به گزارش ایسنا، ساخت افلاک نمای خیام در سال 77 توسط وزیر وقت علوم، تحقیقات و فناوری در جوار آرامگاه خیام آغاز شد.
اولین پلانتاریوم یا افلاک‌نما در سال 1302 شمسی (1923) توسط یک شرکت آلمانی ابداع شد. گنبد افلاک نماها، معمولا از 5 تا 25 متر قطر دارد و در انواع بزرگتر 200 تا 350 نفر گنجایش برای سالن تماشاگران در نظر گرفته می‌شود. هم‌اکنون حدود سه هزار افلاک نما در روی کره زمین وجود دارد که 80 نمونه آن در آلمان است.
گنبد افلاک نمای خیام، 23 متر قطر داشته و از گنجایش بین 300 تا 350 نفر برخوردار است. این افلاک نما که کلنگ احداث آن در سال 1377 زده شد، با وجود اهمیتی که از لحاظ علمی، فرهنگی و گردشگری دارد، اما همچنان مورد بی توجهی مسؤولان قرار دارد.
هزینه ساختمان کره اصلی افلاک نما که تاکنون بالغ بر یک میلیارد و 200 میلیون تومان بوده، توسط یک خیر نیشابوری پرداخت شده است. بخش کتابخانه با سه هزار و 600 متر مربع زیربنا توسط وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و از اعتبارات ملی و استانی تامین اعتبار شده و مجری آن اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان است.
پژوهشکده نجوم این افلاک نما با سه هزار و 600 مترمربع زیربنا در مرحله فونداسیون است که پس از تنظیم قرارداد با وزارت علوم، اعتبار مربوطه تخصیص داده خواهد شد و سالن‌های ورودی به افلاک نما هم که بالغ بر سه هزار و 900 متر مربع است، در حالت پی‌ریزی متوقف شده و محوطه هم که در اختیار شهرداری است، حدود 80 هزار متر مربع و حیاط مرکزی نیز حدود 1000 متر مربع است.
همچنین یک اعتبار 7.3 میلیارد تومانی برای خرید تجهیزات در دولت‌های قبل به حساب دانشگاه فردوسی مشهد ریخته شده که متاسفانه به دلایل مختلف، بلوکه شده است.
حجت‌الاسلام والمسلمین سیدعلی حسینی، نماینده مردم نیشابور در مجلس شورای اسلامی در این خصوص اظهار کرد: چون در این برهه در تحریم به سر می‌بریم و نمی‌توانیم تجهیزات لازم را وارد کنیم، لذا این اعتبار که برای هزینه تجهیزات افلاک نما اختصاص یافته، فعلا قابل استفاده نیست.
وی ادامه داد: برای خرید تجهیزات نیز پیگیر موضوع بوده‌ایم و مهندس چوپانکاره از زحمتکشان افلاک‌نما که با آلمان در ارتباط است، نامه‌ای از نمایندگان مجلس به منظور ارسال آن به کمیسیون فرهنگی مجلس آلمان درخواست کرد تا حداقل کار از طریق مجلس پیگیری شود.
مهندس محمود گیاهی، رئیس اداره عمران فرمانداری نیشابور نیز گفت: علت ساخت پلانتاریوم (افلاک نما) در نیشابور، چهره علمی حکیم عمر خیام است. در بزرگی وی در بعد نجوم همین بس که گاهنامه‌ای که به نام گاهنامه «جلالی» در زمان سلجوقیان تدوین شده پس از گذشته قرنها همچنان بی نظیر است.
وی تصریح کرد: این پروژه ابتدا توسط هیات امنایی پایه گذاری شد، با این نگرش که بتوانند تمامی اعتبارات آن را از طریق خیرین به شکلی تامین کنند و اگر قرار بود کار در ابعاد کوچک انجام شود، چه بسا تاکنون پروژه به اتمام می‌رسید، اما نگاه به این قضیه این بود که ما در سنوات گذشته هیچ کار عمرانی را به صورت یک نماد شاخص در سطح کشور نداشته‌ایم. چه بسا در تهران نمادی مثل برج میلاد طرح موضوع می‌شود و اکنون میدان آزادی را تحت الشعاع خود قرار می‌دهد، پس می‌توانیم بگوییم برج میلاد در حد و قواره میدان آزادی است، چون نمادی که ما برای شهر تهران می‌شناسیم، از قبل میدان آزادی بود.
وی ادامه داد: نیشابور نیز طی 50 سال گذشته به آرامگاه خیام و کمال‌الملک و... شناخته می‌شده است که این پروژه‌ها در دهه 40 و توسط انجمن مفاخر ملی که در آن مقطع ایجاد شد، انجام پذیرفت.
گیاهی اظهار کرد: چون ماهیت این پروژه، علمی است و باید مجموعه‌ای کاملا علمی باشد بر همین اساس، قسمت کره و سایر قسمت‌ها به خود دانشگاه معرفی شد و چون ما در آن مقطع دانشگاه مستقل نداشتیم، اعتباری را که قصد داشتیم برای تجهیزات اپتیکی به پروژه تزریق کنیم، قاعدتا باید یک دستگاه اجرایی تعریف می‌شد؛ چون ماهیت علمی بود، به این نتیجه رسیدیم که دانشگاه ورود پیدا کند و اواخر سال 83 این اعتبار برای تامین و تجهیز وسایل اپتیکی داده شد.
وی تصریح کرد: چون بحث تجهیزات افلاک نما منحصر به فرد و متولی اصلی آن شرکت‌های آلمانی و در راس آن شرکت «زایس» بود، لذا شرکت «زایس» و دانشگاه فردوسی باید وارد گفت‌وگو می‌شدند. چون بودجه در اختیار دانشگاه فردوسی بود، باید عملا تفاهم‌نامه‌ای را امضا می‌کردند.
گیاهی ادامه داد: اما واقعیت امر این بود که به لحاظ مالی مشکل چندانی نداشتیم، بلکه به دلیل اجرای پروژه افلاک نما در شهرستان نیشابور، دانشگاه فردوسی مشهد چندان مقید به پیگیری آن نبود.
وی گفت: در ادامه مسؤولان مربوطه را متقاعد کردیم که پیگیر کار باشند تا ارتباطی که لازم بود، بین شرکت «زایس» و دانشگاه فردوسی برقرار شود. در ادامه تفاهم‌نامه‌ها و پیش نویس‌های مختلفی به دانشگاه فردوسی آمد که بعضی را دانشگاه و بعضی را شرکت «زایس» قبول نداشتند و زمانی که کار به نتایج مطلوبی رسید، متاسفانه بحث تحریم پیش آمد.
گیاهی افزود: چون ایران در تحریم قرار دارد، فروش این امکانات و تجهیزات به کشور با مشکل مواجه شد و عملا شرکت «زایس» نمی‌توانست این کار را انجام دهد. اگر چه انجمن نجوم ایران با این استدلال که این تجهیزات کاملا جنبه علمی دارد به صورت مکرر پیگیر موضوع بوده‌اند؛ اما کماکان این قضیه ادامه دارد و خواهد داشت.
همچنین محمد کاظم صادقی، سرپرست شهرداری نیشابور در خصوص وضعیت افلاک نمای نیشابور گفت: دلایل مختلفی نظیر تغییر هیات امنا و تحریم ایران کار را با وقفه جدی مواجه کرده است.
وی اظهار کرد: این وقفه باعث تخریب محوطه و تاسیسات زیربنایی نظیر آب، برق و... شد که هنوز علی‌رغم پیگیری‌های مختلف که از سوی مجموعه‌ها شده، به نتیجه‌ای نرسیده است. البته از زمانی‌که به عنوان سرپرست شهرداری نیشابور مشغول به کار شده‌ام، کار تکمیل محوطه‌سازی را در دستور کار قرار داده‌ایم.
صادقی خاطرنشان کرد: برای امسال در متمم بودجه، اعتباری در حدود 60 میلیون تومان برای محوطه‌سازی این افلاک نما تثبیت کردیم که چنانچه این مبلغ کفایت نکند، حتما تکمیل بودجه برای سال آینده در دستور کار قرار خواهد گرفت.
محمد ابراهیم سماواتی، دبیر انجمن علمی و فرهنگی حکیم عمر خیام نیشابوری نیز اظهار کرد: علت به تعویق افتادن کار، امضاء نشدن قرارداد و شرایط تحریم است. در هر صورت پیگیر این موضوع هستیم که این تجهیزات کاربرد نظامی نداشته و کاربرد فرهنگی دارند تا بتوانیم از این طریق تحریم را بشکنیم.
محمود عباس نژاد، رئیس اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی نیشابور گفت: در صورت تامین اعتبارات می‌توانیم شاهد راه‌اندازی این طرح (بخش مجتمع فرهنگی و هنری) در دهه فجر سال جاری باشیم.
وی افزود: در ارتباط با مجتمع فرهنگی و هنری در صورتی‌که اعتبار مورد نیاز آن از محل اعتبارات استانی و یا اعتبارات ملی تامین شده و تحقق پیدا کند، شاهد بهره‌برداری از این طرح خواهیم بود.
عباس نژاد تصریح کرد: تاکنون یک میلیارد و هفتصد میلیون تومان برای آن هزینه شده و حدود 83 درصد پیشرفت فیزیکی داشته است و نیازمند تامین اعتبار اتمام فعالیت‌های ساختمانی به ویژه محوطه سازی و تجهیز آن است.
وی خاطرنشان کرد: این مجتمع که دارای سه بخش کتابخانه، موزه هنرهای معاصر و سالن‌های نمایشگاهی است، به بودجه‌ای در حدود 600 تا 700 میلیون تومان دیگر برای اتمام نیاز دارد و امسال با مکاتبات انجام شده 120 میلیون تومان برای طرح کنار گذاشته شده، ولی بخش اعظم این بودجه به بدهکاری پیمانکار اختصاص می‌یابد.
رئیس اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی نیشابور گفت: مکاتباتی با اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان و فرمانداری نیشابور انجام شده و اعلام کردیم در صورتی که این اعتبارات تامین شده و در اختیار ما قرار گیرد، ساختمان را تکمیل می‌کنیم.