تاریخ انتشار: ۷ بهمن ۱۳۸۵ - ۱۴:۱۸

صدف کوه‌کن: پزشکان آفریقای جنوبی برای مهار بیماری سل و پیشگیری از گسترش آن به اقدامات پلیسی روی آورده‌اند.

آنها می‌خواهند بیماران مبتلا به سل مقاوم به دارویی را که از درمان این بیماری خودداری می‌کنند، بازداشت کنند.

به گزارش آسوشیتدپرس، از سال گذشته که سل به شدت مقاوم به دارو، بیماری‌ای که به   XDR-TB  معروف است، در آفریقای جنوبی شناخته شد، مقامات بهداشتی خواستار اتخاذ تدابیر شدیدی برای مبارزه با این گونه‌ها شده‌اند.

شاید در نگاه اول، این اقدامات عجیب به‌نظر برسد، اما وقتی بدانیم که شمار مبتلایان به این بیمارى در آفریقا از سال ۱۹۹۰ میلادى تاکنون، سه برابر شده است،  وقتی بدانیم یک سوم از ۴۰ میلیون نفر بیمار آلوده به ایدز در آفریقا مبتلا به سل نیز هستند و امکان ابتلا به بیمارى سل در فردى که مبتلا به ایدز است ۵۰ برابر بیشتر از افراد دیگر است، وقتی بدانیم این بیمارى از سال ۱۹۹۰ سالانه بیش از ۲۰ درصد کاهش داشته است، اما در آفریقا به طور سالانه بین سه تا چهار درصد در حال افزایش بوده است و از میان ۱۵ کشورى که بیشترین میزان سل در آنها شایع است ۱۲ کشور در قاره آفریقا واقع است، آن وقت شاید به اهمیت ماجرا بیشتر پی ببریم.

***

بر اساس آخرین آمارها، سالانه بین ۸ تا ۱۰ میلیون نفر به بیمارى سل مبتلا مى‌شوند و سالانه حدود دو میلیون نفر بر اثر این بیمارى جان خود را از دست مى‌دهند. مناطق آفریقا (۲۷ درصد)، جنوب شرق آسیا (۳۵ درصد) و غرب پاسیفیک (اقیانوس آرام) با ۲۲درصد بیش از ۸۰ درصد از مبتلایان به بیمارى مذکور را در خود جاى داده‌اند.

رانی گرین تامپسون مشاور اداره بهداشت آفریقای جنوبی، می‌گوید: «بازداشت بیماران به رغم میل آنها مطلوب نیست، اما در جهت منافع عمومی ممکن است ضروری باشد.»
سازمان بهداشت جهانی سپتامبر گذشته اعلام کرد   ۵۳  مورد   XDR-TB  تایید شده در آفریقای جنوبی وجود دارد که   بیشتر این بیماران اچ.آی.وی مثبت نیز بودند.

البته پزشکان در گزارش خود توصیه کردند که به بیماران مبتلا به  XDR-TB  در حین بازداشت پول پرداخت شود. برخی کارشناسان بهداشت عمومی می‌گویند دولت آفریقای جنوبی و نیز جامعه بین‌المللی در واکنش به شیوع این بیماری اقدامی شایسته مانند تدوین یک طرح اضطراری و یا تقویت کارهای نظارتی و مراقبتی انجام نداده است.

سل در تایلند

بعد از آفریقا، جنوب شرق آسیا، جولانگاه دوم بیماری سل در دنیا محسوب می‌شود.  وجود  ۹۰هزار مورد جدید ابتلا به بیماری سل در سال و نزدیک به  ۱۲ هزار مورد مرگ و میر سالانه ناشی از آن در کشور تایلند موجب شد تا  ماه پیش، سازمان بهداشت جهانی، به بانکوک هشدار دهد.

به نوشته مطبوعات تایلند، به دلیل افزایش مداوم در شمار ابتلا و مرگ و میر سالانه ناشی از بیماری سل در کشور تایلند و ناتوانی برنامه‌های درمانی دولت، این بیماری به یک تهدید بهداشتی بزرگ برای این کشور تبدیل شده است.

در طول این سالها نتایج برنامه‌های دولت در مبارزه با بیماری سل نیز همواره زیر استانداردهای جهانی و دور از اهداف تعیین شده بوده است و این کاستی‌ها موجب شده تا تایلند در میان ۲۲ کشوری که وضعیتی وخیم به لحاظ بیماری سل دارند قرار داده شود.

سومچای، وزیر بهداشت تایلند، چند هفته پیش به این حقیقت اعتراف کرد و گفت: «این بسیار خجالت‌آور است که تایلند در کنار کشورهای توسعه نیافته‌ای چون زیمبابوه، اوگاندا و موزامبیک قرار داده شده است.» از علل عمده ناتوانی برنامه‌های دولت در مبارزه با این بیماری، افزایش شیوع ایدز در تایلند و نیز رشد میزان مهاجرت به داخل در غالب کارگران مهاجر است.

سل در افغانستان

همه بیماران مبتلا به سل این‌قدر از مرزهای ما دور نیستند. افغانستان چسبیده به کشور ماست و در این کشور هم سل بیداد می‌کند. چند ماه قبل دکتر سید‌امین‌فاطمی وزیر بهداشت افغانستان در یک کنفرانس خبری در کابل، گسترش بیماری سل را در افغانستان، نگران کننده توصیف کرد.

وی اعتراف کرد بیماری سل سالانه بیست هزار نفر را در این کشور به کام مرگ می‌فرستد و سالانه به طور متوسط 80 هزار نفر دیگر بر تعداد مبتلایان به این مرض افزوده می‌شود.

وزیر بهداشت افغانستان، مثلث فقر، بیماری و تروریسم را سه عامل تهدیدکننده حیات و سلامت افغان‌ها دانست و گفت: دولت افغانستان برای مبارزه با این بیماری مُسری و خطرناک و با هدف کنترل درآوردن آن از جامعه بین‌المللی، یک کمک 17 میلیون دلاری تقاضا کرده است.

به گفته او، درصورت دریافت این کمک، دولت افغانستان در سال 2007 میلادی، مبارزه وسیع و گسترده‌ای را جهت کنترل بیماری سل و درمان مبتلایان به این بیماری، آغاز خواهد کرد.

نابسامانی‌های طولانی، خشکسالی، جنگ و قبل از همه فقر اقتصادی، از عوامل مهم گسترش بیماری سل در جوامع فقیر و جنگ زده محسوب می‌شود.

جالب اینجاست که از سقوط طالبان و حضور جامعه بین‌المللی در افغانستان، بیش از 5 سال سپری شده است و در این مدت میلیاردها دلار در این کشور در پروژه‌های مختلف به مصرف رسیده، اما اکثر افغان‌ها معتقدند که با وجود این پول‌های گزاف، کار چندانی از جمله در بخش‌های مربوط به بهداشت عمومی و ریشه کن کردن فقر و بیماری‌های مسری در این کشور انجام نشده است.

گفته می‌شود پس از سقوط طالبان، در پنج سال اخیر شیوع بیماری سل در این کشور بیشتر شده است و روز به روز تعداد مبتلایان به آن افزایش پیدا می‌کند.

مرگ، در می‌زند

بیماری سل طی قرن‌ها به عنوان یک بیماری عفونی مزمن موجب ترس و نگرانی جوامع بشری بوده است. هنوز هم سل شایعترین علت مرگ در دنیا به دلیل یک عامل عفونی است.

در سال 1993 سازمان جهانی بهداشت، سل را یک اورژانس جهانی اعلام کرد. سل، همچنین، عامل اصلی مرگ و میر در میان مبتلایان به ایدز در سراسر جهان است و بسیاری از کشورها همزمان با اپیدمی‌های اچ آی وی و سل روبه‌رو هستند.

در حدود یک سوم جمعیت جهان  یعنی حدود 2 میلیارد نفر آلوده به «مایکوباکتریوم توبرکلوزیس»، باکتری مولد سل هستند، اما همه این افراد بیمار محسوب نمی‌شوند. تخمین زده می‌شود در حال حاضر بیش از 20 میلیون نفر به بیماری سل مبتلا باشند و البته 10 میلیون نفر هر سال بهبود می‌یابند یا می‌میرند و درمقابل، 10 میلیون نفر دیگر به جمع مسلولان جهان اضافه می‌شود.

گفته می‌شود در هر 4 ثانیه یک نفر به بیماری سل مبتلا می‌شود و در هر 17 ثانیه یک نفر در اثر بیماری سل در جهان فوت می‌کند.

مرگ و میر ناشی از سل در کشورهای در حال توسعه 25% از موارد مرگ‌های قابل پیشگیری را تشکیل می‌دهد و همچنین  95% از موارد سل و 98% از مرگ‌های ناشی از سل در کشورهای در حال توسعه رخ می‌دهد. 75% از این موارد در گروه سنی 15 تا 50 سال (که از لحاظ اقتصادی گروه تولید کننده محسوب می‌شوند) قرار دارند.

بیماری سل دارای مرتبه هفتم در بار جهانی بیماریها بر اساس معیار دالی (DALY) است و پیش بینی می‌شود تا سال 2020 همچنان جایگاه کنونی خود را حفظ کند.

سل چیست؟

سل ناشی از نوعی باکتری است که بسیاری از مردم حامل آن هستند، اما تنها در برخی از افراد باعث بیماری می شود. اگر افرادی که حامل این باکتری هستند به اچ آی وی هم آلوده شوند، احتمال بروز سل در آنها چندین برابر افزایش می‌یابد.

سل تقریباً می‌تواند تمام اعضای بدن را درگیر کند ولی شایع‌ترین شکل، سل ریوی است.  راه انتقال عفونت هم در اغلب موارد از راه تنفس است، اما میکروب سل پس از ورود به بدن می‌تواند از طریق خون و لنف هم به سایر نقاط منتقل شود. البته، از راههای انتقال بسیار نادر بیماری، ورود اتفاقی میکروب در حین آزمایش و یا  از مادر به جنین است.

علائم بیماری سل بر اساس ناحیه گرفتار متفاوت است. شایعترین علامت بیماری سل سرفه پایدار و طولانی مدت بیش از دو هفته بوده که سرفه‌ها می‌تواند بدون خلط و  یا همراه خلط و گاهی نیز به همراه خلط خونی باشد. علائم مشترک و عمومی شامل تب، کاهش وزن، کاهش اشتها ، بی حالی ، تعریق شبانه، خستگی زود رس و ضعف عمومی است.

بیماریابی در این بیماران، به صورت غیرفعال و بدین صورت است که از فرد مشکوک سه نمونه خلط تهیه و در عرض 2 تا 3 روز به آزمایشگاه ارسال می‌شود. انجام آزمایش کشت خلط نسبت به آزمایش مستقیم خلط از حساسیت بیشتری برخوردار است، ولی نتایج معمولاً پس از 4 الی 8 هفته مشخص شده همچنین نیاز به مرکز مجهز و تکنسین ورزیده دارد.

پس از تشخیص بیماری، درمان ترکیبی که معمولاً شامل 4 آنتی بیوتیک است برای بیمار تجویز می‌شود. این درمان باید ماه‌ها ادامه یابد و اگر درمان ناقص انجام شود، احتمال ایجاد سل مقاوم به درمان، همان که این روزها باعث افزایش نگرانی پزشکان آفریقایی شده است، افزایش می‌یابد.