توفان از برخورد توده هوای سرد و خشک مناطق قطبی با هوای گرم و مرطوب مناطق گرمسیری ایجاد می‌شود.
در این برخورد هوای گرم مانند پیکانی در شکم هوای سرد پیشروی می‌کند. نوک این پیکان نقطه‌ای از جو کم‌فشار را ایجاد می‌کند. سپس هوای گرم که سبک‌تر است در یک سطح اریب وار بالا می‌رود و کم کم طوفان ایجاد می‌شود.
بر اثر این جریان، هوای گرم و مرطوب خنک می‌شود و چون به حالت اشباع برسد، ابری پدید می‌آید که شاید برف یا باران از آن ریزش کند.
به عبارت دیگر توفان در واقع نوعی سیکلون یا همان توفان موسمی مناطق حاره‌ای و در واقع اصطلاحی عام برای سیستم کم فشار است که معمولاً در نواحی گرمسیری بوجود می‌آید که در مسیر خود باعث قطع درختان، خرابی ساختمان‌ها و شکستن شیشه‌ها می‌شود و مناطق وسیعی را در هم می‌کوبد.
سرعت حرکت توفان گاه به صدها کیلومتر در ساعت می‌رسد و اغلب باران‌های سیل آسا توام با رعد و برق و سیلاب را با خود به همراه می‌آورد.
توفان‌ها، که در نقاط مختلف دنیا به صورت گردباد، بادهای دریایی و یا تند باد دیده می‌شوند، ممکن است گردبادی با سرعت چرخش ۱۰۰ تا ۴۰۰ کیلومتر در ساعت و سرعت جابجایی ۵۰ تا ۷۰ کیلومتر در ساعت ایجاد کنند.
گردبادهای دریایی که از اقیانوس‌های مناطق حاره منشأ می‌گیرند قدرت تخریبی زیادی دارند. این گردبادها در اوایل تابستان و اواخر پاییز بیشتر دیده می‌شوند و معمولاً بین ۷ تا ۱۵ درجه عرض شمالی یا جنوبی در دو طرف خط استوا رخ می‌دهند. در این مناطق به طور متوسط سالانه ۴۰ گردباد دریایی بزرگ ثبت می‌شود.