خانم تاناکا این روزها بیشتر از گچ و تخته سیاه استفاده می‌کند. با وقوع فاجعه‌ای که اخیراً در ژاپن به‌دلیل سونامی رخ داده و مشکلات عمده‌ای که سیستم برق‌رسانی ژاپن با آن مواجه است، این خانم معتقد است که همشهریان او بایستی برای رفع نیازهای جامعه خود، مسئولیت حفاظت از انرژی را برعهده بگیرند. او می‌گوید: ژاپن کشوری است که در آن دختران 18ساله تنها برای بالا رفتن از یک طبقه از پله برقی استفاده می‌کنند.
ژاپن کشوری است که در آن از صداسازهای الکتریکی پرمصرف جهت پوشش‌دادن سایر اصوات نامطلوب استفاده می‌شود. به معنای واقعی کلمه می‌توان گفت که ژاپنی‌ها به زندگی راحت و استفاده از وسایلی که هزینه‌های بسیار بالای انرژی را به همراه دارند، عادت کرده‌اند. به‌دلیل بحران نیروگاه هسته‌ای فوکوشیما دائیچی و آسیبی که سونامی و زلزله در تاریخ 11 مارس (20 اسفند‌ماه89 ) به سایر زیرساخت‌ها و محیط زیست وارد کرد، این هزینه‌ها امروز بیشتر از گذشته زیرنگاه‌های موشکافانه مسئولین قرار گرفته‌اند. لازم به ذکر است که نیروگاه فوکوشیما نقش عمده‌ای در تأمین برق ژاپن داشته است. آژانس بین‌المللی انرژی اخیرا در گزارشی اعلام کرد که ژاپن احتمالاً یکی از کشورهایی است که با کمبود جدی برق مواجه است. این مسئله تاکنون سابقه نداشته است.
ژاپن به‌شدت در تلاش است که زیرساخت‌های آسیب دیده خود را تعمیر کند و صادرات گاز طبیعی مایع (LNG ) را نیز افزایش دهد. اما آژانس بین‌المللی انرژی هشدار داده که به‌دلیل مشکلاتی که نیروگاه هسته‌ای فوکوشیما هنوز با آنها دست‌به‌گریبان است، بحران می‌تواند بدتر از این هم شود. این در حالی است که قبل از ماه مارس (قبل از وقوع سونامی و زلزله) نیروگاه‌های هسته‌ای ژاپن در حدود یک‌سوم برق کشور را تأمین می‌کرده‌اند.
نخست‌وزیر ژاپن نائوتوکان که چند روزپیش از سمت خود استعفا داد، خاطرنشان کرده است که ژاپن بایستی در برنامه بلندمدت خود بالاجبار به سمت انرژی‌های تجدیدپذیر رو بیاورد. هدفی که دولت در نظر دارد این است که تا سال2020 انرژی 10میلیون منزل مسکونی را از طریق انرژی خورشیدی تأمین کند. ژاپن که هیچ منبع سوخت فسیلی ندارد، در ماه‌های جولای و آگوست (تیر و مرداد) یعنی زمانی که دستگاه‌های تهویه مطبوع هوا بیشترین فشار را بر شبکه برق‌رسانی وارد می‌کنند، با یک مشکل حاد مواجه شد. دولت ژاپن اعلام کرد که شهروندان ژاپنی در این تابستان با 15درصد صرفه‌جویی در مصرف برق توانستند بحران را پشت‌سر بگذارند. در پایتخت این میزان حتی بیشتر هم شد و به 25درصد رسید. گزارش آژانس بین‌المللی انرژی حاکی از آن است که ژاپن برای برداشتن گام‌های مثبت بیشتر بایستی به دقت مبانی‌ای همچون کارایی انرژی و معیارهای حفاظتی را مدنظر قرار دهد و مهم‌تر از همه مسئولیت اجرای آنها را نیز برعهده بگیرد.
با توجه به بحران تابستان اخیر، دولت ژاپن درصدد برآمد که تعهد اجرای دستاوردهای کمپین کولبیز را برعهده بگیرد. کمپین کولبیز، کمپینی بود که در سال 2005 وزیر محیط‌زیست ژاپن آقای یوریکو کویکه آن را به‌منظور کاهش مصرف برق در ژاپن راه‌اندازی کرد. دولت ژاپن از ادارات خواست که درجه حرارت محیط‌های کاری خود را در حد 28درجه سانتی‌گراد ثابت نگه دارند. این در حالی است که درجه حرارت هوا در تابستان‌های توکیو از مرز 30درجه سانتی‌گراد می‌گذرد و به این شرایط بایستی مسئله رطوبت هوا را هم که محیط را شرجی می‌کند، اضافه کرد. جالب اینکه کارمندان ادارات برای پیروی از این دستورالعمل‌ها از خود علاقه نشان دادند.
راهکارهایی برای صرفه‌جویی در انرژی
وزیر اقتصاد ژاپن اعلام کرده که زیرمجموعه تحت مدیریت او قصد دارد در زمینه صرفه‌جویی انرژی الگو باشد. کاهش استفاده از پرینترها، دستگاه‌های کپی، غیرفعال کردن درب‌های اتوماتیک، کاهش شمار آسانسورهای متعددی که در ساختمان‌های مختلف در حال سرویس‌دهی هستند و در نهایت تغییر زمان‌های کاری از برنامه‌های پیشنهادی این وزیر است.
در حال حاضر یک مسئله دیگر نیز مشکل‌ساز شده است. سابق بر این نیروگاه‌های هسته‌ای ژاپن براساس یک برنامه مشخص هر 13 ماه یک بار تحت نظارت و کنترل سیاستمداران منطقه مربوطه و متخصصین قرار می‌گرفتند و در نهایت با تأیید آنها استارت مجدد کار زده می‌شد. تأیید این استارت‌های مجدد معمولاً یک امر معمول بوده اما از فاجعه فوکوشیما به بعد این برنامه کلاً به تعویق افتاده است. نتیجه این تاخیر حتی بیشتر از آسیب‌هایی است که زمین لرزه به ژاپن وارد کرده است. درحال حاضر تنها 19 نیروگاه از 54 نیروگاه هسته‌ای ژاپن فعال هستند. شرکت کیوشو الکتریک که برق جنوب غربی ژاپن را تولید می‌کند،خبرهای امیدوارکننده‌ای دریافت کرده است. با تأیید شهردار محلی قرار است که رآکتورهای نیروگاه هسته‌ای جن کای در ایالت ساگا مجدداً آغاز به کار کنند. این رآکتورها جهت کنترل از زمستان گذشته خاموش بوده‌اند. تصمیم نهایی در این زمینه را فرماندار محلی یاسوشی فوروکاوا می‌گیرد. متخصصان انرژی می‌گویند که اگر آقای فوروکاوا تصمیم بگیرد که نیروگاه‌ها شروع به کار نکنند، ممکن است که سایر دولتمردان نیز از او پیروی کنند. این مسئله یک زنجیره به‌هم پیوسته است که می‌تواند تمامی رآکتورهای هسته‌ای ژاپن را ظرف یک سال از چرخه خارج کند. وزیر تجارت و صنعت آقای بانری کایدا تلاش کرد تا شهروندان را از ایمنی رآکتورها مطمئن سازد. وی تضمین کرد که دولت درصدد آزمایش تمامی نیروگاه‌های هسته‌ای کشور است.
قابلیت‌های طبیعت برای تأمین انرژی
بایستی منتظر شد و دید که آیا نتیجه آزمایش موفقیت‌آمیز هست یا خیر و اینکه آیا می‌تواند شهروندان ژاپنی را بار دیگر از توانایی نیروگاه‌های هسته‌ای در مقابل زمین‌لرزه و سونامی مطمئن سازد یا خیر. اما واضح است که فاجعه فوکوشیما می‌تواند زمینه دستیابی به منابع جایگزین را هم در ژاپن فراهم کند. ژاپن منابع ژئوترمال غنی دارد. این کشور با داشتن نزدیک به 200 آتشفشان و حدوداً 28هزار چشمه آب گرم توانایی تولید 80هزار مگاوات برق را داراست و این میزان می‌تواند نیمی از نیازهای برق کشور را تأمین کند. علاوه بر این در سال2009 مطلبی در آکادمی ملی علوم ژاپن چاپ شد مبنی بر اینکه منابع بادی این کشور می‌تواند نیمی دیگر از نیاز برقی کشور را مرتفع سازد. ژاپن به‌شدت درصدد جست‌وجوی راهی برای ارتقای سیستم بهرهبرداری از پتانسیل انرژی خورشیدی است، این خود یک دلیل دیگر است که باعث شده توجه نخست‌وزیر هم بدین مسئله جلب شود. ژاپن تصمیم گرفته که میزان سلول‌های فتوولتائیک خورشیدی را خصوصاً در پشت‌بام‌ها افزایش دهد. در سال2010، سلول‌های خورشیدی به میزان 3500 مگاوات برق در ژاپن تولید کردند، ژاپن درصدد است تا سال 2030 این رقم را به 53000 مگاوات برساند. علاوه بر هدف دولت مبنی بر تولید انرژی 10میلیون خانه تا سال2020، ژاپن پانل‌های خورشیدی کافی را در اختیار دارد که انرژی 18میلیون خانه را تا سال2030 تأمین کند.
ماسا یوشی‌سون بنیانگذار کمپانی صوتی و تصویری سافت بانک موبایل و ثروتمندترین مرد ژاپن، توجه زیادی به این مسئله نشان داده است. او قصد دارد که با صرف میلیون‌ها دلار هزینه شخصی خود یک تحقیق اساسی در زمینه انرژی‌های تجدیدپذیر انجام دهد. تاکنون از 47 ایالت ژاپن 35 ایالت پذیرفته‌اند که در این تحقیق مشارکت داشته باشند.
اندرو دویت، استاد اقتصاد عمومی دانشگاه ریکیو توکیو که در زمینه وضعیت مصرف انرژی در کشورهای مختلف مطالعه می‌کند، می‌گوید: به‌طور قطع منابع انجام این‌کار در ژاپن فراوان است. ممکن است که این حرف به‌نظر جنبه ایده‌آلیستی داشته باشد اما من مطمئن هستم که ژاپن توانایی آن را دارد که از تمامی این مشکلات و محدودیت‌ها برای دستیابی به انرژی‌های تجدیدپذیر استفاده کند. بدون شک ظرف یک یا 2سال می‌توانیم در ژاپن شاهد جایگزینی حیرت‌آور منابع دیگر باشیم.
اگرچه آقای دویت به این موضوع هم اشراف دارد که استفاده از انرژی هسته‌ای و فواید آن مسئله‌ای نیست که بتوان به‌راحتی آن را ندیده گرفت. او می‌گوید: در زمینه استفاده از انرژی‌های پاک هنوز هم بحث و سخن فراوان است. برخی معتقدند در مناطقی که انرژی بادی را مورد بهرهبرداری قرار می‌دهند، صدا خیلی زیاد است و برخی نیز می‌گویند پره‌های مخصوص آسیاب‌های بادی پرندگان را می‌کشند و... به هرحال ژاپن ظرف چند ماه آینده بایستی در این زمینه تصمیم‌گیری کند. باوجوداینکه مسئله تأمین انرژی آینده ژاپن هنوز هم در پرده ابهام است و سؤالات بسیاری در این زمینه وجود دارد. اما در حال حاضر ذهن اغلب شهروندان بر مسئله صرفه‌جویی و کاهش مصرف متمرکز شده است.
نشنال جئوگرافی