تا به اینجا به‌جای آنکه پاییز برگ‌ریزان را شاهد باشیم ابتدا پاییز برف‌ریزان را دیدیم و پس از آن هم شکستن شاخه‌های درختان و آسیب دیدن محصولات کشاورزی پاییزه در میان شادی بارش‌های جوی زیاد، خاطرمان را کمی تلخ کرد. به‌هرحال، پاییز زمستانی امسال کمی عجیب به‌نظر می‌رسد. خیلی‌ها از جمله کشاورزان وقتی بارش‌های مداوم چند روزه را دیدند از خوشحالی اینکه مزرعه‌ای پر آب را در آینده خواهند داشت، سر از پا نمی‌شناختند یا آنهایی که به‌خاطر حیات دوباره زاینده‌رود که با باز شدن دریچه سدتوامان شده بود، جشن گرفتند. برخی اما چندان خوشحال نبودند؛ مانند باغداران قمی که انارهایشان از بین رفت یا کشاورزانی که گوجه‌های پر از آب را از مزرعه برداشت کردند. به‌همین خاطر سراغ عبدالرضا امیدوار، مدیرکل مرکز پیش‌بینی سازمان هواشناسی کشور رفتیم تا هم علت این پدیده زمستانی زودهنگام را جویا شویم و هم از پیش‌بینی‌های آینده خبری بگیریم.
- آقای امیدوار آیا آمار سازمان هواشناسی کشور از بی‌سابقه بودن بارش‌های چندوقت اخیر حکایت دارد؟
بهتر است بگوییم که سیستم جوی اخیر پدیده‌ای کم‌سابقه بوده است. پدیده‌های بی‌سابقه جوی در طول این قرن به‌ندرت در برخی از مناطق کشور رخ داده‌است. بنابراین نمونه چنین پدیده‌ای را حتی در چند سال اخیر داشته‌ایم و درواقع با پدیده‌ای کم‌سابقه روبه‌رو هستیم. اگر تهران را به‌عنوان یک‌نمونه آماری در نظر بگیریم در این زمان از سال می‌توانیم انتظار بارش برف را داشته باشیم اما به‌هرحال این بارش کمی زود است. گفتنی است که بارندگی در سطح کل کشور نرمال بوده ولی در برخی از نقاط بیشتر از نرمال اندازه‌گیری و پیش‌بینی شده است.
- در آمار شما بیشترین و کمترین مقدار بارش در 20روز اخیر برای کدام استان ثبت شده است؟
یزد کمترین بارش در سطح کل کشور را به‌خود اختصاص داده است ولی این را باید در نظر بگیریم که یزد ذاتا استان کم‌بارشی است و نباید توقع داشت که این استان در پدیده اخیر بهره زیادی را برده باشد. سیستم اخیر مناطق شمال‌غرب، غرب، سواحل جنوبی دریای خزر، شمال‌شرق و تا حدی مرکز را بیشتر از هرجای دیگر تحت‌تأثیر خود قرار داد. در این میان، در ارتفاعات استان اردبیل حداکثر میزان برف به ثبت رسید.
- علت این پدیده جوی زودهنگام زمستانه چیست؟
ببینید علل تشکیل سیستم پرفشار و به‌واسطه آن آغاز بارش‌های سنگین برف و باران، به بررسی‌های کارشناسانه بیشتری احتیاج دارد. با وجود این نمی‌توان از کنار تغییر زودهنگام کمربند همگرایی فشار گذشت. در واقع می‌توان گفت که این کمربند کمی زودتر از موعد مقرر جابه‌جا شد و با توجه به ریزش هوای سرد قطب روی مدیترانه و توده گرمایی آمده از سمت استوا در مدیترانه برهم‌کنش صورت گرفت،سپس در این منطقه یک‌سیستم چرخشی و کم‌فشار ایجاد و سرانجام این سیستم به سمت شرق یعنی نواحی غربی ایران سرازیر شد. البته در قسمت چابهار وزش شدید باد و بارش‌های پراکنده به‌دلیل یک‌سیستم چرخنده گرمایی شکل‌گرفته در همین منطقه به‌وجود آمد. به‌هرحال طی روزهای 16 تا 22آبان‌ماه پدیده تغییرات مدیترانه‌ای به‌وجود آمد و نهایتا ما شاهد بارندگی وسیع در کشور بودیم.
- آیا این پدیده یک مسئله طبیعی است یا به اختلالات جوی پیش آمده مانند انتشار گازهای گلخانه‌ای، ذوب شدن یخ‌‌های قطبی و ایجاد شکاف میان آنها یا انفجار در نیروگاه هسته‌ای ژاپن ربط پیدا می‌کند؟
همانطور که گفتم این مسئله باید با دقت بررسی شود زیرا پدیده‌ای قابل‌توجه رخ داده است که می‌توان از آن به‌عنوان پدیده‌ای خاص، نتایج عملی مناسبی را برداشت کرد. به‌هرحال مسئله‌ای که بیان کردید بعید نیست زیرا جو یک‌سیستم پیوسته است. بهتر است بگویم سیستم‌های جوی مرز نمی‌شناسند. حتی در این مورد می‌توان این مسئله را که کشوری بیاید و در این موقع از سال، جو را گرم کند نیز در نظر گرفت. البته این مسئله را با قطعیت نمی‌توان بیان کرد اما به‌هرحال امکان اینکه کشوری مانند ترکیه یا کشور دیگری روی جو اثر گذاشته باشد، وجود دارد و باید روی آن کار شود. این نکته را از آن جهت می‌گوییم که دینامیک جو نشان می‌دهد که گرم شدن جو خودبه‌خود نیست و عوامل انسانی روی آن اثر دارد.
به مطلبی که گفتید، پارگی لایه جو و افزایش ورود اشعه فرابنفش به زمین را نیز می‌توان اضافه کرد. بهتر است بگویم سیستم‌های جوی مرز نمی‌شناسند و با تغییرات عواملی در یک‌منطقه، امکان تغییرات آب‌وهوا در منطقه دیگری نیز وجود دارد.
- امسال در برخی از کشورهای جهان مانند ایتالیا در اروپا یا تایلند در آسیای شرقی پدیده سیل باعث بی‌خانمانی و حتی مرگ و میر بسیاری از مردم شد. آیا در حال حاضر خیلی از کشورها با پدیده خشکسالی در ماه‌های گرم و یکباره با باران‌های سیل‌آسا روبه‌رو هستند؟
آمار سیستم‌های جهانی نشان می‌دهد که در ماه گذشته حتی در کشوری که انتظار برف را نداشته، بارش‌ها زودتر از موعد و باشدت زیادی آغاز شده است. به‌هرحال دگرگونی رخ داده است و سال گذشته هم در همین موقع از سال در نقاط مختلف جهان از جمله برخی شهرهای ایران برف باریده است. نقاطی که با پدیده خشکسالی در ماه‌های گرم دست‌وپنجه نرم می‌کنند و یکباره سیل آنها را غافلگیر می‌کند، پدیده‌ای جغرافیایی به‌حساب می‌آید.
- فواید و مضرات پدیده بارشی اخیر از نظر شما در فصل پاییز چه بوده‌است؟
برخی از افراد در مورد این وضعیت، یکطرفه به قاضی می‌روند. کاهش دما و در پی آن بارش‌ها برای کشاورزان در مجموع مفید بود. پیش از حاکم شدن سیستم اولیه پاییز امسال، ما در یک‌اطلاع‌رسانی به کشاورزان اعلام کردیم که کشت پاییز و زمستانی خود را انجام دهند و محصولات خود را به‌موقع برداشت کنند. با ایجاد سیستم دوم که بارش‌های برف به‌مراتب شدیدتر بود نیز این اطلاع‌رسانی را انجام دادیم. کشاورزانی که این اطلاعیه‌ها را جدی گرفتند، نه‌تنها خساراتی را متحمل نشدند بلکه سود هم کردند. باغ و محصولات باغی بحث جداگانه‌ای دارد اما خبرها حاکی از آن است که برخی باغداران هم از نظر درختان و از نظر میوه دچار خسارت شدند.
- بارش‌ها در شهرستان‌های اطراف تهران به چه میزان بوده است؟
بیشترین میزان برف در استان تهران در ایستگاه آبعلی با مقدار 50سانتی‌متر در تاریخ 22 آبان‌ماه ثبت شد. البته جمع بارش این ایستگاه در سیستم اخیر 7 /89 میلی‌متر است. فیروزکوه نیز 9 /51میلی‌متر بارش داشته است. به‌عنوان یک نکته باید بگویم که بارش برف شاید گاهی با واحد سانتی‌متر اعلام می‌شود اما در استاندارد جهانی و آنچه ما نیز اعلام می‌کنیم بارش برف برحسب میلی‌متر بیان می‌شود. در واقع میزان برف اندازه‌گیری شده تبدیل به آب می‌شود و سپس این مقدار آب اندازه‌گیری می‌شود. دستگاهی که بارش‌ها در آن ثبت می‌شود نیز مانند شکل یک‌استوانه با قاعده‌ای به قطر 10سانتی‌متر است که در دهانه آن قیفی با قطر 25سانتی‌متر قرار دارد. این قیف باعث می‌شود تا بارش‌ها درون ظرف استوانه‌ای شکل جمع شوند. ارتفاع این ظرف هم به‌طور معمول حدود 60سانتی‌متر است.
- وضعیت آب‌وهوا را برای روزهای آینده و برای زمستان پیش‌رو چگونه پیش‌بینی می‌کنید؟
طبق پیش‌بینی‌های سازمان، بارش در اکثر نقاط کشور نرمال و در برخی مناطق به‌ویژه نواحی شمالی استان‌های آذربایجان‌غربی و آذربایجان‌شرقی‌کمی بیشتر از حدنرمال خواهد بود.