ترکیه اغلب دستخوش زلزله‌ها بوده است و زمین‌لرزه‌های مخرب بسیاری در طول تاریخ آن ثبت شده است. آخرین زمین‌لرزه عمده که این کشور را تکان داد، زلزله 23 اکتبر 1999 ازمیر بود با شدت 7.6 درجه ریشتر بود که به مرگ 17000 نفر، مجروح شدن 50000 نفر و بی‌خانمان‌شدن 500000 نفر انجامید.
زمین‌لرزه‌های با شدت 7 ریشتر در این ناحیه مرتبا رخ نمی‌دهند، اما رخ دادن زمین‌لرزه‌های با چنین شدتی غیرمنتظره نیست.
دان بلیکمن، ژئوفیزیکدانی که در "سازمان پیمایش زمین‌شناختی آمریکا" (USGC) در گولدن کلرادو کار می‌کند، می‌گوید: "ما کاملا انتظار رخ دادن چنین زمین‌لرزه‌ای در این منطقه را داشتیم."
زلزله اخیر بعدازظهر اول آبان ماه در حدود 16 کیلومتری شمال شرق شهر وان رخ داد. کانون زمین‌لرزه در 20 کیلومتری زیر زمین بود.
در شرق ترکیه، صفحه عربی- قطعه عظیمی از قشر زمین- به آهستگی با سرعت 24 میلی‌متر به درون صفحه اوراسیایی فرو می‌رود.
به گفته باکمن در غرب و مرکز ترکیه این حرکت متفاوت است، و تکتونیک پیچیده این کشور را می‌توان در رشته‌کوه‌های با محور شرقی- غربی در غرب ترکیه و کوه‌های با محور شمالی- جنوبی در شرق ترکیه مشاهده کرد. در ترکیه آنچه ژئوفیزیک‌دانان "بلوک آناتولی" می‌نامند در میان صفحه‌های عربی و اوراسایی قشر زمین در حال فشرده شده است.
بلیکمن می‌گوید: "ترکیه مطمئنا از لحاظ زمین‌شناختی منطقه پیچیده‌ای است."
بر اساس اطلاعات USGS در ناحیه دریاچه وان و منتهی‌الیه شرقی ترکیه، تکتونیک منطقه تحت تاثیر زمین‌درزه (suture zone) بلیتیس و چین‌خوردگی و کمربند راندگی (thrust belt) زاگرس (به سمت ایران) است.
زمین‌لرزه اول آبان در جایی در لبه شرقی بلوک آناتولی، رخ داد؛ در این مکان "گسلش امتداد‌لغز" (strike-slip faulting)- مکانیسمی در محل‌هایی که فشار آوردن صفحه‌های تکتونیکی باعث لغزش سیستم‌های گسلی در کنار هم می‌شود- بسیار شایع است.
به نظر می‌رسد این زمین‌لرزه مشابه زمین‌لرزه‌هایی است که در گسل‌های نقشه‌برداری‌شده شرق بلوک آناتولی رخ می‌دهند؛ این زمین‌لرزه‌ها دارای گسلش با راندگی مایل هستند که ترکیبی از لغزش افقی در کنار هم و لغزش عمودی بالا و پایین است.
این زمین‌لرزه، جدا از اینکه مکانیسم ایجاد آن چه باشد، یکی از آخرین زمین‌لرزه‌هایی است که چند ده سال اخیر ترکیه را دچار خود کرده است.
در 11 نوامبر 1976 زمین‌لرزه‌ای 7.3 ریشتری چندین دهکده در نزدیک مرز ایران و ترکیه را تخریب و باعث مرگ هزاران نفر شد. یک زلزله 7.8 ریشتری نیز در سال 1939 در ارزینکان نیز به طور تخمینی 33000 نفر را کشت.
LiveScience