فاطمه قنبری: «عصر طلایی تلویزیون» حتی با حضور رقیب قدرتمندی همچون اینترنت رو به افول نخواهد گذارد، اگر این رسانه فراگیر پس از نیم قرن تولد خود- که همراه با توسعه و پیشرفت ابزارهای تکنولوژیک و دیجیتال تحسین‌برانگیزی بوده است- خواست‌ها، علائق و نیازهای انبوه مخاطبان خود، طیف‌ها، گروه‌ها و طبقات مختلف اجتماعی را بی‌پاسخ نگذارد.


شاید جان لاگی برد مخترع تلویزیون در سال1946 هرگز گمان نمی‌کرد که این اختراع عجیب وی و معرفی آن به جامعه جهانی- با وجود تهیدستی و فقرش در تمامی سال‌های زندگیش- نقش بی‌بدیل و غیرقابل‌انکاری در توسعه ارتباطات بشری ایفا کند.
بررسی تاریخچه شکل‌گیری تلویزیون نشان می‌دهد که با وجود ویژگی‌ها و امتیازات سایر وسایل ارتباط جمعی همچون مطبوعات، رادیو، سینما و کتاب این رسانه با قابلیت‌های منحصر به فرد خود همواره در اوج به‌سر برده است.

ویژگی‌ها و قابلیت‌های بالای تلویزیون در ترکیب صوت و تصویر و توسعه تکنولوژی‌های دیجیتال موجب شده است که این «پدیده جادویی» همچنان در رأس هرم استقبال مخاطبان خود باقی بماند، البته این درصورتی است که بخواهد فاصله خود با رقیب جدید و قدرتمندش یعنی اینترنت را حفظ کند یا مخاطبان خود را به‌واسطه جذابیت‌های این رسانه نسبتا نوظهور از دست ندهد. نکته قابل توجه در سیر تکامل تلویزیون نشانگر آن است که دیگر مدت‌هاست عصر تلویزیون‌های سیاه و سفید یا صرفا رنگی به سر آمده است و به‌دلیل نیاز بازار و سلیقه تماشاگران و به مدد توسعه فناوری‌های تکنولوژیک تلویزیون هر روز جذاب‌تر از گذشته رخ می‌نمایاند، به‌نحوی که تلویزیون‌های هوشمند یا تلویزیون‌های اینترنتی جای جعبه‌های ساده و قدیمی تلویزیون‌ها در خانه‌ها را گرفته‌اند و سرویس‌های مختلف اینترنتی را از طریق تلویزیون به مخاطبان خود ارائه می‌کنند. همچنین IPTV یا تلویزیون‌های مبتنی بر پروتکل اینترنت نیز سیستم جدید دیگری برای دریافت کانال‌های تلویزیونی است که همانند تلویزیون‌های معمولی عمل می‌کند اما قابلیت اتصال به شبکه جهانی اینترنت را دارد.

از جمله قابلیت‌های تلویزیون‌هایIPTV این است که مخاطبان تلویزیونی می‌توانند از طریق اینترنت به بانک اطلاعاتی شبکه مورد نظر دست پیدا کنند و هر کاربری خود می‌تواند تعیین کند که چه چیزی را چگونه خواهد دید.

کاربران می‌توانند زمان پخش یک برنامه را تغییر داده یا برنامه مورد نظر خود را به دلخواه رزرو کرده یا برنامه مورد علاقه خود را ضبط کنند. این تلویزیون‌ها همچنین این قابلیت را دارند که مشترکان همزمان با تماشای تلویزیون و تصاویر مورد علاقه‌شان ای‌میل‌ها و پیام‌های خود را دریافت کنند یا سفارش خرید اخبار، موسیقی و فیلم دلخواه خود را بدهند.

با تمام این اوصاف و با تشریح روند توسعه و تکامل فناوری‌های تکنولوژیک تلویزیون که منجر به تولید و ظهور انواع تلویزیون‌ها از قبیل تلویزیون‌های هوشمند (SMART TV) تلویزیون‌های IPTV و همچنین LCD وLED‌ها شده است، این مقاله درصدد تأکید براین نکته است که به‌رغم پیشرفت‌های سخت‌افزاری توجه به خواست، سلایق و نیازهای مخاطبان تلویزیون جایگاه ویژه‌ای دارد؛ زیرا به‌عقیده کارشناسان مرگ یک رسانه زمانی فرا خواهد رسید که نیاز‌ها و علایق مخاطبان خود را بی‌پاسخ بگذارد. بنابراین دست‌اندرکاران و مدیران تلویزیونی باید به کارکردهای اطلاع‌رسانی و خبری، آموزشی و تفریح و سرگرمی این رسانه توجه و نگاه ویژه‌ای داشته باشند و برای پاسخگویی به سلایق و نیازهای طیف‌های مختلف مخاطبان تلویزیونی تأسیس و توجه به ایجاد شبکه‌های تلویزیونی تخصصی ضرورتی اجتناب‌ناپذیر است.

امروزه ضرورت پاسخگویی به این نیاز، توسط دست‌اندرکاران برخی شبکه‌های تلویزیونی در سراسر جهان احساس شده و مورد توجه قرار گرفته است و با توجه به ترکیب جمعیتی جوانان، زنان و طیف‌های مختلف اجتماعی کانال‌های تخصصی همچون کانال ورزشی، فیلم و سرگرمی مورد توجه قرار گرفته است. تلویزیون برای حفظ اقتدار و نفوذ خود در بین مخاطبان باید مبادرت به تأسیس شبکه‌های تخصصی همچون شبکه کودکان، پزشکی، موسیقی، فیلم، زنان، سرگرمی و دانش کند تا همچنان در بین سایر رسانه‌ها «شماره یک» باقی بماند.اصطلاح «جامعه تلویزیونی‌شده» که توسط نیل پست من، صاحب‌نظر ارتباطی ارائه شده، نشان می‌دهدتلویزیون هنوز رسانه غالب در میان سایر رسانه‌ها است اگر دست‌اندرکاران تلویزیونی از تکنولوژی‌های اینترنتی نیز بهره‌جسته و به سلیقه و خواست مخاطبان خود احترام گذاشته و به تأسیس تلویزیون‌های تخصصی متناسب با نیاز طبقات مختلف اجتماعی مبادرت کنند.

براساس آخرین آمارها در حال حاضر بیش از 340 ماهواره تلویزیونی در سراسر جهان وجود دارد که از این تعداد 300 شبکه به‌طور گسترده مشغول به فعالیت هستند که سهم منطقه آسیا از این تعداد بالغ بر 200 ماهواره است، همچنین وجود بیش از 18هزار شبکه تلویزیونی و یک میلیارد گیرنده تلویزیونی در سراسر جهان حاکی از آن است که تلویزیون همچنان پرمخاطب و تأثیر‌گذار است و اگر بخواهد جایگاه خود را حفظ کند باید نگاه و رویکرد جدیدی در چینش کانال‌های تخصصی داشته باشد زیرا بی‌توجهی به این مقوله در آینده‌ای نه چندان دور قطعا مخاطبان زیادی از تلویزیون را پای سفره اینترنت خواهد نشاند؛ کمااینکه در حال حاضر نیز تعداد قابل‌توجهی از مخاطبان جهانی تلویزیون جذب رسانه جدید قرن21 شده‌اند.

اما نکته قابل توجه اینکه توسعه دانش و اطلاعات جوامع بشری تا حد زیادی در گرو پیشرفت و توسعه تمامی وسایل ارتباط جمعی خواهد بود و هر کدام از این رسانه‌ها سهم بسزایی در این عرصه داشته‌اند. نگاه ویژه دست‌اندرکاران تلویزیون به برآورده کردن نیازهای مختلف خبری، آموزشی، سرگرمی و تفریحی مخاطبان خود می‌تواند روزی را رقم زند که با ظهور اینترنت نه‌تنها شاهد افول رسانه تلویزیون نباشیم بلکه اینترنت و تلویزیون به مثابه خواهرانی دوقلو در خدمت رشد و پیشرفت جوامع قرار گیرند.