محمد حسینی با سابقه نمایندگی مردم در مجلس و نیز نشستن بر کرسی استادی و مدیریت آکادمیک، از آغاز در نظر اهل فرهنگ چهرهای بود که جان میداد به نتیجه کارهایاش بنشینی. حالا پس از دوسال از وزارت او، پای سخنش نشستهایم تا ببینیم این چهره دولتی فرهنگی درباره مطبوعات چه موضعی دارد و ارزیابیاش از اهل مطبوعه چیست. مطبوعات رکن چهارم مردمسالاری است و از مبادی آگاهی بخشی در نظام مقدس جمهوری اسلامی. در ادامه نیز، نظر سردبیران سه روزنامه کشور را درباره همین مساله خواهیم خواند.
در جهان ما، و بهاقتضای زمانه، هر وزیری که با کتاب، نشریه، اینترنت، سینما، و تئاتر سروکار داشته باشد، بیشک وزیرمهمی است. چه برسد به اینکه در کشوری به مسند نشیند که آرمانهای بلند فرهنگی دارد.
جمهوری اسلامی،از روز نخست به فرهنگیکردن سیاست و اقتصاد نظر داشته است و تاکنون نیز برمبنای همین نگرش، مناسباتاش را با دنیا تنظیم کرده است. محمد حسینی با سابقه نمایندگی مردم در مجلس و نیز نشستن بر کرسی استادی و مدیریت آکادمیک، از آغاز در نظر اهل فرهنگ چهرهای بود که جان میداد به نتیجه کارهایاش بنشینی.
حالا پس از دوسال از وزارت او، پای سخنش نشستهایم تا ببینیم این چهره دولتی فرهنگی درباره مطبوعات چه موضعی دارد و ارزیابیاش از اهل مطبوعه چیست. مطبوعات رکن چهارم مردمسالاری است و از مبادی آگاهی بخشی در نظام مقدس جمهوری اسلامی.
- اجازه بدهید به عنوان اولین سوال گریزی به گذشته بزنیم و از میان سوابق مختلف کاری شما، دورانی را که در مجلس شورای اسلامی نمایندگی مردم را برعهده داشتید با دوران فعلی که مسوولیت وزارتخانه مهم فرهنگ و ارشاد اسلامی را دارید پیوند بزنیم.اگر شما امروز در جایگاه آقای حسینی نماینده مجلس بودید از آقای حسینی وزیر ارشاد تحت چه عنوانی در صحن مجلس طرح سوال می‌کردید یا برای چه موردی برای استیضاح وزیر ارشاد از نمایندگان مجلس امضا جمع‌آوری می‌کردید؟
البته استیضاح مرحله نهایی کار نمایندگان در رابطه با کار وزراست، راه بهتر همان تعامل و ارتباط با آنهاست. درحال‌حاضر در این وزارتخانه به انتقادات ترتیب اثر داده می‌شود و هر جا ایراد و انتقادی وارد باشد قابل بحث و رفع خواهد بود.
رویکرد کلی وزارت ارشاد براساس سند چشم‌انداز، قانون برنامه، دیدگاه‌های امام(ره) و مقام معظم رهبری مطرح شده است و این موارد مبنای کار است. ممکن است نتوانیم همه این اهداف را به‌دلیل محدودیت امکانات و نیروی انسانی محقق کنیم اما هدف در این راستا تعریف شده است. اما عموما یک مساله حاشیه‌ای برای وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و دولت درست می‌کنند و روی آن تفسیر و تحلیل مفصل می‌کنند.
- مثلاً کدام مورد؟
برای نمونه در بحث اخیر که گفتند می‌خواهند نام اسلام را از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی حذف کنند و کلی تبلیغات نیز کردند که این درست نبود. اصل موضوع این بود که صحبت شد، وزارتخانه به وزارت فرهنگ و هنر اسلامی تغییر نام دهد هیچ جدیتی هم دراین‌باره وجود نداشت.
نمایندگان طرحی در بحث ادغام سازمان میراث فرهنگی در وزارت فرهنگ دادند و به دنبال آن عناوینی نیز پیشنهاد شد که در آن واژه اسلامی حذف شده بود. اگر قرار به مواخذه است باید سراغ نمایندگان رفت که چرا عنوان ارشاد بدون پسوند اسلامی را پیشنهاد داده‌اند! جدیت در این مورد نیز وجود نداشت زیرا جدیت برای تغییر نام این است که بنده به عنوان وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی یک لایحه‌ای آماده کنم با این عنوان که نام وزارتخانه بخواهد عوض شود و در کمیسیون تخصصی و دولت تصویب شود، بعد به مجلس بفرستیم همان سازوکاری که در بحث ادغام وزارتخانه‌ها بود یعنی وزارت مسکن و شهرسازی و وزارت راه و ترابری به راه و شهرسازی تغییر نام دادند اما تاکنون روی نام وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی هیچ کار حقوقی و اجرایی صورت نگرفته است ولی یک عده می‌گویند که چرا نام اسلامی را می‌خواهید حذف کنید. انگار این موضوع قطعی شده و تمامی اختیار آن با ما و دولت است!
- چرا در دوره پنجم مجلس شورای اسلامی این ارتباط با وزیر وقت ارشاد آن دوره برقرار نشد؟ اشکال از کدام طرف بود؟
اگر در مجلس پنجم نمایندگان در بحث استیضاح وزیر ارشاد وارد شدند به این دلیل بود که واقعا به این باور رسیده بودند این نوع مدیریت فایده‌ای ندارد و مشی‌ای که وزیر انتخاب کرده است با هدف اصلی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی بسیار متفاوت است.
ایشان معتقد بود که در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی نباید کارهای دینی انجام شود و این وزارتخانه باید تنها در حوزه تئاتر، موسیقی و سینما وارد شود. یا حتی به فعالیت‌های دینی در رایزنی‌های فرهنگی خارج از کشور نیز اعتقاد نداشت و معتقد بود که فقط باید جنبه‌های هنری در این وزارتخانه در نظر گرفته شود از طرفی روز به روز از آرمان‌ها و اهداف انقلاب و امام فاصله می‌گرفت از این رو چارهای برای نمایندگان جز استیضاح باقی نماند.
- درحال‌حاضر عمده‌ترین مشکلات شما در ساختار وزارتخانه چیست؟
سعی ما این است که نیروهای جدید به مجموعه تزریق کنیم مثل طرحی که هم‌اکنون در سازمان فرهنگ و ارتباطات مطرح شده که صد نفر نیروی فوق لیسانس به بالا به کار گرفته شود.
ما هم بنا داریم برای جایگزینی افرادی که بازنشست می‌شوند از نیروهای جدیدی که تحصیلات و توانمندی بالایی داشته باشند و اهل فکر و اندیشه باشند استفاده کنیم و ضعف‌هایی که هم‌اکنون وجود دارد ناشی از این مساله است.
همچنین بسیار علاقه داریم که تولیدات فیلم و بازی‌های رایانه‌ای با کیفیت بهتر عرضه شود یا حمایت از کتاب و نشریات بیش از اینها باشد اما اعتبارات‌مان محدود است و لذا بعضی از این انتظاراتی که وجود دارد برآورده نمی‌شود.
به‌عنوان مثال ما تمایل داریم که نشریات در اسرع‌وقت مجوز بگیرند اما برخی نشریات چند سال در نوبت بوده اند که خوشبختانه با همکاری خوب هیات محترم نظارت، اخیرا سرعت کار خیلی بیشتر شده است و البته باید به این نکته نیز اشاره کنم که موارد و عوامل دیگری خارج از حیطه وظایف هیات نظارت و وزارت ارشاد در صدور مجوز نقش دارند که سبب تاخیر موضوع می‌شود.
- در حوزه بررسی مجوز مطبوعات واقعا یک کار عظیمی رخ داده اما در حوزه حمایت از مطبوعات، ما هنوز شاهد نقایصی هستیم، مثلا شکایت دولت از رسانه‌ها. شما به‌عنوان مسئول وزارتخانه‌ای که به نوعی حامی مطبوعات محسوب می‌شود در قبال این گونه موارد چه اقداماتی انجام داده‌اید؟
در دولت هم گلایه مسوولان و وزرا را از خبرگزاری‌ها، سایت‌ها و مطبوعات درباره برخی از اخبار، گزارش‌ها یا تحلیل داریم. ما معمولا مدافع رسانه‌ها هستیم. بالاخره در یک کشور که آزادی اندیشه وجود دارد باید نویسندگان به راحتی بنویسند و نقد کنند و ما هم سعه‌صدر داشته باشیم، اما گاهی مواردی از تخریب، تحریف و جعل اخبار دیده می‌شود که دیگر ما هم نمی‌توانیم دفاع کنیم و نیاز به تذکر است.
درست است که آزادی یک اصل در جمهوری اسلامی است اما کرامت انسانی و ارزش‌های اسلامی نیز یک بحث جدی است اگر ما هم با این نشریات برخورد نکنیم دادستانی راسا وارد می‌شود و برخورد می‌کند.
اما اصل بر این است که ما از نشریات دفاع و حمایت کنیم ولی خود نشریات نیز باید ملاحظاتی داشته باشند. بارها دیده‌ایم در مورد خبری توضیح داده می‌شود یا تکذیب می‌شود اما مطلب را کار نمی‌کنند.
برخی از نمایندگان نیز اخبار منتشر شده را تلقی به قبول می‌کنند و بر اساس آن موضع‌گیری می‌کنند. در این صورت است که گاها افراد ناچار می‌شوند شکایت کنند به هرحال همواره تلاش می‌کنیم به‌عنوان حلقه واسط تعامل بیشتری داشته باشیم تا این گونه مباحث به تقابل منجر نشود.
- امروز ما با حجم زیاد تصویرسازی منفی از جمهوری اسلامی ایران در جهان مواجهیم. در این بین رسالت مطبوعات ایجاب می‌کند که به‌عنوان بازوی تبلیغاتی نظام وارد عمل شوند و به میدان بیایند. صداوسیما توانسته با راه‌اندازی شبکه‌های بین‌المللی خود کمی از ضعف‌های خود را جبران کند. در این میان خبرگزاری‌ها و سایت‌های خبری هم به‌واسطه حضور در فضای مجازی می‌توان گفت دارای کار ویژه بین‌المللی هستند. برنامه وزارت ارشاد برای تقویت این بخش‌ها و همچنین زمینه‌سازی برای فعالیت فرامرزی نشریات مکتوب چه کار خواهد کرد؟
ما بارها اعلام کردیم از این چنین طرح‌هایی استقبال می‌کنیم. مثلا روزنامه‌ای مانند جام‌جم که از یک توان مالی و کادر انسانی نسبتا خوبی برخوردار است یا همشهری که در این زمینه سابقه‌ای دارد درخواست کردیم که بیایند و یک بعد بین‌المللی به کارشان بدهند یعنی به زبان انگلیسی یا عربی روزنامه منتشر کنند و تاثیرگذار باشند.
اینکه تنها سازمان فرهنگ و ارتباطات تعدادی مجله توزیع کند و آن را هم در اختیار افراد خاصی قرار دهد نمی‌تواند به اندازه کافی تاثیرگذار باشد. اما دولت این آمادگی را دارد و سفارت‌خانه‌ها نیز حتما در این زمینه کمک خواهند کرد.
درحال‌حاضر بعضی روزنامه‌ها مثل ایران یک سری اقدامات دراین‌باره انجام داده و در بعضی کشورها همزمان منتشر و پخش و توزیع می‌شوند ولی این کافی نیست یعنی یکی از انتقادات ما به مطبوعات همین کم‌کاری در حوزه بین‌الملل است.
ما حاضر هستیم که یک همکاری جدی با آنها داشته باشیم تا برخی از مطبوعات در صحنه بین‌المللی حاضر شوند، به‌ویژه که با تحولات جهانی از جمله بیداری اسلامی و جنبش فتح وال‌استریت یک عطشی دراین‌باره به وجود آمده است.
یعنی الان خیلی‌ها علاقه‌مندند مسائل سیاسی و اقتصادی را دنبال کنند و نگاه ایران را نسبت به مسائل بدانند. بالاخره ما متمایز هستیم با کشورهایی که تابع غرب هستند. همین‌طور که پرس‌تی‌وی و شبکه‌های دیگر اخبار و تحلیل‌هایشان با کشورهای دیگر متفاوت است.
- آقای وزیر در خصوص بحث تخصیص تبلیغات دولتی به رسانه‌ها یعنی شکستن آن انحصاری که در این زمینه وجود دارد، علی‌رغم وعده‌ای که روز خبرنگار آقای رئیس‌جمهور دادند هنوز اقدام عملی ظاهرا صورت نگرفته است. در این خصوص توضیح می‌دهید؟
نه صرفا وعده نبود بلکه محقق شده است. سال گذشته بر اساس ضوابط اجرایی بودجه آگهی‌های تبلیغاتی دستگاه‌های دولتی در انحصار روزنامه ایران بود، اما این ضابطه اجرایی در سال 90 دیگر تکرار نشد و وقتی در ضوابط اجرایی نیامد یعنی اینکه روال همان روال سابق است. من حتی در سفرهای استانی از مطبوعات استانی سوال می‌کنم که آیا آگهی‌های تبلیغاتی به شما داده می‌شود یا خیر؟
- تابه‌حال شده که در منزل تذکراتی درباره مطالب روزنامه‌ها یا نشریات به شما بدهند؟ مثلا فرزند شما نسبت به برخی مطالب انتقاد داشته باشد؟
بله بارها این موضوع پیش آمده، چون همیشه مباحث فرهنگی، سیاسی و اجتماعی در خانه مطرح بوده و اعضای خانواده با نشریات و روزنامه‌ها سرو کار دارند و برخی اوقات نکاتی را مطرح می‌کنند که جالب و قابل استفاده است.
- پدیده رسانه‌های مجازی در کشور ما خیلی جایگاه مهمی دارد. حتی این طیف پیشروتر از رسانه‌های مکتوب هستند. نگاه شما به آینده کاری این نوع رسانه‌ها چگونه است. آیا اینها یک روز می‌توانند جای رسانه‌های مکتوب را بگیرند؟
رشد فضای مجازی اجتناب‌ناپذیر است. افراد در این مورد وقت بیشتری می‌گذارند و سرعت عمل بیشتری دارند اما به‌هرحال رسانه‌های مکتوب نیز جایگاه خود را حفظ کرده‌اند. البته هر رسانه نوظهوری از رسانه‌های گذشته خود چند گام جلوتر است.
به‌هرحال در دنیای امروز اینترنت در تمام شوون زندگی بشر وارد شده و در حوزه مطبوعات نیز وقتی آمار ده‌سال گذشته چاپ، توزیع و فروش روزنامه‌ها در سراسر جهان را بررسی می‌کنیم، می‌بینیم به‌طور میانگین سیر نزولی داشته‌اند، چون فضای مجازی هم کم‌هزینه‌تر و هم بهتر در دسترس مخاطبان است و رسانه‌های مکتوب باید برای حفظ مطلوب‌تر موقعیت و جایگاه خود دست به اجرای طرحی نو بزنند.
- من چند کلمه یا بهتر بگویم چند عنوان را نام می‌برم . لطفا شما از میان این عناوین بفرمایید کدام را درباره وضع فعلی مطبوعات قبول دارید؟
بفرمایید
- مطبوعات، شر لازمند، دوستی که دوریشان بهتر است، آینه تمام‌نمای مسوولان، یاران غار هستند! کدام تعبیر را می‌پسندید؟
(وزیر با خنده): شما دو گزینه هیچ‌کدام و همه موارد را نیز اضافه کنید. اگر از کلمه شر استفاده کنیم دوستان در مطبوعات آزرده‌خاطر می‌شوند. جسارتی به آنها نمی‌کنیم اما اینکه بعضی وقت‌ها نقد گزنده دارند خوب است، چه بسا بسیاری از ناهنجاری‌ها هم رفع می‌شود.
اما عنوان دوری و دوستی خیلی مناسب نیست. باید تعامل باشد مسوولان باید پاسخگو باشند و مسائل را تبیین کنند اگر ضعف‌هایی هم هست به تعبیر مقام معظم رهبری بپذیرند. کسی نمی‌تواند ادعا کند که من همه مشکلات را برطرف می‌کنم.
در مورد آینه تمام‌نمای مسوولان هم باید بگویم اگر واقعا اینچنین باشند بسیار خوب است اما آینه مقعر یا محدب نباشند! و همان چیزی که هست نشان دهند. اما اینکه یک‌باره موضوعی را برجسته کنند و در مورد آن مبالغه کنند یا مثلا نادیده بگیرند درست نیست.
ما اخبار مثبت فراوانی درهمین بحث فرهنگ و ارشاد اسلامی داریم که گاهی این اخبار کامل بایکوت می‌شود و به آنها پرداخته نمی‌شود. این نشان می‌دهد که آینه نیستند چون آینه هم زشتی‌ها و هم زیبایی‌ها را نشان می‌دهد.
مطلوب ما این است که آینه باشند یعنی دقیقا واقعیت‌ها را بگویند چون امثال بنده که سال‌های سال در کارهای اجرایی و سیاسی هستیم از اینکه ما را نقد وحتی تخطئه کنند نگران نخواهیم بود چون هدف کار است و در عزم جزمی که داریم خللی ایجاد نمی‌شود.
اما در زیرمجموعه‌ها و مخصوصا اهالی فرهنگ و هنر که انسان‌های لطیفی هستند گاهی با یک انتقاد تا مدت‌ها پریشان‌خاطر می‌شوند. لذا انتظار داریم به جنبه‌های مثبت هم پرداخته شود.
درباره یار غار هم که اگر باشند خوب است اما واقعیت این‌گونه نیست. در بعضی از مطبوعات و نشریات، جنبه عیب‌جویی یا منفی‌گرایی متاسفانه وجود دارد. این در حالی است که توصیه مقام معظم رهبری این بوده که از منفی‌گرایی مطلق و مثبت‌گرایی مطلق اجتناب کنید که این حالت برای کشور بسیار مضر است.
البته ما به جایگاه مطبوعات کاملا واقف هستیم یعنی اگر مطبوعات در کشور نباشند، نباید انتظار پویایی، رشد، بالندگی و پیشرفت را داشت . اینکه گفتند مطبوعات رکن چهارم است تعارف نبوده . انشالله به این سمت‌وسو حرکت کنند تا تاثیرگذاریشان بهتر و بیشتر شود و طی این مسیر ممکن نیست مگر اینکه انصاف پیشه کنند تا اعتماد مردم بیشتر جلب شود.
- با توجه به اینکه شما فارغ‌التحصیل دانشگاه امام صادق(ع) هستید و در این دانشگاه دغدغه اصلی بر جمع کارکردهای یک دانشگاه و یک حوزه بوده، همچنین حضور شخصیتی همچون آیت‌الله مهدوی‌کنی در این دانشگاه، آیا شما از ایشان یا به‌طور کلی حلقه‌های فکری این دانشگاه مشورت فرهنگی می‌گیرید؟
همواره از محضر حضرت آیت‌الله مهدوی‌کنی بهره برده و خواهیم برد. به‌عنوان یک شخصیت وارسته و تراز اول کشور و استاد مسلم اخلاق و یاور همیشگی امام و مقام معظم رهبری ایشان را قبول داریم و اگر نقطه نظراتی داشته باشند استفاده می‌کنیم.
ایشان فردی دلسوز و در پی تحقق اهداف والا هستند و از شخصیت‌های معقول و در عین‌حال با صفا و اهل دل هستند. داریم شخصیت‌های دیگری که جزو چهره‌های شاخص هستند اما گاهی دچار افراط و تفریط می‌شوند.
یعنی اگر ضعفی را می‌بینند بیش از حد برجسته می‌کنند که مقام معظم رهبری هم افراد را از این مورد برحذر داشتند. اما آیت‌الله مهدوی کنی این انصاف را دارند که اشکالات را به قصد اصلاح یا خیرخواهی مطرح کنند. در هر حال شاگردی بزرگان و تلمذ در محضرشان در شمار خاطرات خوش و ماندگار و مفید و موثر است.
همشهری ماه