اصولا در مسائل سیاسی فقط سازمان ملل متحد است که به‌عنوان سازمانی عمومی ورود پیدا می‌کند و سایر سازمان‌های وابسته کاملا تخصصی و فنی هستند و هر یک در حوزه‌های مربوط به‌خود فعالیت دارند؛ به‌عنوان مثال یونسکو در مسائل فرهنگی وایکائو در مسائل امنیت هوانوردی و به همین ترتیب دیگر سازمان‌ها فعال هستند.آژانس بین‌المللی انژری اتمی یکی از این سازمان‌های تخصصی است که اگر چه وابسته به سازمان ملل محسوب نمی‌شود ولی کاملا با سازمان ملل مرتبط است.
با این حال آژانس در بررسی وضعیت کشورها در حوزه هسته‌ای نمی‌تواند رویکرد سیاسی اتخاذ کند چرا که برخلاف اساسنامه این سازمان است. بنابر این آژانس تنها در قالب اسناد مربوط به‌خود می‌تواند فعالیت کند و اسناد آژانس عبارت از اساسنامه و قرارداد پادمان است. چنانچه کشوری قرارداد پادمان NPT را امضا نکرده باشد آژانس نمی‌تواند بر موضوعات مشمول معاهده NPT نظارت داشته باشد. با این حال درصورتی که کشورهای عضو فعالیتی ناقض اساسنامه، قرارداد پادمان و NPT داشته باشند، آژانس به راهکارهای نظارتی خود متوسل می‌گردد.
تمام کشورها حق فعالیت صلح‌آمیز هسته‌ای را دارند و حتی به موجب NPT کشورهای دارای تکنولوژی هسته‌ای موظف هستند به کشورهایی که دارای توانایی هسته‌ای نیستند کمک‌های فنی ارائه کنند و در این راستا آژانس باید مراقبت کند که این کمک‌ها ارائه شود تا فعالیت‌های صلح‌آمیز هسته‌ای به‌عنوان حق مسلم کشورها احقاق شود. بنابراین نقض این تعهدات زمانی رخ می‌دهد که با گزارش‌های متقن فنی و کارشناسی‌شده، آژانس بتواند ثابت کند که فعالیت‌های یک کشور از مسیر صلح‌آمیز به غیرصلح‌آمیز تغییر یافته باشد. وظیفه آژانس است که با راستی‌آزمایی بر فعالیت کشورهای عضو نظارت کند و چنانچه به دلایل کافی برای تایید انحراف دست یافت، گزارش را شفاف ارائه کند. اما درخصوص موضوع پرونده ایران باید گفت که به‌رغم همکاری بسیار بالای مقامات ایرانی،گزارش جدید دبیر کل آژانس رنگ و بویی سیاسی یافته که حاکی از فشار‌های غرب به آمانو در جهت ارائه گزارشی غیرواقعی و متضمن منافع آمریکا در قبال ایران است.ارائه چنین گزارشی در فضای غیرشفاف و کاملا سیاسی برخلاف اهداف واقعی آژانس بوده و قطعا اعتبار گزارش‌های آژانس چه در مورد ایران و چه در مورد کشورهای دیگر را زیر سؤال خواهد برد.
*کارشناس حقوق بین‌الملل