تلاش معتادان برای بهبود‌یافتگی نیز منجر به بازگشت آسان این اعتماد از دست رفته نمی‌شود. پس بیراه نیست اگر بگوییم اصلی‌ترین مشکل معتادان نداشتن شغلی است که در سایه اعتماد اجتماعی به‌دست می‌آید. اوایل تابستان امسال هیأت دولت تصمیم گرفت تا با حرفه‌آموزی و اشتغال بهبودیافتگان کاری برای بازیافتن این اعتماد انجام دهد. از آن موقع تا کنون جلسات زیادی برای تدوین دستورالعمل اجرایی شدن این طرح تشکیل شده است ولی هنوز مشخص نیست که طرح اشتغال امسال شامل حال بهبودیافتگان می‌شود یا سال آینده. در مورد طرحی که به زودی اجرایی می‌شود با محمدصادق فتح‌اللهی مدیرکل سازمان‌های مردم‌نهاد ستاد مبارزه با مواد‌مخدر گفت‌وگو کرده‌ایم که در ادامه می‌خوانید.
- طرح اشتغال از امسال اجرایی می‌شود یا سال آینده ؟
باور عمومی بر این است که معتادان مجردان بیکاری هستند که قابلیت بازگشت به جامعه را ندارند و اگر برگردند هم قابلیت سرمایه‌گذاری ندارند. اما واقعیت این است که جمعیت بهبودیافتگان جمعیتی 400هزار نفری است و بخش اعظمی از آنها در گروه سنی فعال کشور قرار دارند. حدود 70درصد این جمعیت یا ماهرند و یا نیمه‌ماهر. حدود 72درصد از معتادان بهبودیافته شاغل بوده‌اند و بیش از 60درصد این جمعیت متاهلند. از آنجا که ایمن‌سازی هر آسیب‌اجتماعی اگر از درون نهاد خانواده شروع شود نظام اجتماعی از آسیب‌ها در امان خواهد بود، سیاست ستاد بر این است که نهاد خانواده را هم به لحاظ فرهنگی و اجتماعی و هم به لحاظ اقتصادی و تأمین معیشت حلال حمایت کند. قصد نداریم به اسم اشتغال بین بهبودیافتگان پول توزیع کنیم. ضمن اینکه تجربه‌های مختلف در حوزه اشتغال مد نظر خواهد بود. قرار است سالانه 5درصد از اعتبار اشتغال استان‌ها به این موضوع اختصاص پیدا کند. این برنامه فقط برای امسال نیست و در سال‌های دیگر نیز ادامه خواهد داشت و اگر نیاز به دستورالعمل جدیدی برای شاخص‌های مورد نظر ستاد باشد، آن را تدوین می‌کنیم.
- آن شاخص‌ها چیست؟
اول اینکه برای ما متاهلین نسبت به مجردین در اولویت هستند و نیز کسانی که دوره‌های حرفه‌آموزی را گذرانده‌اند و سطح مهارت‌های بالاتری دارند به سایرین ترجیح دارند چرا که این قشر به سرعت جذب بازار کار می‌شوند. نوع اشتغالی که برای این قشر در نظر گرفته خواهد شد متناسب با توانایی‌‌های جسمی و روانی آنها خواهد بود. این افراد را نمی‌توان مثلا به ذوب‌آهن معرفی کرد تا مانند یک فرد عادی 8 ساعت کار کنند. فرایند اشتغال این افراد پیچیده است. اشتغال این افراد در خدمت فرایند درمان دیده شده است به همین دلیل نمی‌توان آنها را به کارهای طولانی‌مدت فرستاد. در غیر این صورت امکان عود مجدد اعتیاد آنها به‌دلیل شرایط کاری وجود دارد. شاخص بعدی توجه به مسائل خانوادگی آنهاست. ستاد این طرح را روشی برای بازیابی هویت خانوادگی افراد در نظر گرفته است. بنابراین محور بازتوانی خانواده‌هاست. اینها شاخص‌های ماست و اگر امسال دستورالعمل اجرایی شدن آن را آماده کردیم که چه بهتر ولی اگر نشد، اوایل سال آینده یک طرح پخته و کارآمد را ارائه خواهیم داد.
- این دستورالعمل خطاب به چه کسی است؟
در این دستورالعمل به صورت جامع‌الاطراف وظایف دستگاه‌های دولتی، شهرداریها، کارگروه اشتغال و سرمایه‌گذاری استان‌ها، سازمان فنی و حرفه‌ای، نهادهای مردمی و حتی نحوه مشارکت خیرین و... تعیین خواهد شد. این کمک به صورت ماهانه نخواهد بود.
- تدوین این دستورالعمل به این معناست که تا پیش از این سازمان‌ها نمی‌دانستند وظیفه‌شان چیست؟
سازمان‌های حمایتی مثل کمیته امداد، بهزیستی، شهرداریها و انجمن حمایت‌از خانواده‌های زندانیان به صورت مستقل و جزیره‌ای و با حداقل ارتباط به بهبود یافتگان خدمات ارائه می‌کنند اما امکان دارد که فردی از همه این سازمان‌ها خدمات بگیرد و فردی دیگر به هیچ‌کدام دسترسی نداشته باشد. این دستورالعمل بین این جزایر همدلی و همنوایی ایجاد خواهد کرد تا تقسیم کار به درستی صورت بگیرد. از سوی دیگر با وجود اینکه عده‌ای معتقدند اجرای این طرح به تاخیر افتاده است، اما بانک اطلاعاتی برای تعریف این خدمات در حال تدوین است.
- رئیس ستاد چند ماه پیش وعده حرفه‌آموزی به 25 هزار بهبودیافته را داده بود، این کار امسال صورت گرفته است؟
این موضوع قسمتی از مصوبه هیأت وزیران است که بخش عمده‌ای از این رقم تحقق یافته و تعداد دقیق را می‌توان از سازمان فنی و حرفه‌ای جویا شد. این حرفه‌آموزی از مهارت‌های ساده و نیمه‌مهارتی شروع می‌شود و تا نیمه سخت ادامه پیدا می‌کند. قبلا هم این کار صورت می‌گرفت اما سطح انتظار وزیران با این مصوبه بالاتر رفته است.
- با توجه به اینکه سالانه 25 هزار نفر بایستی حرفه‌آموزی کنند، حدود 70 درصد از بهبودیافتگان ماهر و یا نیمه‌ماهر هستند، آیا این توانایی برای جذب این افراد در بازار کار وجود دارد؟
برخی از این افراد ماهر و نیمه‌ماهر نیاز به باز‌آموزی و بازیابی هویت کاری دارند تا کمک سازمان‌ها آنها را به بازار کار بازگرداند. مصوبه هیأت وزیران 25 هزار نفر در سال است. در این مصوبه به 4 موضوع اشاره شده است که شامل در اولویتقرار گرفتن خانواده بهبودیافتگان در پروژه مسکن مهر، تأمین حداقل اشتغال(5 درصد از تسهیلات دولتی برای اشتغال)، بیمه‌های درمانی خانواده‌های بهبودیافته و حرفه‌آموزی 25هزار بهبودیافته می‌شود.
- از تشکل‌های غیردولتی در بحث اشتغال بهبودیافتگان کمک می‌گیرید؟
بیشتر تشکل‌های غیردولتی در حوزه پیشگیری، درمان و کاهش آسیب فعالیت می‌کنند. اما اگر خیرین در بحث اشتغال بهبودیافتگان وارد شوند ظرفیت عظیم اجتماعی به کمک این حوزه خواهد آمد. کما اینکه هم اکنون تعداد زیادی از خیرین بدون اینکه ستاد از آنها بخواهد در این عرصه فعالیت می‌کنند. فعلا برای اینکه کار متوقف نشود بحث حرفه‌آموزی توسط سازمان فنی وحرفه‌ای کشور صورت می‌گیرد. ولی شکل پرداختن به اشتغال را به جای محدود کردن به پرداخت وام توسط صندوق‌های اعتباری و تعاونی‌ها، از طریق سازمان های مردم نهاد آن هم به صورت حرفه‌آموزی به آنها دنبال می‌کنیم. به طور مثال کارگاه تولید قارچ، پرورش مرغ‌خانگی، مزرعه کشت صیفی‌جات توسط خیرین راه‌اندازی شده و بهبودیافتگان در آن مشغول به کار هستند. این مشاغل به صورت فراگیر نیست و ما قصد کار تبلیغاتی نداریم.