معاملات آتی سکه، نوع جدیدی از معاملات است که به‌صورت کاغذی انجام می‌شود؛ به این معنا که شما فقط کاغذ می‌خرید و زمان خرید این کاغذ، سکه‌ای دریافت نمی‌کنید اما روی این برگه تاریخی نوشته شده است که اگر بخواهید می‌توانید سکه خود را در همان تاریخ دریافت کنید.
معاملات آتی سکه از 5 آذر ماه 1387 در بورس کالا آغاز شد و از آن زمان تاکنون بیش از 4/5 میلیارد دلار قرارداد آتی سکه در بورس کالا منعقد شده است و این روند در طول روز‌های گذشته همزمان با انفجار قیمت‌ها در بازار تهران سرعت بیشتری گرفته است.
این روزها که بازار سکه درچهارراه استانبول و سبزه میدان داغ شده، حجم معاملات در بازار اوراق آتی سکه هم به طور چشمگیری رشد کرده است، به نحوی که بسیاری معتقدند بازار سکه در زمانی که بورس اوراق بهادار با رکودی عمیق مواجه شده ، به بازار جایگزین سرمایه‌گذاران تبدیل شده است. اما پرسش مهم این است که آیا کوچ دسته جمعی سرمایه‌گذاران حرفه ای بورس اوراق بهادار به تالار بورس کالا، یک فرصت است یا تهدید؟
در همین رابطه با محمدرضا پورابراهیمی، عضو شورای بورس و اوراق بهادار و رئیس هیأت‌مدیره بورس کالا گفت‌وگویی انجام داده‌ایم.
- این روزها بازار معاملات آتی سکه در بورس کالا بر سر زبان‌ها افتاده اما بسیاری از مردم اطلاعات دقیقی در مورد نحوه عمل بازار معاملات آتی در بورس کالا ندارند.
طرح تشکیل بازار معاملات قراردادهای آتی در بورس کالا در سال 85 ارائه شد اما دستورالعمل فعالیت این بازار، اسفندماه سال 86 به تصویب هیأت‌مدیره سازمان بورس رسید و در پی آن معاملات آتی سکه طلا از 5 آذر ماه سال 1387 آغاز شد.
- می‌دانیم که بازار سهام روزگار خوشی ندارد. آیا شایعه کوچ حرفه‌ای‌های بورس اوراق بهادار به بازار سکه بورس کالا، صحت دارد؟
بله. این روزها بورس اوراق بهادار دوران مطلوبی را سپری نمی‌کند و سرمایه‌گذاران به‌دلیل افت شاخص بورس به سمت سایر بازارها رفته‌اند. البته بازار معاملات آتی سکه از زیرمجموعه‌های بازار سرمایه است، بنابراین کوچ بازار سهام به این بازار ایرادی ندارد.
- پس باید از این پس شاهد حضور مشتریان جدیدی در تالار بورس کالا باشیم؟
معتقدم این رفت‌وآمد‌ها مقطعی است و با صعود شاخص بورس اوراق بهادار تهران، بازهم رونق به آن بازار برمی‌گردد.
- چندی پیش رئیس‌کل بانک مرکزی، بازار معاملات آتی سکه در بورس کالا را قمار خواند. هرچند بعدا این موضوع از زبان مدیران بازار سرمایه به‌نحوی تکذیب شد اما به‌نظر می‌رسد تشریح دوباره ماجرا بدون فایده نباشد، در این‌باره توضیح می‌دهید؟
بیان واژه قمار برای معاملات آتی سکه، جفای بزرگی به حوزه بازار سرمایه و همه زحمتکشان و دست‌اندرکاران این بازار است. کوتاهی بانک مرکزی در تنظیم نکردن بازار سکه به‌عنوان متولی قانونی این امر، هیچ مسئولیتی را متوجه فرایندهای قانونی معاملات آتی در بورس کالا نمی‌کند. انتظار ما از رئیس‌کل بانک مرکزی این بوده و هست که در حوزه مباحث تخصصی ادبیات علمی داشته باشند و از بیان مطالبی که با رویکرد علمی و تخصصی فاصله دارد، خودداری کنند.
- ظاهرا رئیس‌کل بانک مرکزی فکر می‌کرد در بازار معاملات آتی سکه هیچ پولی بابت خرید کالا، پرداخت نمی‌شود...
در قراردادهای آتی سکه معادل 10درصد از ارزش معاملات پرداخت می‌شود. اینکه عنوان شده، بدون پرداخت پول قراردادهای آتی منعقد می‌شود. به هیچ وجه صحت ندارد.
- یعنی موازین قانونی و فقهی در بازار معاملات آتی به‌طور دقیق مدنظر قرار می‌گیرد؟
قطعا، معاملات آتی سکه براساس ضوابط قانونی و با رعایت دقیق موازین فقهی و با تایید کمیته فقهی بورس و تصویب اعضای شورای بورس از جمله رئیس‌کل بانک مرکزی، در زیرمجموعه بورس کالا انجام می‌شود. بنابراین دارای همه مجوزهای قانونی است.
- مبنای کشف و تعیین قیمت در این بازار چیست؟
تغییر در قیمت قراردادهای آتی سکه براساس قیمت‌های بازار معاملات نقدی صورت می‌گیرد. بنابراین بین قیمت بازار قراردادهای آتی در بورس کالا و قیمت در بازار نقدی سکه، ارتباط منطقی وجود دارد.
- پس امکان دستکاری قیمت در این بازار تقریبا صفر است، درست است؟
بله، چون ابتدا باید بازار نقدی سکه در خارج از بورس کالا تنظیم شود تا در بازار قراردادهای آتی در بورس کالا، قیمت متناسب با آن حرکت کند. متولیان بازار سرمایه فقط مدیریت انطباق در بازار عرضه و تقاضا را انجام می‌دهند. بنابراین افزایش و کاهش قیمت سکه در بورس کالا با عرضه و تقاضا ارتباط دارد و با ابلاغ دستورالعمل نمی‌توان در روند بازار تغییر ایجاد کرد.
- در هفته‌های اخیر شاهد ثبت رکورد‌های جدید در بازار معاملات آتی سکه بودیم، دلیل آن چیست؟
2 عامل اصلی در رشد حجم و ارزش بازار معاملات آتی سکه تاثیر‌گذار بوده؛ یکی رشد نرخ جهانی طلا و دیگری افزایش ارزش دلار در بازار داخلی. تجربه نشان داده، تحولات بازارهای سکه و ارز بیشترین تاثیر را بر بازار معاملات آتی بورس کالا دارند. به‌عنوان مثال تحولات اخیر در بازار ارز هم در ارتباطی مستقیم بر روند قیمت‌ها در بازار آتی مؤثر بود. به این ترتیب وقتی قیمت سکه در بازار از مرز ۶۰۰ هزار تومان فراتر رفت و قیمت دلار تا یک هزار و 500 تومان افزایش یافت، نرخ هر قطعه سکه بهار آزادی در بورس کالا برای تحویل تیر ماه سال آینده به ۸۶۰هزار تومان رسید.
- آیا قیمت سکه در بازار معاملات آتی، بر روند حرکت قیمت‌ها در چهار راه استانبول و سبزه میدان تاثیر گذاشته است؟
در همه جای دنیا بازار آتی از بازار نقدی تاثیر می‌گیرد. اگر در بازار ایران چنین اتفاقی روی داده باشد باید گفت بازار قراردادهای آتی دچار مشکل است.
- حال که حجم و ارزش بازار معاملات آتی سکه، حتی از کل ارزش دادوستدها در بازار سهام فراتر رفته، آیا به فکر عرضه نقدی سکه نیفتاده‌اید؟
بورس کالا همیشه مشتاق عرضه نقدی سکه است. اصلا وجود این بازار به‌عنوان تعیین نرخ‌های پایه معاملات آتی ضروری است اما متأسفانه پارسال بانک‌مرکزی اعلام کردکه حراج سکه در بانک کارگشایی جوابگوی نیاز بازار است و عملا از حضور در بورس کالا استقبال نکرد.
- مزیت عرضه نقدی سکه در بورس کالا چیست؟
یکی از ایرادهای معاملات آتی سکه این است که نرخ مرجع این بازار در بازار آزاد تعیین می‌شود. اگر بازار معاملات نقدی سکه در بورس کالا وجود داشت قیمت‌ها متعادل می‌شد و شاید اکنون شاهد اختلاف نرخ سکه در بانک‌ها و بازار نبودیم.
- در این‌باره به بانک مرکزی پیشنهاد جدیدی ارائه نداده‌اید؟
بانک مرکزی روی بحث‌هایی چون ضرب سکه، قیمت‌گذاری سکه و لزوم مدیریت مستقیم در بازار سکه حساسیت زیادی دارد. به‌نظر می‌رسد برای توجیه بانک مرکزی راهی طولانی در پیش است.