژه بیمارستانی و تمرکز امکانات در مراکز استان از مشکلاتی است که مردم در گوشه و کنار کشور با آن روبه‌رو هستند. در این گزارش کوشیده‌ایم با نگاهی آماری، وضع استان کردستان را در حوزه بهداشت و درمان تشریح کنیم.
تمرکز امکانات در مراکز استان شاید از نظر عده‌ای طبیعی باشد، اما بی‌گمان خوشایند ساکنان دیگر شهرستان‌های یک استان به‌ویژه آنان که با مرکز استان فاصله دارند، نیست.
فهرست بیمارستان‌های کردستان نشان می‌دهد غیر از سروآباد در همه شهرهای استان بیمارستان دولتی وجود دارد اما صرف وجود بیمارستان به تنهایی شاخص چندان معنا‌داری برای آگاهی از میزان برخورداری یک شهر از مراکز درمانی مناسب نیست؛ وجود تناسب میان تعداد بیمارستان و تخت بیمارستانی با جمعیت هر شهر، همچنین گستره خدماتی که امکان ارائه آنها وجود دارد، از دیگر عوامل تعیین‌کننده برخورداری شهروندان کردستانی از خدمات درمانی است.
از دقت در نسبت جمعیت به تعداد تخت‌های فعال در می‌یابیم که تفاوت بزرگی میان شهرهای استان در زمینه برخورداری از تخت بیمارستانی وجود دارد. برای نمونه، در سنندج که از بهترین وضع برخوردار است، یک تخت فعال بیمارستانی به ازای هر 493/7نفر وجود دارد، در حالی که در دهگلان برای هر 2743/8 نفر یک تخت فعال بیمارستانی تدارک دیده شده است، به عبارت دیگر ساکنان سنندج 5/5برابر بیش از شهروندان دهگلان از تخت بیمارستانی برخوردارند. همچنین ساکنان سنندج نسبت به اهالی قروه که در رده دوم برخورداری از تخت بیمارستانی قرار دارند، 2برابر بیشتر تخت بیمارستانی فعال در اختیار دارند. محی‌الدین سجادی، مدیر روابط‌عمومی دانشگاه علوم‌پزشکی کردستان علت توزیع تخت‌های بیمارستانی به‌گونه‌ای که نسبت جمعیتی به ازای هر تخت در شهرهای گوناگون، متفاوت شده است، خاطرنشان می‌کند که این کار براساس نظام سطح‌بندی خدمات وزارت بهداشت صورت می‌گیرد و از ضوابط خاصی پیروی می‌کند.
از سوی دیگر برخی تجهیزات پزشکی فقط در چند شهر استان وجود دارد. برای نمونه، در شهرهای کامیاران و دیواندره دستگاه سی‌تی‌اسکن وجود ندارد و دستگاه امآرای نیز تنها در سنندج پیدا می‌شود. بنابر‌این، اگر بیماری در دیواندره نیاز به انجام آزمایش سی‌تی‌اسکن داشته باشد، باید فاصله 50کیلومتری تا بیجار یا 100کیلومتری تا سقز را طی کند. همچنین ساکنان کامیاران نیز برای انجام چنین آزمایشی باید تا سنندج که در فاصله 60کیلومتری قرار دارد، بروند.
سجادی درباره نحوه توزیع امکانات تشخیص پزشکی در استان چنین پاسخ می‌دهد: «تهیه دستگاه امآرای برای همه شهرها هزینه گزافی را به سیستم تحمیل می‌کند و از آنجا که امآرای جزو روش‌های لوکس تشخیصی به شمار می‌رود، در 90درصد موارد تنها برای بیمار هزینه‌ساز می‌شود.»با این حال دکتر فرزاد آراسته، متخصص ارتوپدی، میگوید: «اکنون بسیاری از پزشکان برای تشخیص درست در ارتوپدی و جراحی، انجام آزمایش با امآرای را درخواست میکنند و دیگر این شیوه تشخیصی به‌ویژه در مقایسه با دستگاه‌هایی مانند «پت» و «اسپکت» چندان هم لوکس به شمار نمی‌رود.»او با بیان اینکه در کشورهای در حال توسعه مانند ایران، برای بهبود وضع درمانی بیشتر بر توسعه امکانات پایه‌ای مانند افزایش تعداد تخت تأکید میکنند تا تهیه دستگاه‌های گرانقیمت، می‌افزاید: «از آنجا که هنوز در تأمین خدمات پایه‌ای حوزه بهداشت و درمان مشکل وجود دارد و با توجه به سطح‌بندی خدمات که از سوی وزارت بهداشت اعمال می‌شود، فعلا به تهیه یک تا دو دستگاه امآرای در هر استان اکتفا می‌شود.»مدیر روابط عمومی دانشگاه علوم‌پزشکی کردستان درباره نبود دستگاه سی‌تی‌اسکن در 2شهر استان نیز میگوید: درصورت تأمین اعتبار 60درصدی از سوی دولت می‌توان با کمک 40درصدی خیران برای خرید دستگاه سی‌تی‌اسکن اقدام کرد.»
نحوه توزیع پزشکان متخصص
دسترسی به پزشکان متخصص در مراکز دولتی از مواردی است که در برخی شهرهای استان کردستان به سختی ممکن می‌شود. براساس آماری که روابط‌عمومی دانشگاه علوم‌پزشکی کردستان در اختیار همشهری گذاشته است، متخصصان جراحی اعصاب، رادیوتراپی، پوست، فک و صورت، توانبخشی، طب کار، پزشک هسته‌ای و پزشک اجتماعی در بیشتر شهرهای استان وجود ندارند و حتی یک جراح قلب در بیمارستان‌های دولتی استان به‌کار گرفته نشده است. در این میان بیمارستان‌های سنندج با برخورداری از 140پزشک متخصص و بیمارستان‌های دیواندره و کامیاران با 11پزشک متخصص در رده نخست و انتهای برخورداری از تخصص‌های پزشکی قرار گرفته‌اند.
مدیر روابط عمومی دانشگاه علوم‌پزشکی کردستان عوامل مؤثر بر توزیع پزشک متخصص در استان را چنین تشریح می‌کند: «این کار براساس سطح‌بندی خدمات، بعد مسافت، امکانات تشخیصی و درمانی موجود، موقعیت جغرافیایی شهرستان و جمعیت تحت پوشش آن انجام می‌شود.»به گفته سجادی، افزون بر پزشکان متخصص، 18پزشک فوق تخصص نیز در بیمارستان‌های دولتی استان به ارائه خدمات به شهروندان کردستانی مشغولند.
طرح در دست ساخت
اکنون دانشگاه علوم پزشکی استان کردستان 7طرح در حال ساخت دارد که یکی از آنها بیمارستان 540تختخوابی سنندج با اعتبار 50میلیارد تومان است. اینطور که از فهرست طرح‌ها پیداست با وجود اینکه شهرستان 56هزار نفری سروآباد هنوز بیمارستانی ندارد، اما مسئولان درمانی استان برنامه‌ای برای ساخت بیمارستان در این شهرستان ندارند.
پیگیری‌های بی‌‌نتیجه
امین شعبانی، نماینده سنندج، دیواندره و کامیاران در مجلس، مشکلات شبکه بهداشت و درمان استان کردستان را تنها ناشی از کمبودها نمی داند و معتقد است که مدیریت نامناسب همین امکانات موجود نیز سبب بروز مشکلاتی برای شهروندان شده است. وی میگوید:«امکانات پزشکی در برخی شهرها بسیار اندک است. برای نمونه کامیاران و دیواندره حتی یک مرکز سونوگرافی هم ندارد. سنندج هم که از امکانات پزشکی بهتری برخوردار است، با مشکل مدیریتی در حوزه بهداشت و درمان روبه‌رو است.»
وی اضافه می‌کند:«اکثر پزشکان فعال در شبکه درمان استان، بیشتر تمایل به فعالیت در کسب دارند و خودشان بارها تأکید کرده‌اند درآمدی که از فعالیت در بیمارستان‌های دولتی به دست می‌آورند، بسیار کم است، به همین دلیل بیمارستان را رها میکنند و مطب می‌‌زنند، این در حالی است که توان مالی بیشتر مردم کفاف استفاده از خدمات پزشکی بخش خصوصی را نمی‌‌دهد.»
شعبانی سهلانگاری در ارائه خدمات درمانی را از مشکلاتی می‌‌داند که با وجود اطلاع مسئولان و حتی وزیر بهداشت، بارها در استان تکرار و سبب شده است مردم به جای اینکه در بیمارستانها شفا پیدا کنند، جان خود را نیز از دست بدهند.
نماینده سنندج، دیواندره و کامیاران در مجلس همچنین در یادداشتی که در سایت اطلاع‌‌رسانی خود و در پی جان‌‌باختن کودکی در یکی از مراکز درمانی استان نوشته است، خاطرنشان می‌کند که سهلانگاری پزشکی که منجر به جان باختن کودک ۳ ساله سنندجی شده، جبران‌‌ناپذیر است. وی دراین یادداشت می‌افزاید:«به‌عنوان نماینده مردم و برای تکرار نشدن چنین حوادث تلخی در عرصه درمان از استاندار کردستان می‌خواهم نسبت به بی‌کفایتی و سهلانگاری دانشگاه علوم پزشکی در این زمینه رسیدگی جدی و قاطع کند.»
شعبانی تأکید می‌کند:«۷سال است که نارضایتی خود را از وضع مدیریت بیمارستانها و دریافت زیرمیزی از بیماران مطرح کرده‌ام و همواره به مدیریت دانشگاه علوم پزشکی کردستان معترض بوده‌ام اما تاکنون صدایم به جایی نرسیده است.»
وی در ادامه می‌نویسد:«اعتراضاتم به وضع نامناسب موجود سبب شد، دستجردی، وزیر بهداشت حین سفرهای دولت به استان کردستان به عنوان نماینده تام‌الاختیار رئیس‌جمهور از دیواندره بازدید کند. در این سفر با توجه به مرگ یک مادر باردار ۳۸ ساله در بیمارستان بر اثر سهلانگاری، قرار بر این شد که بلافاصله تیم پزشکی به این حادثه دردناک رسیدگی جدی و نتایج را گزارش کند اما تاکنون نتیجه‌ای ارائه نشده است.»
سید عماد حسینی، نماینده قروه و دهگلان در مجلس نیز در گفت‌وگو با خبر‌نگار همشهری، امکانات بهداشتی درمان استان کردستان را نامناسب توصیف می‌کند و میگوید:«به موضوع بهداشت، درمان و سلامت شهروندان کردستانی توجه کافی نمی‌شود و مسئولان در این زمینه کم‌‌کاری میکنند.»او اضافه می‌کند:«کردستان در زمینه شاخص‌ها و سرانه‌های حوزه سلامت، بهداشت و درمان یکی از استان‌های محروم کشور به شمار می‌رود. نبود برخی امکانات پزشکی، کمبود پزشک متخصص، آمبولانس، امداد جاده‌‌ای، همچنین معضلات بهداشتی جزو مشکلاتی است که ساکنان استان کردستان از سال‌ها پیش با آن دست به گریبانند. از این رو، نمایندگان استان بارها از دولت خواسته‌اند برا ی رفع کاستی‌های موجود چاره‌اندیشی کند، اما مسئولان کشوری و استانی تاکنون نتوانسته‌اند در این زمینه آن طور که شایسته است، اقدام مؤثری انجام دهند.»
حسینی برای نمونه از امکانات درمانی شهرستان قروه و دهگلان که حوزه انتخابیه خود اوست مثال می‌آورد و میگوید:«شهرستان قروه با اینکه از قدمت بیشتری در مقایسه با شهرستان دهگلان برخوردار است، بیش از چند مراکز درمانی و بهداشتی آن هم با امکانات کم ندارد. شما از میزان امکانات قروه که قدیمی‌تر است، می‌توانید حدس بزنید که وضع شهرستان تقریبا تازه تأسیس دهگلان چگونه است. در کنار کمبودهای این دوشهرستان در زمینه مراکز و امکانات درمانی باید خاطر نشان کرد که وضع بهداشتی روستاها نیز بسیار نامناسب است.»