تومیسلاو ایویچ که بهتازگی در سن 77سالگی درگذشت به دستهای از مربیان تعلق داشت که بلا گوتمان یکی از سرآمدان آن بود. او همچنین یکی از موفقترین مربیان در تاریخ فوتبال است.
ایویچ که در سال1933 در اسپلیت بهدنیا آمد، همانند دیگر مربیان بزرگ تاریخ فوتبال، بهعنوان بازیکن هیچگاه یک ستاره نبود. حضور ایویچ در تیم RNK اسپلیت در سن 34 سالگی به نخستین تجربه مربیگری او ختم شد؛ تجربهای که او را به باشگاههایی در 14کشور جهان و همچنین 4تیم ملی کشاند.
در تمام این سالها، او از موفقیتی لذت میبرد که در تاریخ فوتبال، یک پدیده به شمار میرود. او در واقع تنها مربیای است که در 6کشور مختلف قهرمان شده است. این قهرمانیها نشانگر توان ایویچ بهعنوان یک استراتژیست است؛ مردی که با اشتیاقی که برای بازی داشت، مرزها را پشت سر گذاشت و در جهانی که فوتبال وجه مشترک آن بود خود را جاودانه کرد.
اولین قهرمانی دوران زندگی حرفهای ایویچ با باشگاه سابقش بهدست آمد؛ هایدوک اسپلیت (در سال1974). این قهرمانی راه ایویچ را برای مربیگری در کشورهای دیگر هموار کرد و البته که نخستین تجربه خارجی او یکی از بهترینها بود. ایویچ در آژاکس جانشین رینوس میشل افسانهای شد. او تیمی را به ارث برده بود که از روزهای درخشان فاصله داشت، اما با این حال توانست پس از آنکه آژاکس یک فصل را در رده سوم گذرانده بود، این تیم را قهرمان هلند کند. اما روش نتیجهگرایانه ایویچ با هواداران متعصب فوتبال شناور در هلند در تقابل بود و او مجبور شد به اسپلیت بازگردد.دوران حضور ایویچ در آژاکس از چند منظر قابل تامل است. برکناری او از آژاکس نهتنها ایویچ را از مربیگری در تیمهای خارجی دور نکرد که شروعی بود بر داستان مردی که موفقیت را در سراسر جهان تجربه کرد. حضور در آژاکس همچنین آغاز داستانی بود که ایویچ با مهارت آن را در کشورهای دیگر تجربه میکرد؛ موفقیت در باشگاه جدید در نخستین فصل مربیگری. اینکه موفقیت ایویچ در باشگاههای مختلف به موضوع انتخابهای خود ایویچ مربوط است یا مهارتهای او برای تهییج بازیکنان، یک موضوع است اما چیزی که نمیتوان از آن گذشت روشهای تمرینی فشرده او بود که در کوتاهمدت تأثیر بسیار زیادی در تیمهای این مربی کروات میگذاشت.
ژائو پینتو، مهاجم بااستعداد پرتغالی در بنفیکا تجربه همکاری با ایویچ را داشته است.او درباره روشهای ایویچ گفته است: «او تنها مربیای بود که به من دستور داد 3مرتبه در روز تمرین کنم؛ یک بار قبل از صبحانه، یک بار بعد از آن و یک بار هم بعدازظهر؛ با این وجود، من از کار با او لذت میبردم».
روشهای تمرینی او اما واقعا کارساز بودند. ایویچ در بازگشت به یوگسلاوی بلافاصله با هایدوک اسپلیت به قهرمانی رسید و بعد از آن قهرمانی را در نخستین فصل حضورش در بلژیک در سال1981 با اندرلشت تجربه کرد. بعد از بلژیک او یک فصل در گالاتاسرای مربیگری کرد و بعد به ایتالیا و اوهلینو رفت. درحالی که انتظار میرفت ایویچ حضور در ایتالیا را با یک تیم بهتر و امید به قهرمانی در سریA تجربه کند، او تور دور اروپاییاش را گستردهتر کرد و با پاناتینایکو و پورتو قهرمانی در یونان و پرتغال را نیز تجربه کرد.
ایویچ همچنین در فصل1988-1987 با پورتو سوپر جام اروپا و جام حذفی پرتغال را هم فتح کرد. او بعدها یک بار دیگر به پورتو بازگشت اما این بار جایش را به سر بابی رابسون و دستیار جوانش ژوزه مورینیو داد. مورینیو سرمربی فعلی تیم رئالمادرید احتمالا روش ایویچ را برگزیده است چون با حضور کوتاهمدت در باشگاههای بزرگ، میخواهد قهرمانی را در کشورهای مختلف تجربه کند. ایویچ که خود الگوی چنین مربیانی به شمار میرود، تحتتأثیر مورینیو قرار گرفته بود چون در سال2010 درباره او گفته بود: «مورینیو یک نابغه است. نه فرگوسن و نه فابیو کاپلو میتوانند در کشورهای مختلف به چنین موفقیتهایی دست پیدا کنند».
ارزیابی ایویچ از عملکرد مورینیو، شاید نشانگر ایدهآلهای خود او در فوتبال باشد؛ توانایی رفتن به هر جایی که فوتبال در آن بازی میشود و رسیدن به موفقیت. ایویچ در دهه90 جام حذفی اسپانیا را با آتلتیکو مادرید برد و مارسی را به قهرمانی در لیگ فرانسه رساند. در این دهه او همچنین مربیگری در تیمهای ملی را هم تجربه کرد. او که پیشتر در تیم ملی یوگسلاوی مربیگری کرده بود، مدت کوتاهی مربیگری در تیم ملی کرواسی را تجربه کرد و بعد به سرمربیگری در امارات متحده عربی رسید. تجربه بعدی او، یک ناکامی بزرگ با ایران بود. او در آستانه جامجهانی 1998فرانسه یکباره از کار برکنار شد.
سالها حضور در کشورهای مختلف و باشگاههای متفاوت بالاخره در باشگاه استاندارد لیژ بلژیک به پایان رسید؛ ابتدا بهعنوان مربی و پس از آن بهعنوان رئیس آکادمی باشگاه. تومیسلاو ایویچ مربیای بود که مرز نمیشناخت و در سالهای مربیگریاش16جامقهرمانی را به دست آورد. شاید مناسب باشد که کلمات پایانی درباره ایویچ را از اسلاون بیلیچ، سرمربی فعلی تیم ملی کرواسی نقل کنیم؛ «نهتنها کرواسی که جهان یکی از بزرگترین خبرههای فوتبال را از دست داده است؛ مربی لیدر و یک انقلابی فوتبالی؛ یکی از چند منتخب دنیای فوتبال که نامش برای همیشه در کتابهای تاریخ نوشته خواهد شد؛ یکی از چند نابغه واقعی که مفهوم فوتبال را تدریجا تغییر دادهاند».