گردهمایی بزرگ ورزش که مرزهای سیاسی و عقیدتی را در هم می نوردد و همه کشورهای بزرگ و کوچک را با تفاوت های اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی با نژاد و با فرهنگ مختلف با زبان صلح و دوستی زیر یک سقف گرد هم می آورد.
این خاصیت ورزش است که در هیچ پدیده دیگری نمی توان یافت. ایران به جز سه دوره در تمامی دوره های بازی های آسیایی یک پای ثابت این بازی ها بود و حتی در سال ،1974 دوره هفتم این بازی ها را میزبانی کرد.
در این دوره هم ایران با کاروانی سیصد نفره متشکل از دویست ورزشکار و یکصد همراه در میدان پانزدهم در شهر دوحه قطر حاضر خواهد شد.براساس احتمالات، ایران در دوره پانزدهم در 22 الی 24 رشته از 37 رشته ورزشی بازی های دوحه قطر حاضر خواهد بود.
تا کنون تنها حضور 12 رشته ورزشی گروهی و انفرادی از مجموعه تشکیل دهنده کاروان اعزامی ایران به این بازی ها قطعی شده است و در روزهای آینده تکلیف مابقی رشته ها هم روشن خواهد شد. از این شماره نگاهی داریم به آخرین موقعیت رشته هایی که حضورشان از سوی ستاد بازی های آسیایی دوحه حتمی شده است و در شروع به سراغ ورزش های فوتبال و والیبال رفتیم که نماد ورزش های گروهی ایران درکاروان اعزامی هستند.
فوتبال در اندیشه طلای پنجم
فوتبال از جایگاه و تعریف ویژه ای در میان رشته های ورزشی در بازی های آسیایی برخوردار است. دستیابی به عنوان و مدال طلای این رشته همواره آرزوی بزرگ تمامی کاروان های اعزامی به بازی های آسیایی بوده و همواره در طول 14 دوره گذشته شاهد رقابت داغ مدعیان در این رشته جذاب و جهانگیر بوده ایم.
ایران به جز سه دوره غیبت در بازی ها در اکثر دوره ها یک پای قهرمانی به شمار می رفته است. ایران که در دوره اول در سال 1951 دهلی جنگ بر سر کسب مدال طلا را به تیم میزبان هندوستان باخت تا رسیدن به نخستین قهرمانی، نزدیک به 23 سال انتظار کشید.
هنگامی که تیم فوتبال ایران در بازی های آسیایی تهران و در ورزشگاه آزادی روی سکوی قهرمانی رفت، راه قهرمانی های بعدی هموار شد.جالب آنکه در این بازی ها فرانک اوفارل، مربی صاحب سبک انگلیسی هدایت تیم ایران را بر عهده داشت.
تیم ایران در فینال با گل محمدرضا عادلخانی از سد رژیم اشغالگر گذشت. تیم ایران برای راهیابی به فینال در مصاف با کره جنوبی در شرایطی که با اخراج ابراهیم آشتیانی ده نفره شده بود با دو گل غلامحسین مظلومی در وقت اضافه به یک پیروزی دلچسب رسید.
دومین قهرمانی ایران در بازی های آسیایی 1990 پکن به دست آمد. علی پروین نخستین مربی ایرانی بود که با مجموعه ای از بهترین بازیکنان توانست در بیرون از خانه این افتخار را به ارمغان آورد. تیم ایران در این بازی ها برای رسیدن به عنوان قهرمانی حریفان بزرگی چون ژاپن و کره جنوبی را در مراحل یک چهارم نهایی و نیمه پایانی شکست داد که زننده تک گل ایران در بازی به کره جنوبی مرحوم سیروس قایقران بود.
در بازی با ژاپن نیز گل به یادماندنی صمد مرفاوی هنوز از خاطره ها محو نشده است. پیروزی بر کره شمالی در فینال و در ضیافت پنالتی ها با درخشش احمدرضا عابدزاده حاصل شد. در آن تیم نفراتی چون شاهرخ و شاهین بیانی، فرشاد پیوس، محمد پنجعلی، محمدحسن انصاری فر، سیدمهدی ابطحی، رضا حسن زاده و مهدی فنونی زاده بازی می کردند.بانکوک در سال 98 شاهد سومین قهرمانی ایران بود. این بار منصور پورحیدری تیم را به سوی قهرمانی رهنمون ساخت، کویت آخرین خاکریز برای کسب مدال طلا بود که به راحتی با دو گل از پای درآمد.
بسیاری از مهره های کلیدی تیم ملی در جام جهانی اخیر مثل علی دایی، وحید هاشمیان و رسول خطیبی عضو آن تیم بودند. کریم باقری، محمد خاکپور، نیما نکیسا، حمید استیلی، حمیدرضا بابایی، داریوش یزدانی، ستار همدانی، بهزاد غلامپور، مهرداد میناوند و علی موسوی دیگر در تیم ملی نیستند و تنها محمود فکری از آن تیم اخیراً دوباره از سوی قلعه نویی به تیم ملی فراخوانده شده است.
چهارمین مدال طلای فوتبال همانند بازی های آسیایی تهران با رهبری یک مربی خارجی این بار از شرق اروپا به نام «برانکو ایوانکوویچ» حاصل شد.
کارنامه فوتبال ایران
1951 دهلی: نقره (نایب قهرمان)
1954 مانیل: غایب
1958 توکیو: حذف در دور مقدماتی
1962 جاکارتا: غایب
1966 بانکوک: نقره (نایب قهرمان)
1970 بانکوک: حذف در دور مقدماتی
1974 تهران: طلا (اول)
1978 بانکوک: غایب
1982 دهلی: حذف در یک هشتم نهایی
1986 سئول: حذف در یک هشتم نهایی
1990 پکن: طلا (اول)
1994هیروشیما: حذف در یک هشتم نهایی
1998 بانکوک: طلا (اول)
2002 بوسان: طلا (اول)
2006 دوحه: ؟
حضور دوازدهم با سیموئز
تیم فوتبال ایران حضور دوازدهمش را با «سیموئز» برزیلی تجربه می کند. به این تیم و مجموعه بازیکنانی که شروع جدی کارشان حضور در بازی های غرب آسیا بود می توان دل بست. «سیموئز» برای آنکه بی گدار به آب نزند، بسیاری از نفرات کلیدی تیم ملی بزرگسالان را هم جذب کرد تا به لحاظ تجربه بین المللی مجموعه تحت اختیارش احساس کمبود نکند.
حسن رودباریان، آرش برهانی، جواد نکونام و... از آن جمله اند. یکی از مشکلات فعلی این تیم، حضور بخش عمده ای از بازیکنانش در اردوی تیم ملی بزرگسالان است که قرار شد با هماهنگی به عمل آمده میان سیموئز و قلعه نویی برای این دسته از بازیکنان برنامه جدیدی تدوین شود. سوابق چند دوره گذشته حاکی از آن است که در قطر تیم میزبان هم به جمع سایر رقبای جدی ایران مثل کره، ژاپن و چین اضافه خواهد شد.
والیبال با مردان قامت کشیده ایران
پس از فوتبال، والیبال از پیشینه و سابقه بهتری در کسب نتیجه در بازیهای آسیایی برخوردار است. والیبال با وجود آن که موقعیت فوتبال را نداشته، اما به لطف 6 دوره حضورش در این بازیها دو مدال نقره از سال های 1958 توکیو و 2002 بوسان و یک مدال برنز از بازی های سال 1966 را در کارنامه خود دارد.
والیبال در دوره اول بازیها در سال 1951 دهلی غایب بود و در دوره سوم بازیهای 1958 توکیو بر اساس یک اتفاق و مشکلی که در راه اعزام تیم ملی بسکتبال پیش آمد روانه این بازیها شد.
در بازیهای آسیایی سال 1958 کمتر کسی توقعی از والیبال داشت که در نخستین سفر برون مرزی اش بتواند مدالی به چنگ آورد. تیم ایران در آن بازیها ابتدا هنگ کنگ را سه بر صفر شکست داد. در بازی با فیلیپین در دیداری پنج گیمه 3 بر 2 پیروز از میدان خارج شد.
هند با همه سوابق روشنش در جدال با تیم ایران چاره ای جز شکست سنگین سه بر صفر نیافت، تا با این برد تیم ایران نامزد بازی فینال با ژاپن میزبان شود. در بازی با ژاپن تنها تجربه کم بین المللی بازیکنان ایران عامل برتری تیم میزبان را مهیا ساخت و تیم ملی کشورمان در شرایطی که در دو گیم از حریف خود پیش بود بازی را واگذار کرد و در میان تعجب محافل ورزشی آسیا به مدال نقره بسنده کرد.
مرحوم عبدالمنعم کمال، سیاوش فرخی، محمود عدل، محمد شریف زاده، حسینعلی امیری، اسماعیل اشتری، عباس تهرانی، و کمال پورهاشمی به سرمربی گری فریدون شریف زاده ایران را به افتخار بزرگی در والیبال قاره کهن نایل ساختند.
تبدیل نقره به برنز در بانکوک
والیبال پس از غیبت کاروان اعزامی ایران در بازی های آسیایی 1962 جاکارتا در بانکوک شرایط جدید و سخت تری را تجربه کرد. افزایش بیشتر تیم ها از یک سو و دوری از رقابت های دوره پیشین از سوی دیگر موجب شد تا تیم ایران با چهره ای کاملاً دگرگون شده با تیمی که نایب قهرمان سال 1958 شد به میدان برود. هیچ کدام از بزرگان تیم توکیو در ترکیب تیم بانکوک نبودند.
این بار ستارگانی چون حسن کرد، مسعود صالحیه، چنگیز انصاری جانشین محمود عدل، سیاوش فرخی و عبدالمنعم کمال شده بودند. در این بازی ها پای تیم هایی چون کامبوج، کره جنوبی، تایلند و اندونزی هم به بازی های والیبال باز شد.تیم ایران با پشت سر گذاشتن بازی های دشوار و راهی پرپیچ و خم به هر زحمتی بود خود را به بازی رده بندی رساند و با شکست دادن اندونزی مدال برنز گرفت.
ژاپن و کره به ترتیب طلا و نقره گرفتند.حسن کبیری، حسن کرد، محمد همت یار، خسرو ابراهیم، مسعود صالحیه، خلیل پاک نظر، محمود مطلق، مجتبی مرتضوی و چنگیز انصاری بازیکنانی بودند که با سرمربی گری مرحوم حسین جبارزادگان توانستند ایران را دوباره روی یکی از سه سکوی برتر قرار دهند.
جالب آن که در همین دوره تیم بانوان ایران نیز برای نخستین بار همانند تیم مردان در سکوی سوم ظاهر شد و مدال برنز را به گردن آویخت.
1994 بیرون آمدن از پیله انزوا
از بازیهای آسیایی تهران به بعد والیبال با افتادن در جاده نزول کمتر مجال حضور دیگری در این بازیها را پیدا کرد. غیبت در بازیهای آسیایی 1978 بانکوک، 1982 دهلی، 1986 استون و 1990 پکن می رفت که نام والیبال را کاملاً به فراموشی بسپارد. درست از سال 1992 بود که به تدریج والیبال با سازماندهی جدید و با ورود محمدرضا یزدانی خرم جان تازه ای گرفت و توانست از پیله انزوا به درآید.
حضور در بازی های آسیایی 1994 هیروشیما مقدمه ای برای بر سر زبان افتادن دوباره والیبال ایران بود. اگرچه در جمع قدرت های سنتی شرق آسیا تکرار خاطرات خوب گذشته به مثابه آرزویی دست نیافتنی بود، اما مقام پنجمی در ژاپن شروع درخشش دوباره شد.
2002 بوسان، پایان انتظارات
غیبت در بازی های 1998 بانکوک هم خللی در اراده مردان والیبال ایران نداشت تا این که سرانجام برنامه های تدارک دیده شده در سایه میزبانی های مختلف آسیایی و ظهور نسلی که به تدریج آبدیده می شد در بوسان کره جنوبی ثمر داد. تیم والیبال ایران پس از 44 سال از نقره 1958 توکیو و 36 سال از آخرین مدال آسیایی اش در بانکوک باز هم در خاور دور طلوعی دوباره در این بازیها داشت.
تیم ایران برای رسیدن به مدال نقره از سد تیم هایی چون ماکائو، هند، قطر و چین گذشت و پس از دو باخت مقابل میزبان بازی ها در مراحل مقدماتی و فینال نقره ای شد.
تلاش برای تکرار نتیجه بوسان
تیم ملی والیبال ایران در دوره پانزدهم شرایط خاصی را در حال سپری کردن است. حضور قبل از بازیهای آسیایی با فاصله ناچیز در مسابقات قهرمانی مردان جهان مهم ترین دغدغه کنونی کادر فنی تیم ملی است و این که با چه استراتژی می توان از بازی های جهانی پل کسب نتیجه لازم را در دوحه قطر فراهم ساخت.
با این اوصاف والیبال امیدوارانه و پرتلاش به تکرار نتیجه بوسان می اندیشد. کره جنوبی، ژاپن، چین و حتی قطر میزبان هم داعیه کسب عنوان و مدال از این رشته را در میدان پانزدهم دارند. جالب آن که تمام مدعیان والیبال آسیا از ژاپن وارد دوحه خواهند شد.