گروه دوم با دلشوره دیگری به‌جز امتحان تجدیدی دست به‌گریبانند و آن احتمال مردودی است. در چند سال اخیر آموزش و پرورش سعی کرد با روش‌هایی چون ارزیابی توصیفی در دوره دبستان یا امتحان مجدد این مسئله را حل کند اما هنوز برای بسیاری از دانشآموزان این بحران باقی مانده است . نویسنده نوشتارزیر نگاهی دارد به پدیده مردودی در دوران تحصیل و تبعات آن .
متخصصین آموزش و پرورش معتقدند که هیچ دلیل منطقی برای مردودی دانش‌آموز وجود ندارد و روش‌های آموزشی باید تغییر داده و مردودی از سیستم آموزشی حذف شود.
مدیران آموزشی بسیاری از کشورهای دنیا سعی بر آن دارند که مردودی را از سیستم‌های آموزشی حذف کنند. تحقیقات در این زمینه نشان می‌دهند که درجا زدن دانش‌آموز نفع بسیار کمی دارد، حتی تحقیقاتی که در دهه70 میلادی شده ثابت کرده است که مردودی نه‌تنها نفعی به‌حال دانش‌آموز ندارد بلکه برای بودجه آموزش و پرورش کشور بسیار گران تمام می‌شود، زیرا برای بعضی از دانشآموزان باید 2بار برای یک دوره تحصیلی بودجه پرداخت شود.
البته گروهی از معلمان و والدین تصور می‌کنند که درجازدن دانش‌آموز شانس تازه‌ای به او می‌دهد که گذشته را جبران کند و بهتر بیاموزد، در حالی‌که متخصصین آموزش و پرورش معتقدند که دانشآموزان مردودی فقط برای مدت‌کوتاهی از بقیه دانشآموزان جلوتر هستند ولی در آخر سال دانشآموزان دیگر به آنها می‌رسند و سال بعد مجدداً دانشآموزان ضعیف عقب می‌مانند. تحقیقات نشان می‌دهد که اگر دانش‌آموزانی که مشکل یادگیری دارند به کلاس بالاتر بروند، موفق‌تر از دانش‌آموزانی هستند که مردود شده‌اند.
اما چگونه این امر امکانپذیر است؟ متخصصین تربیتی معتقدند که تکرار یک کلاس به معنی آن است که برای یک بیمار بدون تشخیص علت بیماری، 2بار داروی مشابه تجویز شود، ولی هر پزشک حاذقی می‌داند که فقط با تکرار یک نسخه بهبودی حاصل نخواهد شد. مردودی برای دانش‌آموز یعنی شکست، از دست دادن اعتماد به نفس و جدا شدن از دوستان همکلاسی؛ که این امر توأم با احساس تحقیر است. البته به‌ندرت مواردی هم پیدا می‌شود که دانش‌آموز مردود‌شده معتقد بوده که درجا زدن به او صدمه‌ای نزده است ولی معمولاً این اظهارات از دهان افراد موفق شنیده می‌شود، در حالی‌که از مردودشدگانی که به جایی نرسیده‌اند کسی چیزی نمی‌شنود و شاید هم درجازدن باعث عدم‌موفقیت آنها بوده است. بعضی از معلمان معتقدند که اگر مردودی برای خود مردودشدگان خوب نباشد برای سایر دانشآموزان کلاس که متنبه می‌شوندخیلی بهتر است زیرا آنها بدون توقف و تکرار، سریع‌تر مسائل را یادمی‌گیرند که البته از نظر جامعه‌شناسی این شرایط مناسب یادگیری نیست زیرا دانشآموزان علاوه بر یادگیری دروس باید با مسائل و مشکلات سایر افراد جامعه آشنا شوند و تصور نکنند که همه افراد قدرت یادگیری بالایی دارند، آنها باید یاد بگیرندکه به دانشآموزان ضعیف کمک کنند و دست آنها را بگیرند.
گروهی از متخصصین معتقدند: مردودی را نباید کلاً از سیستم آموزش و پرورش حذف کرد ولی باید تعداد آن را به حداقل رساند، زیرا مردودی برای دانش‌آموزانی که در طول سال تحصیلی بیمار بوده‌اند یا نوجوانانی که به‌علت مشکلات خانوادگی عقب مانده‌اند، شانسی دوباره برای جبران گذشته است.
مقایسه سیستم‌های آموزشی بین‌المللی نشان می‌دهد که بسیاری از کشورهای دنیا، بدون مردودی دارای موفقیت‌های چشمگیر آموزشی هستند. این کشورها عبارتند از: ژاپن، انگلستان و فنلاند. تحقیقات در این زمینه نشان می‌دهند که کشورهایی هم وجود دارند که بین 10 تا 25درصد از دانشآموزان تا کلاس نهم را 2بار تکرار می‌کنند.
در کشور فنلاند به‌ندرت کسی مجبور به تکرار یک کلاس می‌شود و معمولاً دانشآموزان ضعیف‌تر از ابتدا باید در کلاس‌های تقویتی شرکت کنند و درصورتی‌که دانش‌آموزی در تمام دروس ضعیف باشد آن‌وقت باید کلاس را تکرار کند، اما این دانش‌آموز هم می‌تواند با درخواست امتحانات زودهنگام ثابت کند که قادر است سریع‌تر به کلاس بالاتر برود.
در کشور انگلستان مردودی اصلاً وجود ندارد. همه دانشآموزان به کلاس بالاتر می‌روند و به‌ندرت یک دانش‌آموز باید کلاسی را تکرار کند و آن‌هم درصورتی است که والدین موافق باشند.
کشورهای فرانسه و اسپانیا بالاترین آمار مردودین را دارند. در این کشورها 35درصد از دانشآموزان زیر 15سال حتماً یک کلاس را تکرار می‌کنند. دانش‌آموزی که از 20 نمره کمتر از 10 نمره بیاورد مردودی محسوب می‌شود، اما در این کشورها هم والدین اجازه دارند اعتراض کنند.
در کشور ژاپن دانشآموزان ضعیف برای اینکه خجالت نکشند و آبروی آنها نرود در طول هفته مرتباً در کلاس‌های شبانه شرکت می‌کنند تا به بقیه دانشآموزان برسند.
درکشور ایسلند قانونی برای تکرار یک کلاس وجود ندارد.
در کشور لهستان تا سال چهارم ابتدایی همه قبول می‌شوند و از آن به بعد اگر دانش‌آموزی در درسی ضعیف‌تر باشد می‌تواند فقط آن درس را تکرار کند و مجدداً امتحان دهد ولی در مجموع فقط 5درصد دانشآموزان مجبور به تکرار کلاس می‌شوند.
درکشور نروژ هیچ دانش‌آموزی مردود نمی‌شود و هر دانش‌آموزی حق استفاده مجانی از کلاس‌های کمک آموزشی را دارد، به همین دلیل آموزگارانی برای این کلاس‌ها به مدارس می‌آیند که در کنار ساعات درسی به دانشآموزان ضعیف کمک درسی می‌دهند.
متخصصین تربیتی در آلمان معتقدند که در مورد دانشآموزان ضعیف نباید تا آخر سال صبر کرد بلکه باید زودتر یعنی حداقل 6ماه به پایان سال مانده، ضعف تحصیلی آنها تشخیص داده شود و برای آنها آموزش‌های کمکی پیش‌بینی شود. ضمناً برای کاهش بودجه آموزش و پرورش می‌توان از دانشآموزان کلاس‌های بالاتر یا دانشجویانی که علاقه به تدریس دارند کمک گرفت؛ این افراد را با بودجه کمتری می‌توان استخدام کرد. با این طرح کمک آموزشی، تعداد مردودین و بودجه ناشی از مردودیت دانشآموزان به طرز چشمگیری کاهش می‌یابد.
نکته مهم این است که اگر مسئولین مدرسه متوجه شوند که دانش‌آموزی به‌سوی مردودی می‌رود، نباید فقط اخطار دهند بلکه باید فوراً در پی برنامه‌ریزی ساعات کمک آموزشی باشند چون با واکنش بموقع مانع از هدر رفتن بودجه آموزش و پرورش برای تکرار یک کلاس برای دانشآموزان مردودی می‌شوند.
متخصصین آموزشی معتقدند: باید به دانشآموزان نشان بدهیم که آنها نباید هرگز باور کنند که در درسی ضعیف هستند و قادر نخواهند بود در آن درس موفق باشند، چون کسی که باور کند در درس فیزیک هیچ‌وقت نمره خوبی نمی‌گیرد مسلماً هرگز نمره خوبی نخواهد گرفت زیرا او تصور نمی‌کند که این ضعف را با تمرین‌های مکرر می‌توان به‌راحتی از بین برد. وظیفه آموزگاران این است که این باور‌های غلط را از ذهن دانشآموزان پاک کنند.
صاحب‌نظران آموزش و پرورش معتقدند: دانشآموزان باید شکست را همانند موفقیت تجربه کنند، اما نباید آنها بدین وسیله تنبیه شوند؛ یعنی به این صورت که مجبور باشند یک‌دوره تحصیلی را تکرار کنند؛ این عمل هیچ سودی ندارد.
diezeit.de