چالش‌های آزمایش موشک ضد ماهواره چین برای آمریکا

برخی بر این باورند که هدف چین از چنین اقداماتی آن است که قدرت خود را در فضا به اثبات برساند؛ و آمریکا را مجبور به نشستن به پای میز مذاکره برای نوشتن معاهده ای در ممنوعیت استفاده نظامی از فضا نماید؛ چرا که ایالات متحده سالهاست ادعا می کند به دلیل این که چنین معاهده‌ای «آزادی عمل» آمریکا را در فضا محدود می کند تلاش های چین و روسیه را برای انجام چنین مذاکرات و معاهده ای وتو می کند. برخی دیگر نگران این مسأله اند که اقدام چین می تواند تهدیدی برای ماهواره‌های جاسوسی خارجی و در واقع آغاز یک رقابت تسلیحاتی دیگر باشد. در اینجا تلاش می کنیم فارغ از اهداف و مقاصد چین، بیشتر بر روی منافع آمریکا و چین در فضا، و به عبارت دیگر اهمیت و جایگاه فضا در محاسبات و معادلات مختلف، از جمله انواع سیاسی، در جهان کنونی تمرکز کنیم؛ مساله ای که در ایران به خاطر عدم وجود چنین فناوری مورد غفلت واقع شده است.
منافع آمریکا در فضا
منافع آمریکا در فضا تنها در حرف و کلام نیامده بلکه در اسناد و گزارش های بسیار مهم راهبردی تجسم یافته است. کمیسیون معروف به کمیسیون دونالد  رامسفلد، قبل از این که وی وزارت دفاع آمریکا را در دست بگیرد، در ژانویه 2001، با انتشار گزارش مهمی با اشاره به تهدیدها و فرصت های موجود در فضا برای آمریکا، منافع ایالات متحده را این گونه ترسیم می کند: «امنیت و رفاه اقتصادی ایالات متحده و دوستان و متحدینش وابسته به توانایی آمریکا در انجام اقدامات موفقیت آمیز در فضا است. ایالات متحده آمریکا برای این که بتواند به ایجاد صلح و ثبات محیط جهانی کاملاً متفاوت ولی در عین حال خطرناک و پیچیده، کمک کند باید همان گونه که در هوا، زمین و دریا از لحاظ فناوری و توان عملیاتی پیشرو می باشد، در فضا نیز از  همه جلوتر باشد.» این گزارش استدلال می کند که « میزان وابستگی ایالات متحده به فضا و نرخ سریع افزایش وابستگی و آسیب پذیری‌هایی که این وابستگی ایجاد می کند، همگی آمریکا را وا می دارد که منافع موجود در فضا را در اولویت حوزه امنیت ملی خود قرار دهد.»
از لحاظ اقتصادی، ایالات متحده در طیف وسیعی از فعالیتهای تجاری اش متکی به فناوری ها و توانمندی های مرتبط با فضا است. یکی از مهم ترین دارایی های تجاری آمریکا در فضا «سیستم موقعیت یابی جهانی» (GPS) است که به وسیله ماهواره ها انجام می شود. در واقع به برکت این سیستم GPS است که اتومبیل ها، هواپیماها و کشتی ها می توانند با دقت فراوان موقعیت خود را مشخص کنند؛ و براساس آن جدول زمانی ترسیم  نمایند، و در نهایت بسیاری از مبادلات تجاری بر این اساس صورت می گیرد. در واقع شبکه تجاری جهانی، بدون GPS فرو می ریزد. همچنین باید توجه داشت که ماهواره های تجاری، برقراری بیشتر ارتباطات جهانی را نیز بر عهده دارند.
همچنین ایالات متحده آمریکا، از جنبه امنیت ملی نیز به شدت وابسته به فضا است. در واقع ارتش آمریکا فناوری های فضایی را تقریباً در تمامی جنبه های عملیاتی نظامی خود وارد کرده و بدین ترتیب قدرت خود را به گونه ای شگفت انگیز افزایش داده است. بسیاری از کارشناسان این حوزه بر این باورند که جنگ اول خلیج فارس در واقع اولین «جنگ فضایی» بود. از آن زمان تا کنون پنتاگون برای اطلاع از وضعیت جبهه‌های جنگ به ماهواره های مادون قرمز، رادار نوری و...... متکی بوده است. همچنین ماهواره های تجاری نیز وسیله ارتباط میان فرماندهان با نیروهایشان را فراهم می آورند. سیگنال های ناوبری ماهواره های GPS نیز کار هدایت حملات موشکی دقیق به اهداف دور دست را انجام می‌دهند. در واقع «انقلاب در امور نظامی» (RMA) تا حد بسیار زیادی وابسته به فناوری فضایی است و جنگ ها و حملات هوایی در کوزوو، افغانستان و عراق اهمیت این دارایی های فضایی را به خوبی نشان دادند.
همچنین فرماندهان نظامی آمریکا به شدت متکی به تصاویر ماهواره ای هستند که ماهواره های تجاری از نقاط مختلف جهان برای آنها ارسال می کنند. لازم به ذکر است که در جنگ 1991 کوزوو، ماهواره های تجاری 80 درصد ارتباطات میان بخش های مختلف ارتش آمریکا را بر عهده داشتند. همچنین سازمان های مختلف دولتی برای به دست آوردن تصاویر بسیار مهم و حیاتی درباره سرزمین های هدف به شرکت های خصوصی متوسل می شوند. مثلاً وزارت دفاع آمریکا در پنج ماه اول جنگ افغانستان، ماهانه 9/1 میلیون دلار به «شرکت تصویر برداری فضایی» به خاطر تصاویر آن ها از سرزمین افغانستان که توسط ماهواره تصویر برداری ایکونوس (Ikonos) گرفته شده بود پرداخت کرد. اگر چه وجود و استفاده از این ماهواره های تجاری یک فرصت برای  دارندگان و استفاده کنندگان از آن محسوب می شود، اما محافل امنیتی به آسیب پذیری های مـوجود در آن نیز آگاهند. آن ها بر این باورند که اگر کشورهای متخاصم با آمریکا و یا گروه های تروریستی بتوانند به سیستم و یا حتی تصاویر این ماهواره ها دست پیدا کنند، می توانند به راحتی به پایگاه های نظامی آمریکا حمله کنند ؛ یا در عملیات های نظامی این کشور اختلال ایجاد نمایند. درکـل از آنجا که کارایی نظامی و رقابت تجاری ایالات متحده به شدت وابسته به فضا است، استفاده خصومت آمیز یا حمله به سیستم های فضایی به شدت به ضرر منافع ملی آمریکا است. در گزارش کمیسیون رامسفلد آمده است: «اگر ایالات متحده آمریکا می خواهد یک «پرل هاربر فضایی» نداشته باشد باید احتمال حمله به سیستم های فضایی خود را کاملاً جدی بگیرد. رهبران آمریکا باید اطمینان یابند که آسیب پذیری ما کاهش می یابد و پیامدهای یک حمله ناگهانی به دارایی های فضایی آمریکا، تأثیر محدودی خواهد داشت.» بسیاری از سیاستگذاران آمریکا رفته رفته به این دیدگاه متمایل می شوند که استراتژی فلج کردن قدرت نظامی و اقتصادی آمریکا توسط حملات فضایی، استراتژی چین است. در این صورت قدرتمند ترین ارتش جهان در طول تـاریخ، می تواند در لحظه سرنوشت ساز تبدیل به جمعی انبوه از سربازان کور و فلج شود.
منافع چین در فضا
چین نیز مانند آمریکا، در فضا دارای منافع تجاری و نظامی است. در واقع از لحاظ اقتصادی، چین استفاده و بهره برداری از فضا را به عنوان بخشی اساسی از روند مدرن شدن خود می بیند. باید توجه داشت که مدرنیسم در رأس دستور کار ملی چین قرار دارد. رشد اقتصادی چین در طی ربع قرن گذشتـه به چنـد دلـیل باعـث تقـویـت سرمایه گذاری این کشور در قابلیت های فضایی غیر نظامی شده است. اول آنکه رشد انفجار آمیز بازار ارتباطات راه دور، که تابعی از رشد اقتصادی این کشور است باعث شده که چین ماهواره های مختلف داخلی و خارجی را به منظور استفاده در صنعت ارتباطات به فضا بفرستد. دوم آن که چین می تواند به خاطر ویژگی های خاص خود ماهواره ها را به قیمتی ارزان‌تر از بقیه به فضا پرتاب کند و این خود باعث جلب مشتری در سطح بین‌المللی گردیده است.سوم این که چین بر این باور است که تحقیقات فضایی و پیشرفت در این زمینه می تواند گامی بسیار مهم و اساسی برای تقویت قدرت اقتصادی و توانایی های تکنولوژی این کشوردر بلند مدت قلمداد شود.
درواقع این انگیزه های اقتصادی باعث توجه و سرمایه گذاری چین در برنامه فضایی شده، و در بازار جهانی نیز، چه از لحاظ پرتابه ها و چه در ساخت خود ماهواره،  به عنوان رقیبی جدی برای دیگران مطرح شده است. اما برنامه  فضایی چین در حوزه امنیت ملی کاملاً پوشیده و محرمانه نگه داشته شده است. چینی ها در اظهار نظرهای رسمی همواره اعلام می دارند که آن ها حامی استفاده اقتصادی، علمی و فرهنگی از فضا هستند، ولی به شدت مخالف نظامی شدن فضا هستند. چین همواره هشدار داده که آزمایش، استقرار و یا استفاده از تسلیحات فضایی باعث تضعیف امنیت جهانی، و منجر به رقابت تسلیحاتی در فضا می شود. بر همه آشکار است که مخاطب این اظهارات، آمریکا است، به خصوص آن که پس از روی کار آمدن بوش، وی در دسامبر 2001 رسماً از معاهده موشک های ضد بالستیک (ABM) کنار کشید و سیستم دفاع موشکی را بیشتر پیگیری کرد. همچنین برخی از ناظران چینی بر این باورند که تلاش های آمریکا برای نظامی کردن فضا نشان‌دهنده علاقه ایالات متحده در ایجاد هژمونی یک جانبه است. نگرانی چینی‌ها از غلبه آمریکا بر جهان با پیروزی سریع ایالات متحده در جنگ اول خلیج فارس شروع و در جنگهای بعدی کوزوو، افغانستان و عراق تشدید شد. همان گونه که پیشتر گفتیم پیروزی های سریع و کم هزینه آمریکا در این جنگ ها، به شدت ریشه در سلطه فضایی و استفاده از ماهواره‌های جاسوسی، تجاری و.... داشته است. در نهایت نیز باید به عامل پرستیژ ملی که موفقیت های فضایی چین برای این کشور در سطح بین الملل و به خصوص برای حزب حاکم چین و ایدئولوژی آن در سطح ملی به همراه داشته به عنوان انگیزه ای دیگر توجه کرد.
جمع بندی
تندروی های دولت بوش در زمینه امنیت ملی، و استفاده از اهرم نظامی، باعث شده «فضا» که آمریکا تا به حال تقریباً آن را ملک طلق خود می دانسته یا حداقل هژمونی خود را غیر قابل چالش قلمداد می‌کرده، صحنه نوعی خاص از منازعه باشد. اگرچه این به معنی جنگ ستارگان نیست اما می تواند پاشنه آشیل قدرت نظامی آمریکا را نه در زمین بلکه در آسمان نمایان سازد. آمریکا اگرچه می تواند با توجه به قدرت اقتصادی بیشتر و دیگر اهرم های در دستـرس خـود برتری خود را در فضا حفظ کند. اما امنیت جهانی را از جنبه دیگری نیز با مخاطره بیشتر روبرو می کند. در واقع در زمان بحران، مثلاً درگیری احتمالی بر سر تایوان، است که این چالش ها می تواند ضربات سنگینی بر اعتبار و قدرت آمریکا وارد سازند. لذا به نظر بهتر می رسد که ایالات متحده به هرحال به نوعی تعهد در زمینه خلع سلاح فضا پایبند گردد؛ مسأله ای که بیش از پیش نمایانگر پایان انقلاب بوش است.