از جمله تحولات مهم نشست، تلاش تشکیلات خودگردان فلسطینی برای کسب عضویت کامل است.
بعد از عهدشکنی‌های آشکار تل‌آویو و حامیان آن در غرب، فلسطینی‌ها سال گذشته اعلام کردند که مستقیما به سازمان ملل رجوع خواهند کرد و درخواست به رسمیت شناخته‌شدن به‌عنوان کشور مستقل را مطرح می‌کنند. تا‌کنون نزدیک به 122 کشور از این خواسته فلسطینیان حمایت کرده‌اند. در مقابل آمریکا، فلسطین را تهدید کرده که درخواستش را در سازمان ملل وتو خواهد کرد. در این باره با دکتر مسعود اسلامی عضو هیأت علمی دانشکده روابط بین‌الملل گفت‌وگو کرده‌ایم.
وضعیت نمایندگی تشکیلات خودگردان فلسطینی طی این سال‌ها در سازمان ملل چگونه بوده است؟
سازمان آزادیبخش فلسطین به‌عنوان یک عضو ناظر، نمایندگی مردم فلسطین در سازمان ملل متحد را برعهده دارد. عضو ناظر می‌تواند فقط در جلسات شرکت کند و گزارش‌ها را دریافت کند اما حق رأی‌دادن در مجمع عمومی یا شورای امنیت را ندارد. اکنون حدود 122کشور فلسطین را به‌عنوان دولت به رسمیت می‌شناسند اما در سازمان ملل متحد، یک دولت عضو محسوب نمی‌شود. شرایط عضویت در سازمان ملل 4 مورد است: نخست اینکه اعضا بایستی دولت باشند. دوم اینکه این دولت باید براساس منشور سازمان ملل، صلح‌دوست باشد. سوم اینکه در بیانیه‌ای اعلام کنند که منشور سازمان ملل و تعهدات ذیل آن را قبول دارند. چهارم اینکه توانایی آنها برای برآوردن تعهدات بین‌المللی در چارچوب منشور توسط شورای امنیت احراز شود تا پذیرش عضویت دولت را به مجمع عمومی سازمان توصیه کند.
- آمریکا تصمیم خود را برای مخالفت با عضویت فلسطینیان در شورای امنیت پنهان نکرده است. در این صورت چه اتفاقی می‌افتد؟
برای تصمیم‌گیری در شورای امنیت رأی موافق اکثر اعضا ازجمله رأی غیرمخالف 5عضو دائمی مورد نیاز است. اگر هر یک از اعضای دائم یعنی دولت‌های آمریکا، انگلیس، فرانسه، روسیه و چین، رأی مخالف بدهند، موضوع وتو می‌شود و کشور متقاضی به مجمع عمومی توصیه نمی‌شود. البته سازوکاری برای پذیرش دولت‌های غیرعضو وجود دارد، مانند سوئیس. این کشور عضو سازمان ملل نیست، عضو ناظر هم نیست اما دولت غیرعضو به آن اطلاق می‌شود که حالت بینابینی میان عضو ناظر و عضو کامل است. پذیرش عضویت یک دولت به‌عنوان دولت غیرعضو مستلزم رأی‌گیری در شورای امنیت و توصیه آن به مجمع عمومی نیست بلکه مجمع عمومی می‌تواند رأساً نسبت به پذیرش آن اقدام کند. البته دولت‌های غیرعضو نیز واجد حق رأی دادن در مجمع عمومی نیستند.
- چرا آمریکا و رژیم صهیونیستی مخالف عضویت کامل فلسطینیان در سازمان ملل هستند؟
این امر می‌تواند چند دلیل داشته باشد. اول آنکه عضویت کامل فلسطینیان به نوعی ارتقای جایگاه آنان و پذیرش آنان به‌عنوان دولت در سطح بین‌المللی تلقی می‌شود. از منظر حقوق بین‌الملل، عناصر تشکیل‌دهنده یک دولت عبارتند از: قدرت مرکزی، سرزمین مشخص و جمعیت معین. پذیرش رسمی در سازمان ملل متحد وضعیت فعلی فلسطین را تغییر می‌دهد، زیرا در حال حاضر ملزومات و شرایط حقوقی یک دولت در مورد فلسطین به رسمیت شناخته نمی‌شود. فلسطینیان غزه و کرانه باختری را سرزمین خود می‌خوانند و لااقل به مرزهای تعیین شده بعد از جنگ 1967 قانع هستند و از این‌رو می‌گویند سرزمین معین دارند اما آمریکا و رژیم صهیونیستی با این امر موافق نیستند. فلسطینیان می‌گویند که جمعیت آنان نیز معین و شامل ساکنان غزه و کرانه باختری و کسانی است که درصورت اجازه داشتن، برمی‌گردند.
الان با توافق نیم‌بندی که تشکیلات ابومازن با حماس کرده، اگر این‌دو بتوانند عنصر سوم یعنی داشتن دولت مرکزی را به اثبات برسانند، وزنه سیاسی حقوقی فلسطین در تعاملات بین‌المللی به سطح یک دولت ارتقا خواهد یافت. اکنون چون اسرائیل فلسطین را به‌عنوان دولت به رسمیت نمی‌شناسد، سرزمینی را هم که تصرف کرده به‌عنوان سرزمین اشغال شده یک دولت به حساب نمی‌آورد. یک دلیل دیگر مخالفت آمریکا این است که به‌طور سنتی واشنگتن کوشیده است نقش‌آفرین اصلی در موضوع فلسطین باشد و هر دولت جدیدی که سر کار آمده تلاش کرده با ابتکار جدیدی طرفین را به مذاکره با شرایط جدید فرابخواند؛ بنابراین راهبرد آمریکا این است که دو طرف از طریق مذاکره‌ای که آمریکا در آن نقش اصلی دارد، اختلاف‌های خود را حل و فصل کنند. کسب عضویت کامل سازمان ملل این مزیت را برای فلسطینیان دارد که این معضل را به سوی سازوکارهای غیرمذاکره‌ای ببرد. در این حالت، توان آمریکا برای حمایت از رژیم صهیونیستی و فشارآوردن به فلسطینیان تحت‌الشعاع قرار می‌گیرد.